Πώς η Τήλος πέτυχε τo καλύτερο «Green Deal»
«Η Τήλος είναι ένας μικρός πειραματικός σωλήνας. Βάζεις μέσα τα κατάλληλα υλικά και με δουλειά, συνεργασία και καινοτομία προσπαθείς να κάνεις το πείραμα να πετύχει…με το βλέμμα πάντα στραμμένο στο μέλλον».
Με αυτό τον γλαφυρό τρόπο κάτοικος του νησιού, ιδιοκτήτης ξενοδοχείου, περιγράφει στους δημοσιογράφους ένα case study σίγουρα διαφορετικό από αυτά που έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα. Το νησί των μόλις 500 κατοίκων, απομακρυσμένο μέλος μιας νησιωτικής αλυσίδας στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, ξέρει ότι ο μόνος τρόπος για να επιβιώσει και να εξελιχθεί παράλληλα είναι η αυτάρκεια, η αυτοδυναμία ή αλλιώς η «υπερηφάνεια» όπως εύστοχα αναφέρει το Associated Press. Εκπρόσωποι διεθνών πρακτορείων, ελληνικών ΜΜΕ, της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης έδωσαν το «παρών» την Τρίτη στο κάλεσμα της εταιρείας Polygreen, η οποία με το πρόγραμμα Just Go Zero Tilos, κατάφερε να τοποθετήσει ξανά το νησί στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, ξανά για τους σωστούς λόγους.
Άλλωστε η Τήλος έχει μάθει να ζει στη πρωτοπορία. Από την υιοθέτηση της τεχνολογίας με τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων στο λιμάνι και ηλιακών συλλεκτών, που τροφοδοτούν τις πινακίδες πληροφοριών στις στάσεις των λεωφορείων, μέχρι το Tilos Project μέσω του οποίου το νησί έχει γίνει σχεδόν πλήρως αυτόνομο ενεργειακά, βασισμένο σε ηλιακή και αιολική ενέργεια, αλλά και αποθήκευση ενέργειας σε μπαταρίες, γεγονός που οδήγησε τη Κομισιόν το 2021 να την επιβραβεύσει με 100.000 ευρώ.
Στα παραπάνω έρχεται πλέον να προστεθεί τo ολοκληρωμένο πρόγραμμα κυκλικής διαχείρισης αποβλήτων, με ποσοστό ανάκτησης υλικών από τα απόβλητα που ήδη ξεπερνάει το 85%. Δηλαδή πολύ πιο πάνω από τον μέσο όρο που έχει θέσει ως στόχο η Ε.Ε. με το «Green Deal». Πρακτικά η Τήλος έχει «εξαφανίσει» τους χώρους απόθεσης υπολειμμάτων, αποτελεί πανευρωπαϊκό πρότυπο, χωρίς πλέον ΧΥΤΑ η ΧΥΤΥ και γίνεται παράδειγμα προς μίμηση μέσα από τη σύμπραξη μιας ιδιωτικής εταιρείας με τη δημοτική αρχή και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.
«Πρόκειται για μια νησιωτική κοινότητα που είναι ανοιχτή στην αλλαγή και την καινοτομία. Είχαμε και άλλες επιλογές, αλλά αποφασίσαμε για αυτό τον λόγο να ξεκινήσουμε από εδώ. Οι πρωταγωνιστές είναι οι κάτοικοι του νησιού. H ενεργή συμμετοχή τους επιτεύχθηκε με συνεχή ενημέρωση και υποστήριξη της τοπικής κοινότητας, μέσα από δράσεις ευαισθητοποίησης και εκπαιδεύσεις που έγιναν σε κάθε επιχείρηση και σε κάθε νοικοκυριό του νησιού. H προσέγγιση αυτή, συνετέλεσε σημαντικά στην αλλαγή στάσης και αντίληψης της τοπικής κοινότητας για τα απόβλητα, κάτι που αποτυπώθηκε στην εντυπωσιακή ανταπόκρισή τους στις νέες πρακτικές που έφερε το Just Go Zero Tilos» αναφέρει ο Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος, επικεφαλής της Polygreen, ο οποίος επισημαίνει ότι στόχος είναι τα ποσοστά ανακύκλωσης να ξεπεράσουν το 90% στο νησί, με κύριο «όχημα» τη συνεργασία, την εκπαίδευση αλλά και το μεράκι. «Οτιδήποτε πάνω από 70% σε τέτοια προγράμματα είναι ζήτημα δύναμης της θέλησης» αναφέρει.
Στην ομιλία του, παρουσία του Υπουργού Επικρατείας, Άκη Σκέρτσου και του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστα Σκρέκα, στέκεται επίσης σε αυτό που αποκαλεί ως τον πολιτισμό του μέλλοντος μας: «Στην Τήλο εγκαινιάζουμε τον πολιτισμό που θα ονομαστεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος, ως πολιτισμός των νησιών του Νοτίου Αιγαίου. Ενός πολιτισμού με 100% εκτροπή από ταφή, πλήρη κυκλική διαχείριση όλων των υλικών και, το σημαντικότερο, μια εντελώς νέα αντίληψη ζωής. Σε αυτό το νέο πολιτισμό, η έννοια του απόβλητου θα συναντιέται μόνο σε μουσειακούς χώρους» προσθέτει ο ιδρυτής της εταιρείας.
Το στοίχημα της κυκλικής οικονομίας και οι 3 πλανήτες που χρειάζονται για να μας συντηρήσουν
Αναλύοντας την «πράσινη» πορεία του νησιού, η δήμαρχος Μαρία Καμμά-Αλειφέρη, συνεχιστής του έργου του πρωτοπόρου δημάρχου Τάσου Αλιφέρη που έφυγε από τη ζωή το 2012, σημειώνει από την πλευρά της: «η Τήλος, ένα ξεχασμένο νησί της άγονης γραμμής, πέτυχε τα τελευταία χρόνια να βγει από την αφάνεια, να καταγράψει διψήφιους αριθμούς ανάπτυξης, να καταστεί πρωτοπόρος στις ΑΠΕ, να διακριθεί για τη διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων αλλά και άλλων θεμάτων όπως είναι το μεταναστευτικό και να ξεχωρίσει ως τουριστικός προορισμός στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό».
Η αξία του συγκεκριμένου προγράμματος κυκλικής διαχείρισης αποβλήτων γίνεται αντιληπτή αν ανατρέξουμε στις εκθέσεις της Κομισιόν. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία η ΕΕ παράγει πάνω από 2,5 δισ. τόνους αποβλήτων ετησίως, τα οποία προέρχονται κυρίως από νοικοκυριά. Το ευρωκοινοβούλιο καλεί συνεχώς τις χώρες της ΕΕ να αυξήσουν την ανακύκλωση υψηλής ποιότητας, να καταργήσουν σταδιακά την υγειονομική ταφή και να ελαχιστοποιήσουν την αποτέφρωση αποβλήτων. Μάλιστα, αν συνεχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε τους φυσικούς πόρους αλόγιστα, έως το 2050 θα χρειάζονται τρεις πλανήτες σαν τη γη για να συντηρήσουν τον τρόπο ζωής του ανθρώπινου πληθυσμού…
«Εμείς αποδείξαμε ότι ένα μοντέλο μηδενικών αποβλήτων μπορεί να λειτουργήσει. Από εκεί και πέρα είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης και περαιτέρω συνεργειών να μπορέσει να λειτουργήσει σε μεγαλύτερη κλίμακα» επισημαίνει ο Αθ. Πολυχρονόπουλος, προσθέτοντας ότι το μόνο κριτήριο για τη χρηματοδότηση του προγράμματος στην Τήλο, είναι να γίνει όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό, ειδικά ενόψει της τουριστικής περιόδου, που το μικρό νησί αναμένει περίπου 30.000 επισκέπτες.
Άλλωστε η κυκλική οικονομία μπορεί και πρέπει να μετατραπεί από μια αφηρημένη έννοια… σε πράξη και μοχλό για έναν πράσινο μετασχηματισμό και στην Ελλάδα. Τότε σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Deloitte, η χώρα μας μπορεί να αυξήσει το ΑΕΠ της κατά 2 δισ. ευρώ και να δημιουργήσει ως και 15.000 νέες θέσεις απασχόλησης. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κυκλική οικονομία θα μπορούσε να αυξήσει κατά 0,5% το ΑΕΠ και κατά 700.000 τις θέσεις εργασίας, να οδηγήσει σε εξοικονόμηση ύψους 465 ευρώ το χρόνο για τα νοικοκυριά στους λογαριασμούς ενέργειας και να μειώσει τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 500 εκατ. τόνους (μέχρι το 2035).
«Με αυτό το πιλοτικό έργο, το οποίο έχει στον πυρήνα του την ανακύκλωση και τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, η Τήλος μπορεί πολύ σύντομα να πετύχει τους στόχους του Εθνικού Σχεδιασμού για τη διαχείριση αποβλήτων, με τον περιορισμό της υγειονομικής ταφής στο 10% και την αύξηση της ανακύκλωσης σε ποσοστό 60%. Μπορεί, επίσης, να αποτελέσει ένα φωτεινό παράδειγμα στην ολοκληρωμένη διαχείριση αποβλήτων για το σύνολο των μικρών νησιών της χώρας μας, τα οποία αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω της απόστασης με την ηπειρωτική χώρα και την επιβάρυνση που δέχονται από τις τουριστικές ροές το καλοκαίρι» αναφέρει από την πλευρά του ο υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κώστας Σκρέκας.
Να επισημάνουμε ότι σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Συνδέσμου Βιομηχανιών Και Επιχειρήσεων Ανακύκλωσης (ΣΕΠΑΝ), που παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2021, σημαντικό «βαρίδι» που φράσσει την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα παραμένει η διαχείριση των αποβλήτων και ο χαμηλός βαθμός ανακύκλωσης, με τη χώρα μας να βρίσκεται στο 21%, με το υπόλοιπο ποσοστό να οδηγείται στην ταφή.
Πώς λειτουργεί το πρόγραμμα «Just Go Zero Tilos»
Το πρόγραμμα, Just Go Zero Tilos έχει αναπτύξει η εταιρεία Polygreen, η οποία σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή και τη στήριξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, μέσα σε ελάχιστους μήνες, κατάργησαν τον Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) και τους δημόσιους κάδους και υιοθέτησαν το πρόγραμμα που ξεκινάει από την συλλογή πόρτα-πόρτα και καταλήγει στην πλήρη αξιοποίηση των αποβλήτων που παράγονται στο νησί.
– Το εργοστάσιο επεξεργάζεται σήμερα περίπου 2 τόνους απορριμμάτων την εβδομάδα, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων ανακυκλώνεται πλήρως. Περίπου το ένα τρίτο κομποστοποιείται και το 15% – που χαρακτηρίζεται ως «μη ανακυκλώσιμο» – αποστειρώνεται και τεμαχίζεται για να χρησιμοποιηθεί στις κατασκευές. To ολοκληρωμένο πρόγραμμα κυκλικής διαχείρισης αποβλήτων της Polygreen περιλαμβάνει συνολικά 25 ροές (πλαστικά, χαρτί συσκευασίας, έντυπο χαρτί, αλουμίνιο, τετραπάκ, μεταλλικά δοχεία, αποτσίγαρα, κάψουλες καφέ, μαγειρικό λάδι, σπρέι, λαμπτήρες, γυαλί, τόνερ, μπαταρίες, καπάκια PP, συσκευασίες φαρμάκων, φελιζόλ, ρούχα, ηλεκτρικές συσκευές, οργανικά, μη ανακυκλώσιμα, πάνες, αντικείμενα για επαναχρησιμοποίηση και ξύλινη συσκευασία)
– Στη βάση της λύσης του Just Go Zero είναι η σωστή διαλογή των αποβλήτων στην πηγή, για την επίτευξη της οποίας διατέθηκε σε κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση της Τήλου ειδικός εξοπλισμός για τη χωριστή συλλογή τους. Η συλλογή των διαχωρισμένων αποβλήτων γίνεται πόρτα-πόρτα, στις μέρες που καθορίζονται και επικοινωνούνται από τον Δήμο, και εντατικοποιούνται τη θερινή περίοδο που αυξάνονται δραστικά οι επισκέπτες στο νησί.
– Στη συνέχεια τα απόβλητα μεταφέρονται στο Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας (3Κ) που αντικατέστησε τον ΧΥΤΑ και εξοπλίστηκε με σύγχρονα μηχανήματα και τεχνολογικές εφαρμογές. Εκεί γίνεται η περαιτέρω διαλογή και προετοιμασία των αποβλήτων για ανακύκλωση, κομποστοποίηση ή ενεργειακή αξιοποίηση.
– Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από ειδική καινοτόμο πλατφόρμα, η οποία καταγράφει τον όγκο των αποβλήτων που συλλέγονται στις τρεις βασικές κατηγορίες του Προγράμματος (ανακυκλώσιμα, μη ανακυκλώσιμα και οργανικά) ανά νοικοκυριό και συνολικά. Μέσα από την πλατφόρμα, κάτοικοι και επιχειρήσεις μπορούν να γνωρίζουν την ποσότητα των υλικών που ανακυκλώνουν, σε πραγματικό χρόνο. H ενημέρωση με τα δεδομένα αυτά τους δίνει επιπλέον κίνητρο να επιτύχουν ολοένα και υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης.
– Το Just Go Zero Tilos προβλέπει επίσης την αξιοποίηση ειδικών ρευμάτων αποβλήτων, όπως παλιές συσκευές ή μικρά έπιπλα, τα οποία μεταφέρονται στο νέο Κέντρο Δημιουργικής Αξιοποίησης Υλικών για να επισκευαστούν ή να γίνουν πρώτη ύλη για καλλιτεχνική δημιουργία. Επιπρόσθετα, στην Τήλο λειτουργεί πλέον μόνιμα το «Point Zero» ως σταθερό σημείο πληροφόρησης για το Πρόγραμμα, όπου κάτοικοι και επισκέπτες μπορούν να απευθύνονται για οδηγίες προκειμένου να χρησιμοποιούν και να αξιοποιούν σωστά το σύστημα, τον εξοπλισμό και τις υποδομές του Just Go Zero. Μακροπρόθεσμα στο «Zero Point» θα εκτίθενται έργα και δημιουργίες από το Κέντρο Δημιουργικής Αξιοποίησης Υλικών.
