Πώς ο ισλαμικός Τζιχάντ και οι Ρώσοι ολιγάρχες διακινούν κεφάλαια μέσω κρυπτονομισμάτων

To 2022 οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων Garantex με έδρα τη Μόσχα για να εμποδίσουν τη Ρωσία να σπάσει  τον οικονομικό αποκλεισμό που της επιβλήθηκε μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Έναν χρόνο μετά, το ανταλλακτήριο ανθεί.

Παρότι εντάχθηκε σε μαύρη λίστα των ΗΠΑ η οποία περιορίζει τις συναλλαγές με οντότητες που υπόκεινται σε κυρώσεις, η Garantex έχει γίνει ένα σημαντικό κανάλι μέσω του οποίου οι Ρώσοι μεταφέρουν κεφάλαια προς το εξωτερικό. Όπως επίσης επισημαίνουν οι αμερικανικές Αρχές,  υπήρξε όχημα για να ξεπλύνουν τα κέρδη τους στον κυβερνοχώρο Ρώσοι εγκληματίες.

Ο αυξανόμενος ρόλος της Garantex ως παγκόσμιου αγωγού παράνομων κεφαλαίων υπογραμμίστηκε αυτόν τον μήνα από στοιχεία τα οποία αποκάλυπταν ότι οι Παλαιστίνιοι μαχητές άντλησαν κεφάλαια μέσω της αγοράς κρυπτονομισμάτων πριν από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ. 

Σύμφωνα με ανάλυση του ερευνητή Elliptic, τα ψηφιακά πορτοφόλια που ελέγχονται από τον Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ, που συνέδραμε τη Χαμάς κατά τη διάρκεια των φονικών επιθέσεων το προηγούμενο Σαββατοκύριακο 7-8 Οκτωβρίου, έλαβαν 93 εκατομμυρίων δολαρίων μέσω Garantex. Μάλιστα, ο Elliptic ανέφερε πως η Χαμάς χρησιμοποίησε επίσης παρόμοια στρατηγική χρηματοδότησης.

Σε έκθεσή του το 2022, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ ανέφερε ότι τα νομικά κενά που υπάρχουν σε ό, τι αφορά τα ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων μπορεί να επιτρέψουν σε τρομοκρατικές ομάδες να τα χρησιμοποιούν. 

Το περασμένο καλοκαίρι, ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Yoav Gallant είπε ότι η χρήση ψηφιακών νομισμάτων καθιστά το έργο παρεμπόδισης της χρηματοδότησης τρομοκρατικών οργανώσεων ακόμη πιο περίπλοκο.

Στη Ρωσία, τα ανταλλακτήρια χρησιμοποιούνται για τη μετατροπή ρουβλίων σε άλλα νομίσματα, κάτι που είναι πιο δύσκολο εν μέσω κυρώσεων σε ρωσικές τράπεζες μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Οι πελάτες καταθέτουν ρούβλια στα γραφεία της Garantex και λαμβάνουν κρυπτονομίσματα, κυρίως με τη μορφή stablecoin, ενός δημοφιλούς τύπου ψηφιακού νομίσματος που συχνά συνδέεται με το δολάριο ΗΠΑ με σχέση 1:1. Στη συνέχεια αυτά αποσύρονται ως fiat χρήμα στο εξωτερικό από ένα δίκτυο τοπικών συνεργατών, οι οποίοι δεν εποπτεύονται.

Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με τον πάροχο δεδομένων κρυπτογράφησης Coinpaprika, η πλατφόρμα της Garantex «έγραψε» συναλλαγές  περίπου 865 εκατ. δολ., περίπου υπερτριπλάσιες από ό,τι επεξεργάστηκε τον μήνα που επιβλήθηκαν για πρώτη φορά κυρώσεις.

Σε κάθε περίπτωση, οι αριθμοί δείχνουν πως η αγορά κρυπτονομισμάτων είναι η αχίλλειος πτέρνα της Δύσης στις προσπάθειες της να στραγγαλίσει την οικονομία της Ρωσίας. ΗΠΑ και Ευρώπη έχουν επιβάλει κυρώσεις στο 80% του ρωσικού τραπεζικού τομέα, περιορίζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι Ρώσοι μπορούν να διακινούν χρήματα μέσω ξένων τραπεζών, αλλά τα cryptos έχουν γίνει «μια εναλλακτική μέθοδος» για τον διακανονισμό συναλλαγών και τη μεταφορά κεφαλαίων, δήλωσε φέτος η Τράπεζα της Ρωσίας.

Garantex 

Η επέκταση της Garantex εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων όταν στοχεύουν οντότητες που είναι οικονομικά απομονωμένες σε εχθρική περιοχή, δήλωσε ο Χουάν Ζαράτε, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ. «Υποδηλώνει τα όρια του τι μπορεί να κάνει η δική μας OFAC», είπε ο Zarate, αναφερόμενος στο Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων του Υπουργείου Οικονομικών. «Τα εργαλεία OFAC, αν και ισχυρά, δεν είναι ασημένια σφαίρα».

Ανώτερος αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών είπε στη Wall Street Journal ότι παρακολουθούσε στενά την Garantex και συνεργαζόταν με εταίρους και συμμάχους για να την κλείσει ως κανάλι πληρωμών. Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ εκτίμησε ότι πλούσιοι Ρώσοι χρησιμοποιούσαν συχνά την Garantex για να μεταφέρουν χρήματα εκτός Ρωσίας. 

Το Garantex, που κυκλοφόρησε το 2019, είναι μακράν το πιο δημοφιλές ανταλλακτήριο κρυπτογράφησης στη Ρωσία για συναλλαγές σε ρούβλια. Υπάρχουν λίγες εναλλακτικές στη Ρωσία για την πραγματοποίηση συναλλαγών μεγάλης κλίμακας, λένε οι traders εκεί. Μέχρι πρόσφατα, το Binance, το μεγαλύτερο χρηματιστήριο κρυπτογράφησης στον κόσμο, επέτρεπε επίσης στους Ρώσους να μετατρέψουν ρούβλια σε κρυπτονομίσματα, αν και οι όγκοι συναλλαγών του σε ρούβλια ήταν ένα κλάσμα σε σχέση με εκείνους της Garantex. Η Binance πούλησε τις δραστηριότητές της στη Ρωσία τον Σεπτέμβριο.

Πάντως, όπως γράφει η Wall Street Journal, η Garantex όχι μόνο επιβίωσε αλλά και ευημερεί. Για να συνεχίσει να εξυπηρετεί τη βάση πελατών της, μετέφερε τις υποδομές στη Ρωσία σε άγνωστη τοποθεσία και συνήψε συνεργασίες με δημοφιλείς προορισμούς για Ρώσους μετανάστες όπως το Ντουμπάι και η Ταϊλάνδη. Μάλιστα, διαχειριστής της Garantex καυχήθηκε στους πελάτες του ότι οι κυρώσεις της Δύσης κατά του ανταλλακτηρίου ήταν απλώς καλή διαφήμιση για τις υπηρεσίες του. Η πελατεία της Garantex αυξήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία και, πλέον, έχει πολλούς τακτικούς πελάτες – κυρίως Ρώσους που αναζητούν μια γρήγορη και φθηνή μέθοδο για τη μεταφορά μεγάλων χρηματικών ποσών από και προς τη χώρα. 

Έτσι, από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, τουλάχιστον 7 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν διακινηθεί μέσω της Garantex, σύμφωνα με την Coinpaprika, η οποία λέει ότι έλαβε τα στοιχεία απευθείας από την πλατφόρμα της Garantex. Μια άλλη ερευνητική εταιρεία, η οποία παρακολουθούσε τις ροές της Garantex στο blockchain, είπε ότι το συνολικό ποσό θα μπορούσε να είναι πολλαπλάσιο αυτού, υπολογίζοντας το στα 30 δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι επιχειρήσεις της Garantex άνθησαν γρήγορα. Χάκερ, έμποροι ναρκωτικών και άλλες εγκληματικές ομάδες διακίνησαν πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια το 2022, δήλωσε το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Η Chainalysis, κορυφαία ερευνητική εταιρεία για το blockchain είπε ότι περίπου το ένα τρίτο των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε κεφάλαια που στάλθηκαν στη Garantex μεταξύ 2019 και 2021 προήλθαν από οντότητες που συνδέονται με το έγκλημα.

Ο παράξενος θάνατος του συνιδρυτή της

Η αποστολή της Garantex ήταν πάντα να βοηθά τους Ρώσους να μεταφέρουν μετρητά σε όλο τον κόσμο. Οι συνιδρυτές της, ο Stanislav Drugalev, ένας Ρώσος επιχειρηματίας του διαδικτύου, και ο Sergey Mendeleev, πρώην βουλευτής μιας περιοχής της Μόσχας, έστησαν την εταιρεία σε μια από τις πιο διάσημες επιχειρηματικές διευθύνσεις της Μόσχας, το συγκρότημα ουρανοξυστών Federation Tower.

Και οι ρωσικές αρχές επιβολής του νόμου όμως ασχολήθηκαν στο παρελθόν με τη Garantex. Οι αρχές άσκησαν όλο και περισσότερο έλεγχο στο ανταλλακτήριο, πραγματοποιώντας εφόδους στις εγκαταστάσεις του και πιέζοντάς το να μοιραστεί τα δεδομένα που συλλέγει για τους χρήστες.

Μια νύχτα του Σεπτεμβρίου του 2020, η σύζυγος του Drugalev, Oksana Drugaleva, βρισκόταν στο σπίτι της στη Μόσχα όταν ένοπλοι αστυνομικοί έσπασαν την πόρτα της. Έψαχναν τον σύζυγό της. Αφού παραδόθηκε, συμφώνησε να δώσει στην αστυνομία πληροφορίες σχετικά με τις εγκληματικές ομάδες που χρησιμοποιούσαν το Garantex και αφέθηκε ελεύθερος, σύμφωνα με την Drugaleva και έναν πρώην Ρώσο αξιωματούχο των αρχών επιβολής του νόμου με άμεση γνώση της υπόθεσης. Ο Drugalev μετακόμισε στο Ντουμπάι, ενώ η σύζυγός του παρέμεινε στη Μόσχα.

Τον επόμενο Φεβρουάριο, ένας φίλος της Drugalev τηλεφώνησε στην Drugaleva για να της πει ότι το πτώμα του συζύγου της είχε βρεθεί κάτω από μια γέφυρα στο Ντουμπάι. Ο φορητός του υπολογιστής έλειπε. Έλαβε μια ειδοποίηση από το τηλέφωνο του Drugalev ότι ήταν ακόμα ενεργό, αλλά όταν της απάντησε, απάντησε ένα άγνωστο άτομο.

«Γεια σας, έχω τα πράγματα του Στάνισλαβ», είπε το άτομο, απαιτώντας πληρωμή για την επιστροφή τους, σύμφωνα με τα μηνύματα που είδε η Journal. «Θέλω να έχω πίσω τον άντρα μου», απάντησε εκείνη. Αργότερα δήλωσε σε ρωσικό κανάλι του YouTube ότι δεν έλαβε ποτέ πλήρη εξήγηση από την αστυνομία στο Ντουμπάι για τον θάνατο. «Δεν θυμάμαι τα γεγονότα εκείνης της ημέρας», δήλωσε στην Journal. «Προσπαθώ να τα διαγράψω από τη μνήμη μου».

Εντός της Garantex, οι λεπτομέρειες του θανάτου του Drugalev συζητήθηκαν ελάχιστα. Ο Karmo Neider, τότε μέλος του διοικητικού συμβουλίου μιας τοπικής μονάδας που ίδρυσε η Garantex στην Εσθονία, δήλωσε ότι του είπαν απλώς ότι πέθανε σε ατύχημα.

Κυρώσεις         

Τρεις εβδομάδες μετά την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία, η Garantex είπε στους πελάτες της ότι είχε ξεκινήσει μια συνεργασία με έναν χειριστή που ονομάζεται Bithauz, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στο γραφείο του Bithauz στο Ντουμπάι, οι πελάτες μπορούσαν να ανταλλάξουν έως και 5 εκατομμύρια δολάρια με ντιρχάμ. Αυτό το είδος επιχειρήσεων που βασίζεται σε μετρητά, το οποίο είναι παρόμοιο με τους άλλους εταίρους της Garantex στο εξωτερικό, είναι δύσκολο να παρακολουθήσουν οι διεθνείς αρχές κυρώσεων, λένε οι ερευνητές.

Σημειώνεται πως, σύμφωνα με μηνύματα που υπεκλάπησαν μέσω Telegram, το Bithauz διοικούνταν από μια εταιρεία με έδρα το Ντουμπάι, τη MKAN Coin. Το MKAN Coin είχε ιδρυθεί τον Απρίλιο, λίγες εβδομάδες μετά τις κυρώσεις της Garantex, από ένα πρώην στέλεχος της Garantex, τον Mohammad Khalifa. Προηγουμένως ήταν ανώτερος αξιωματούχος στο Διεθνές Οικονομικό Κέντρο του Ντουμπάι, ένα επιχειρηματικό κέντρο που εποπτεύεται από την οικονομική ρυθμιστική αρχή του εμιράτου.

Η MKAN Coin, η οποία μέχρι νωρίτερα φέτος αναφερόταν στον ιστότοπο της Garantex ως συνεργάτις, ήταν μέρος μιας ομάδας εταιρειών των Εμιράτων που χρησιμοποιούσε ο Khalifa για να προσφέρει υπηρεσίες μετεγκατάστασης σε πλούσιους Ρώσους. Μια παρουσίαση στη σελίδα LinkedIn άλλης εταιρείας MKAN διαφήμισε: «Μεταφορά χρημάτων Μόσχα – Ντουμπάι».

Πέρα από τα εμιράτα, η Garantex έχει ανακοινώσεις στους πελάτες της πως μπορούν να απολαμβάνουν τις υπηρεσίες της στην Τουρκία, το Καζακστάν και άλλες χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία. Επίσης, προσφέρει υπηρεσίες στο λαμπερό ισπανικό θέρετρο Marbella, έναν δημοφιλή προορισμό διακοπών για τους Ρώσους.

Σύμφωνα με τη Wall Street Journal, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ είχε ταυτοποιήσει αρκετά από τα wallets της Garantex που υπόκεινται σε καθεστώς κυρώσεων, ωστόσο το ανταλλακτήριο είπε στους πελάτες του ότι άλλαζε τακτικά τα πορτοφόλια του για να αποφύγει το λογισμικό παρακολούθησης που χρησιμοποιούν οι αρχές και άλλα ανταλλακτήρια κρυπτογράφησης.

Τα κρυπτογραφικά πορτοφόλια λειτουργούν παρόμοια με τους τραπεζικούς λογαριασμούς ή τους λογαριασμούς μεσιτείας, καθώς διαθέτουν τα κρυπτογραφικά περιουσιακά στοιχεία ενός χρήστη. Οι χρήστες μπορούν στη συνέχεια να μεταφέρουν κρυπτονομίσματα από το δικό τους πορτοφόλι στο πορτοφόλι άλλου ατόμου για να προβούν σεμια αγορά ή συναλλαγή.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• «Νέο σύννεφο που σκοτεινιάζει τον ορίζοντα» – Ανήσυχη η Γκεοργκίεβα (ΔΝΤ) για τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στο Ισραήλ
• Το Ισραήλ ορκίζεται να «καταστρέψει» τη Χαμάς – Υπό πλήρη πολιορκία η Γάζα