Πώς κάνουν ντους οι αστροναύτες στο διάστημα;
Εδώ στη Γη, το ντους είναι κάτι που θεωρούμε δεδομένο. Όμως, για τους αστροναύτες που βρίσκονται σε αποστολές στο διάστημα, το να κάνουν ένα γρήγορο ξέβγαλμα – όπως και το μαγείρεμα, το φαγητό, η χρήση της τουαλέτας και σχεδόν κάθε άλλη καθημερινή δραστηριότητα – γίνεται πολύ πιο περίπλοκο λόγω της σχεδόν ανύπαρκτης βαρύτητας.
Στη Γη, η βαρύτητα κρατά τα μαγειρικά μας σκεύη πάνω στη φωτιά, το φαγητό στο πιάτο μας και το νερό να ρέει από το ντους σε μια ευθεία, αδιάκοπη ροή. Στο διάστημα, όμως, το νερό όχι μόνο αιωρείται σαν σκόνη, αλλά επίσης κολλά στον εαυτό του λόγω της επιφανειακής τάσης, σχηματίζοντας φυσαλίδες που μοιάζουν μαγευτικές στην όψη, αλλά είναι εντελώς ακατάλληλες για πλύσιμο.
Πριν οι διαστημικές αποστολές αποκτήσουν τα δικά τους συστήματα φιλτραρίσματος, οι αστροναύτες έπρεπε να εξοικονομούν όσο το δυνατόν περισσότερο νερό. Στα προγράμματα Gemini και Apollo της NASA τη δεκαετία του 1960, τα μέλη του πληρώματος επέλεγαν σφουγγάρι και πετσέτες, ακολουθώντας μια διαδικασία παρόμοια με το πλύσιμο στη Γη, αλλά σαφώς πιο χρονοβόρα.
Για να κάνουν τη ζωή των αστροναυτών πιο άνετη, η Skylab – ο πρώτος διαστημικός σταθμός των ΗΠΑ – ήταν εξοπλισμένη με μια πιο οικεία εκδοχή ντους. Ένα κυλινδρικό, πάτωμα-οροφή, κουρτινάκι λειτουργούσε ως προστατευτικό κάλυμμα για να μην διαφεύγει το νερό, ενώ ένα μπουκάλι νερού υπό πίεση αζώτου αντικαθιστούσε τη βαρύτητα για να προωθεί το νερό, παίζοντας το ρόλο της ντουζιέρας.
Παρόλο που κάποιοι αστροναύτες εκτίμησαν το νέο σύστημα, οι περισσότεροι το βρήκαν ακατάλληλο και δύσχρηστο, καθώς ο μέσος χρόνος ενός ντους ξεπερνούσε τις δύο ώρες! Ως αποτέλεσμα, στον διάδοχό του, τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), η NASA αποφάσισε να επιστρέψει στις σφουγγαροπετσέτες, με τους αστροναύτες να καθαρίζονται με ειδικό σαπούνι και σαμπουάν χωρίς ξέβγαλμα.
Στο Skylab, το νερό προερχόταν κυρίως από προφορτωμένες δεξαμενές, ενώ στον ISS, ένα προηγμένο σύστημα φιλτραρίσματος συλλέγει την υγρασία από τον ιδρώτα, την αναπνοή και τα σώματα των αστροναυτών, μετατρέποντάς την σε πόσιμο νερό. Το ίδιο σύστημα ανακυκλώνει και τα ούρα των αστροναυτών, εξασφαλίζοντας ότι το 80% του συνολικού αποθέματος νερού του σταθμού (530 γαλόνια) ξαναχρησιμοποιείται.
«Ένα Σταγονίδιο Πετάγεται στον Αέρα»
Το να ζεις σε συνθήκες μικροβαρύτητας δεν σημαίνει ότι δεν ιδρώνεις. Οι αστροναύτες ιδρώνουν εξίσου με τους ανθρώπους στη Γη, αν όχι περισσότερο. Ωστόσο, ο ιδρώτας δεν πέφτει, αλλά παραμένει πάνω στο σώμα σχηματίζοντας σφαίρες που κολλάνε λόγω της επιφανειακής τάσης. «Έχεις λίμνες ιδρώτα στα χέρια, στο κεφάλι, γύρω από τα μάτια σου», έγραψε ο αστροναύτης Mike Hopkins, ο οποίος υπηρέτησε στον ISS από τον Σεπτέμβριο του 2013 έως τον Μάρτιο του 2014. «Πού και πού, μια σταγόνα θα πεταχτεί στον αέρα».
Δυστυχώς, όσο σχολαστικά κι αν πλένονται οι αστροναύτες, οι συνθήκες στο ISS δεν μπορούν να συγκριθούν με τις επίγειες ανέσεις των μπάνιων στη Γη. Παρόλο που το διάστημα είναι κενό και επομένως χωρίς οσμές, το εσωτερικό των διαστημικών σταθμών περιγράφεται ότι μυρίζει ένα μείγμα από αντισηπτικό, σκουπίδια, μπαρούτι, μπάρμπεκιου και ιδρώτα.
Ακόμα και με τη σύγχρονη τεχνολογία, η καθημερινή υγιεινή στο διάστημα δεν έχει αλλάξει πολύ από την εποχή των πρώτων επανδρωμένων αποστολών. «Οι αστροναύτες των Gemini και Apollo φορούσαν τις ίδιες στολές για τόσο πολύ καιρό χωρίς να αλλάζουν ρούχα, που η μυρωδιά παρέμενε έντονη μέχρι το τέλος», δήλωσε η Jennifer Levasseur, επιμελήτρια στο Smithsonian’s National Air and Space Museum. «Ήταν σαν χαστούκι στο πρόσωπο για όσους τους υποδέχονταν πίσω στη Γη, γιατί η μυρωδιά ήταν τόσο δυνατή».
