Πώς το Facebook σας «τραβάει από τη μύτη»

Έχει συμβεί σε όλους μας. Κάθε φορά που μπαίνουμε στο Facebook για να κάνουμε κάτι συγκεκριμένο -να στείλουμε ένα προσωπικό μήνυμα, να μοιραστούμε ένα link, να πούμε χρόνια πολλά σε κάποιον-, παράξενο πράγμα, καταλήγουμε να κάνουμε οτιδήποτε άλλο, συνήθως ξεχνάμε και εντελώς τον λόγο για τον οποίο μπήκαμε. Καταλήγουμε να βλέπουμε όλα μας τα notifications, να βλέπουμε τις τελευταίες αναρτήσεις, να χαζεύουμε τις νέες φωτογραφίες, να ακολουθούμε link που πόσταραν οι φίλοι μας, το χάζεμα δεν έχει τέλος.

Και, όχι, ποτέ δεν μπορείς να πεις ότι τελείωσαν όσα είχες να δεις στο Facebook. Το News Feed σου είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να μην τελειώνει ποτέ.

Ακόμα χειρότερα, δεν είναι μόνο το News Feed που δεν τελειώνει. Υπάρχει μια σοβαρότατα σχεδιασμένη μέθοδος την οποία το Facebook επιστρατεύει ώστε να μας υποχρεώνει να θέλουμε να κάνουμε και like και post και comment και share. Ακόμα και όταν σκοπός μας είναι απλώς να παρακολουθούμε απαρατήρητοι.

Δεν είναι μυστικό πως ο λόγος που δεν μπορούμε να ξεκολλήσουμε από το Facebook είναι επειδή κινητοποιεί και ικανοποιεί τα κέντρα του εγκεφάλου μας που ελέγχουν την ευχαρίστηση και την απόλαυση. Κάθε φορά που διαβάζουμε το News Feed ενεργοποιείται το κέντρο επιβράβευσης που βρίσκεται στον επικλινή πυρήνα (nucleus accumbens) και το οποίο σχετίζεται επίσης με το πώς νιώθουμε όμορφα όταν τρώμε, κάνουμε σεξ, έχουμε πολλά χρήματα ή τον θαυμασμό των άλλων.

Κάθε φορά που κάποιος κάνει like σε μια φωτογραφία μας ή ένα post μας, το κέντρο επιβράβευσης «παίρνει φωτιά». Όσο περισσότερα τα like, τόσο μεγαλύτερη η επιβράβευση.

Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε πως πολλοί χρήστες εμφανίζουν κατά τη χρήση του Facebook αντιδράσεις (π.χ. διαστολή της κόρης των ματιών) παρόμοιες με εκείνες της κατάστασης Flow, όταν δηλαδή είμαστε απορροφημένοι και απόλυτα αφοσιωμένοι σε κάτι σε βαθμό που να μην αντιλαμβανόμαστε τον περίγυρο.

Η ψυχολογική πίεση των like

Κάνω like σε κάτι που μου αρέσει, όταν θέλω να επιβραβεύσω κάποιον που συμπαθώ, ή ακόμα και απλώς για να δηλώσω την παρουσία μου και να κάνω ένα μικρό νεύμα επιδοκιμασίας χωρίς να σχολιάσω. Όμως η απουσία like συχνά ερμηνεύεται ως αποδοκιμασία. Δοκιμάστε να διαβάσετε 10 ή 15 posts που σας αρέσουν και μην κάνετε like σε κανένα. Πιθανότατα θα νιώσετε ενοχές, ότι αδικήσατε τον φίλο σας και ότι δεν εκφράσατε τη συμπάθειά σας.

Το like είναι κάτι σαν ψηφιακή ενσυναίσθηση (empathy), και οι άνθρωποι στο Facebook το χρησιμοποιούν για να δηλώσουν επιδοκιμασία και για να επικοινωνήσουν. Μάλιστα, όσα περισσότερα like κάνει κάποιος τόσο πιθανότερο είναι να δείξει ενσυναίσθηση και στις κανονικές κοινωνικές του επαφές εκτός Internet.

Γιατί σχολιάζουμε;

Το προφανές είναι πως σχολιάζουμε όταν έχουμε κάτι να πούμε. Αλλά και εδώ υπάρχει βαθύτερη αιτία. Σύμφωνα με ψυχολογικές έρευνες, οι χρήστες που λαμβάνουν σχόλια στις αναρτήσεις τους νιώθουν λιγότερη μοναξιά και θεωρούν ότι έχουν καλύτερη επικοινωνία σε σχέση με όσους «εισέπραξαν» μόνο like.

Το Facebook έχει αξιοποιήσει αυτή τη λειτουργία στον αλγόριθμό του και εμφανίζει στον κάθε χρήστη περιεχόμενο και αναρτήσεις όλο και σχετικότερες με όσα εκείνος έχει στο παρελθόν σχολιάσει. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο σχολιάζεις π.χ. αθλητικά, τόσο περισσότερες αναρτήσεις φίλων με θέμα τα αθλητικά θα βλέπεις νωρίτερα στο News Feed. Τα υπόλοιπα θα ακολουθούν.

Επιπλέον, όσο περισσότερο σχολιάζεις, τόσες περισσότερες αναρτήσεις με σχόλια θα παίρνουν προτεραιότητα σε σχέση με άλλες που έχουν απλώς πολλά like και, συνήθως, είναι σαν να φωνάζουν «προσέξτε με!».

Συνεπώς, αν χρησιμοποιείτε το Facebook για επαγγελματικούς σκοπούς, να δίνετε περισσότερη αξία στα σχόλια παρά στα like.

Γιατί αλλάζουμε το status μας;

Μελέτη του πανεπιστημίου της Αριζόνα συμπέρανε πως όσο περισσότερα status updates δημοσίευσαν οι χρήστες, τόσο λιγότερη μοναξιά ένιωθαν – ανεξαρτήτως αν οι άλλοι σχολίαζαν ή όχι σε αυτά. Οι ερευνητές το αποδίδουν αυτό στο ότι οι χρήστες που αλλάζουν συχνά status updates νιώθουν περισσότερο «συνδεδεμένοι» κοινωνικά μόνο και μόνο επειδή μοιράστηκαν κάτι.

Γιατί δεν ποστάρουμε;

Εξίσου ενδιαφέρον όμως είναι και το γιατί κάποιοι «σιγούν». Ερευνητές του ίδιου του Facebook εξέτασαν τους λόγους για τους οποίους κάποιος «αυτολογοκρίνεται» και γράφει κάτι που δεν το δημοσιεύει ποτέ.

Το 71% των χρηστών γράφει τουλάχιστον 4,5 status update και 3,2 comment το μήνα και μετά τα διαγράφει, ή δεν πατάει ποτέ «submit». Πιθανολογείται πως το κάνουν επειδή δεν είναι βέβαιοι ότι οι αναγνώστες θα το καταλάβουν, ότι θα τους παρεξηγήσουν, ότι θα σχηματίσουν αρνητική γνώμη. Ακόμα και αυτοί που δηλώνουν πως δεν ποστάρουν επειδή δεν επιθυμούν την υπερβολική έκθεση, στην πραγματικότητα αποφεύγουν την πιθανότητα να σχηματίσουν οι άλλοι μια αρνητική άποψη.

Όσο για εκείνους που δεν ποστάρουν ποτέ τίποτα, αλλά απλώς βλέπουν, κάποιες μελέτες υποστηρίζουν πως το να παρακολουθεί κανείς όλη αυτή την έκρηξη ευτυχίας, την επίπλαστη αίσθηση πως όλοι περνάνε όμορφα και κάνουν καταπληκτικά πράγματα ενώ ο ίδιος δεν κάνει τίποτα από όλα αυτά, μπορεί να τον κάνει να νιώσει μοναξιά, απομόνωση και ζήλεια. Το να μην συμμετέχεις σε αυτό το πανηγύρι σε κάνει να αισθάνεσαι μόνος και αποκλεισμένος, αισθήματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη.