Πώς η DeepSeek «εξαφάνισε» 1 τρισ. δολάρια από τη Silicon Valley

Οι ΗΠΑ καινοτομούν, η Κίνα επαναλαμβάνει. Αυτός ο αφορισμός – ή η λιγότερο κολακευτική εκδοχή του, «η Κίνα μιμείται» – κυριαρχεί σε πολλές συζητήσεις σχετικά με τα σχετικά δυνατά σημεία των μεγαλύτερων σε μέγεθος οικονομιών του κόσμου. Οι ΗΠΑ, σύμφωνα με αυτό το ρητό, βρίσκονται στα υπέρτατα τεχνολογικά όρια, δημιουργώντας πρωτοποριακά προϊόντα και υπηρεσίες που χαράσσουν την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Η Κίνα παίρνει αυτές τις ιδέες και βασίζεται σε αυτές, βγάζοντας φθηνότερες – και ίσως υποδεέστερες – εκδοχές.

Στην τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), αυτό το κλισέ φαινόταν για χρόνια να βασίζεται στην πραγματικότητα, καθώς οι κινεζικές εταιρείες πάλευαν να συμβαδίσουν με τους τεχνολογικούς γίγαντες των ΗΠΑ. Αλλά αυτόν τον Ιανουάριο, μια κινεζική startup ανέτρεψε αυτό το αφήγημα.

Η DeepSeek που εδρεύει στην Hangzhou – που δεν είναι καν εταιρεία τεχνολογίας, αυστηρά μιλώντας, αλλά ένα παρακλάδι ενός hedge fund που ονομάζεται High-Flyer – κυκλοφόρησε το R1, ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο (LLM) που ήταν εφάμιλλο με την απόδοση του o1 της OpenAI, το οποίο είχε κυκλοφορήσει μόλις λίγους μήνες νωρίτερα. Όχι μόνο το R1 φαινομενικά «εμφανίστηκε από το πουθενά», αλλά ήταν και εξαιρετικά καινοτόμο και εκπληκτικά φθηνό. Η τελική «εκπαίδευση» για τον προκάτοχό του, το V3, είχε κοστίσει μόλις 6 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την DeepSeek – «ένα αστείο προϋπολογισμό», σύμφωνα με τα λόγια του πρώην επιστήμονα ΤΝ της Tesla, Andrej Karpathy, σε σύγκριση με τα δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια που δαπανήθηκαν σε ορισμένους από τους αντιπάλους του στις ΗΠΑ.

Ο αντίκτυπος των ειδήσεων ήταν τεράστιος: Καθώς το R1 εκτοξεύτηκε στην κορυφή των πιο δημοφιλών λιστών με download, οι επενδυτές στο χώρο της Μεγάλης τεχνολογίας πανικοβλήθηκαν, «διαγράφοντας» πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε αξία από μετοχές εταιρειών τεχνολογίας όπως η Nvidia και η Microsoft. Ηγέτες όπως ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Sam Altman, προβληματίζονταν δημόσια και συλλογίζονταν τη μετατροπή σε λογισμικό ανοιχτού κώδικα – όπως είχε κάνει η DeepSeek, καθιστώντας το μοντέλο της δημόσια διαθέσιμο και τροποποιήσιμο, και επομένως φθηνότερο στη χρήση.

«Πολλοί από εμάς, συμπεριλαμβανομένου κι εμένα, κάναμε λάθος, όσον αφορά την ικανότητα της Κίνας να αναπτύξει αυτές τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις», λέει ο Jeffrey Ding, επίκουρος καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο George Washington και συγγραφέας του ενημερωτικού δελτίου ChinAI.

Η ανησυχία των ΗΠΑ έχει συνδυαστεί με κινεζική χαρά. Ο ιδρυτής της DeepSeek, Liang Wenfeng, κέρδισε μια πολυπόθητη θέση σε μια συνάντηση τον Φεβρουάριο με τον Κινέζο Πρόεδρο Xi Jinping και ηγέτες του ιδιωτικού τομέα – μαζί με διακεκριμένες προσωπικότητες όπως ο ιδρυτής της Alibaba, Jack Ma και ο ιδρυτής της Huawei, Ren Zhengfei. Μεγάλες κινεζικές εταιρείες όπως η BYD και η Midea σπεύδουν να ενσωματώσουν το μοντέλο της DeepSeek στα δικά τους προϊόντα.

Ήταν μια ώθηση αισιοδοξίας σε μια Κίνα όπου βασίλευε η απαισιοδοξία. «Η DeepSeek θα μπορούσε να εκτινάξει από μόνη της την οικονομία με τρόπους που η κυβέρνηση δεν θα μπορούσε ποτέ να καταλάβει πώς να κάνει», λέει ο Paul Triolo, επικεφαλής τεχνολογικής πολιτικής στη συμβουλευτική εταιρεία DGA–Albright Stonebridge Group.

Αλλά η DeepSeek είναι μόνο ένας παίκτης σε έναν ζωντανό κινεζικό κλάδο τεχνητής νοημοσύνης, τον οποίο πολλοί CEO των ΗΠΑ έχουν αγνοήσει. Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας όπως η Alibaba και η ByteDance (η μητρική εταιρεία του TikTok) κυκλοφορούν μοντέλα ΤΝ που έχουν νικήσει τα δυτικά προϊόντα σε κριτήρια συλλογιστικής. Και ένα νέο κύμα μικρότερων «δράκων της ΤΝ» βάζει την φθηνή και αποτελεσματική τεχνητή νοημοσύνη της Κίνας να λειτουργήσει στον πραγματικό κόσμο, μέσω εφαρμογών για κινητά, εργαλείων ΤΝ και ρομπότ.

Οι επενδυτές, εντωμεταξύ, επιστρέφουν βιαστικά στις μετοχές κινεζικών εταιρειών τεχνολογίας. Ο δείκτης Hang Seng Tech, ο οποίος παρακολουθεί τις εταιρείες τεχνολογίας που είναι εισηγμένες στο Χονγκ Κονγκ, έχει σημειώσει άνοδο 35% από την αρχή του έτους μέχρι σήμερα — με επικεφαλής μετοχές όπως της Alibaba, της Kuaishou, η οποία δημιούργησε το μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης κειμένου σε βίντεο Kling και της SMIC, του «εθνικού πρωταθλητή» κατασκευαστή chip της Κίνας, που βοηθά την Huawei να κατασκευάζει τσιπ ΤΝ.

Ενώ οι επενδυτές έμειναν έκπληκτοι από την εμφάνιση της DeepSeek, λίγοι μακροπρόθεσμοι παρατηρητές της οικονομίας της Κίνας ένιωσαν την ίδια έκπληξη. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια από τις περιπτώσεις όπου το να είσαι «γρήγορος οπαδός» βοήθησε τη χώρα να «πιάσει» ή ακόμα και να ξεπεράσει τον ανταγωνισμό. Τα κινεζικά ηλιακά πάνελ και οι ανεμογεννήτριες τροφοδοτούν ήδη τη μετάβαση του κόσμου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα έχουν βοηθήσει να γίνει η Κίνα ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αυτοκινήτων στον κόσμο – και ακόμη και τα μη κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα τροφοδοτούνται από κινεζικές μπαταρίες. Και σε τομείς όπως τα drones, η ρομποτική και η βιοτεχνολογία, οι κινεζικές εταιρείες είναι παγκόσμιοι ηγέτες.

Ορισμένοι δυτικοί CEO απορρίπτουν αυτά τα επιτεύγματα, αποδίδοντάς τα σε κρατικές επιδοτήσεις, κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων, λαθρεμπόριο και παραβιάσεις του ελέγχου των εξαγωγών. Αλλά οι παράγοντες που επέτρεψαν στην Κίνα να συμβαδίσει σε διάφορους τεχνολογικούς τομείς αποδείχθηκαν ανθεκτικοί και ισχυροί: μια τεράστια παραγωγική βάση, η προθυμία να μιμηθούν ξένους ανταγωνιστές, μια βαθιά δεξαμενή ταλέντου και μια κυβέρνηση που είναι σε θέση να ενεργεί ως υποστηρικτής.

Οι καινοτόμοι της Κίνας μπορεί να επικεντρώνονται περισσότερο στην «εξατομικευμένη επίλυση προβλημάτων» παρά στην «καινοτόμα, σφαιρική σκέψη» που συναντάμε στις ΗΠΑ, εξηγεί ο Keyu Jin, οικονομολόγος και συγγραφέας του The New China Playbook. Αλλά αυτό το στυλ στοχευμένης, «αρκετά καλής» καινοτομίας επιτρέπει στην Κίνα να παράγει μαζικά τεχνολογία που μπορεί να τιμολογηθεί σε προσιτές τιμές, ακόμη και όταν, όπως η DeepSeek, πλησιάζει στην αιχμή. Και καθώς οι ηγέτες των δυτικών επιχειρήσεων ανησυχούν για το πώς θα πληρώσουν τον λογαριασμό για την πρόοδο της ΤΝ, η Κίνα θα μπορούσε σύντομα να πουλάει αυτό που θέλει ο υπόλοιπος κόσμος.

Εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν

Όσο «ενοχλητική» κι αν ήταν η επιτυχία της DeepSeek, δεν προμηνύει απαραίτητα ότι η Κίνα θα αποκτήσει την ίδια κυριαρχία στην τεχνητή νοημοσύνη που κατέχει επί του παρόντος, για παράδειγμα, στα ηλιακά πάνελ ή τα ηλεκτρικά οχήματα.

Μεταξύ άλλων εμποδίων, οι κινεζικές νεοσύστατες εταιρείες τεχνολογίας δεν διαθέτουν τις ευκαιρίες χρηματοδότησης που μπορούν να δώσουν στις αντίστοιχες εταιρείες στις ΗΠΑ άφθονη χρηματοδότηση και μια σαφή στρατηγική εξόδου. Η τεχνολογική καταστολή στις αρχές της δεκαετίας του 2020 επιβράδυνε τον ήδη υποτονικό χώρο επιχειρηματικών κεφαλαίων της Κίνας οδηγώντας τον σε σχεδόν πλήρη εξαφάνιση. Υπάρχουν λίγες εταιρείες VC που εδρεύουν στην ίδια την Κίνα και οι ξένοι επενδυτές επιχειρηματικών συμμετοχών υποχώρησαν καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονταν με τις ΗΠΑ (η DeepSeek, ειδικά, δεν είχε καμία υποστήριξη επιχειρηματικών συμμετοχών, και βασίστηκε στις «βαθιές τσέπες» της μητρικής της εταιρείας hedge fund).

Τα κινεζικά χρηματιστήρια έχουν αρνητική στάση προς τις μη κερδοφόρες νεοφυείς επιχειρήσεις. Για ένα διάστημα, οι νεοφυείς επιχειρήσεις της Κίνας πήγαιναν στη Νέα Υόρκη για τις Αρχικές Δημόσιες Προσφορές τους, αλλά ο έλεγχος από την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο έχει σταματήσει αυτή τη ροή. «Οι κεφαλαιαγορές είναι τόσο υπανάπτυκτες, ανώριμες και χωρίς ρευστότητα», λέει ο Triolo. «Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Κρατάει τον κόσμο σε μόνιμη αγωνία στο Πεκίνο».

Στη λεγόμενη πολιτική συγκέντρωση Two Sessions του Μαρτίου, όπου το Πεκίνο αποκάλυψε τις οικονομικές προτεραιότητές του για το έτος, οι Κινέζοι ηγέτες είπαν ότι θα ξεκινήσουν ένα «εθνικό ταμείο προσανατολισμού επιχειρηματικών κεφαλαίων» που θα κινητοποιήσει 1 τρισεκατομμύριο κινεζικά γιουάν (138 δισεκατομμύρια δολάρια) προς τη «σκληρή τεχνολογία» – μια σιωπηρή παραδοχή ότι ο ιδιωτικός τομέας θα χρειαζόταν ώθηση από το κράτος.

Όμως, όπως υποδηλώνουν τα επιτεύγματα της DeepSeek, οι κινεζικές νεοφυείς επιχειρήσεις ΤΝ μπορεί να μην χρειάζονται τεράστια ποσά για να γίνουν ανταγωνιστικές παγκοσμίως. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν τώρα τη σχετικά φθηνή ανάπτυξη μοντέλων ΤΝ ανοιχτού κώδικα ως τρόπο ενθάρρυνσης της ευρύτερης υιοθέτησης της κινεζικής τεχνολογίας. Και εταιρείες όπως η Alibaba υποστηρίζουν ότι τα μοντέλα ανοιχτού κώδικα θα ενθαρρύνουν περισσότερους πελάτες να χρησιμοποιήσουν τα προϊόντα τους.

Τα μοντέλα ΤΝ που θα εμφανιστούν ενδέχεται να μην κερδίσουν ευρεία υιοθέτηση στις ΗΠΑ υπό μια ολοένα και πιο προστατευτική κυβέρνηση Τραμπ. Αλλά θα μπορούσαν να κερδίσουν πελάτες στον υπόλοιπο κόσμο. Η εστίαση της DeepSeek στην αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια μπορεί να ταιριάζει καλύτερα από την ακριβή, αποκλειστική τεχνολογία της OpenAI σε αναδυόμενες αγορές που έχουν μεγάλη εφευρετικότητα, αλλά στερούνται υπολογιστικής ισχύος και κεφαλαίου.

Οι κινεζικές εταιρείες έχουν ήδη δείξει την τεράστια «εισβολή» που μπορούν να πετύχουν στις ξένες αγορές με φθηνά αλλά αξιόπιστα ηλιακά πάνελ, φθηνά ηλεκτρικά οχήματα και φθηνά τηλέφωνα. Εάν οι εταιρείες όπως η DeepSeek και η Alibaba μπορούν να συνεχίσουν να μειώνουν την ανάγκη για τα πιο δαπανηρά είδη υπολογιστικής ισχύος, ο λεγόμενος Παγκόσμιος Νότος θα μπορούσε κάλλιστα να παρακάμψει την καλύτερη τεχνητή νοημοσύνη στον κόσμο προς όφελος της καλύτερης τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να αντέξει οικονομικά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Business Monitor: Ο “Mr Google Maps” Λαρς Ράσμουσεν, τα Νέα «Παναθήναια» και το οικοσύστημα των startups
• POS: Πόσο ενίσχυσε τα κρατικά έσοδα η διασύνδεση με τις ταμειακές
• ΔΝΤ: Ποιος θα είναι ο αντίκτυπος των δασμών Τραμπ στην παγκόσμια οικονομία