Πώς το Netflix ψυχαγωγεί (και όχι μόνο) τους «Νέους Σαουδάραβες»
Από την Vivienne Walt
Ήταν το τέλος µιας έντονης καλοκαιρινής ηµέρας στο Ριάντ, µε τον υδράργυρο να «χτυπά» 43 βαθµούς Κελσίου. Σε µια αίθουσα στην πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, παραγωγοί και στελέχη από το στούντιο κινουµένων σχεδίων Myrkott «µοίραζαν» πίτσες και σαλάτες σε µια οµάδα ηθοποιών, εικονογράφων και τεχνικών. Στη συνέχεια άνοιξαν µια τηλεόραση και κάθισαν να παρακολουθήσουν την τελευταία σειρά του Netflix, η οποία είχε προγραµµατιστεί να προβληθεί ακριβώς τα µεσάνυχτα, καθώς η 1η Ιουλίου διαδεχόταν την 30ή Ιουνίου.
Το συνεργείο είδε τη δική του, νέα σειρά οκτώ επεισοδίων Masameer County, την πρώτη του παραγωγή στο πλαίσιο µιας πενταετούς συµφωνίας που είχε υπογράψει µε το Netflix τον Σεπτέµβριο του 2020. Σύµφωνα µε αυτή, η Myrkott θα δηµιουργούσε πρωτότυπες ταινίες και τηλεοπτικές εκποµπές στα αραβικά, µε σενάρια βασισµένα στην καθηµερινότητα της Σαουδικής Αραβίας. Μέσα σε λίγες ώρες από την πρεµιέρα, η οµάδα της Myrkott είχε περισσότερα να γιορτάσει: Η σειρά, µια σατιρική «µατιά» σε µια κοινωνία που αλλάζει, έφτασε στην κορυφή της λίστας µε τα πιο δηµοφιλή προγράµµατα του Netflix για τη Σαουδική Αραβία και στο top 10 σε πολλές άλλες χώρες της γύρω περιοχής.
Ένα πάρτι µε πίτσες είναι µια «ταπεινή υπόθεση», σύµφωνα µε τα πρότυπα της Σαουδικής Αραβίας, η οποία ως η µεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του πλανήτη έχει σωρεύσει τεράστιο πλούτο. Ωστόσο, η εν λόγω πρεµιέρα ήταν ορόσηµο στην πολύπλευρη οικονοµική σχέση µεταξύ του Σαουδαραβικού Βασιλείου και της παγκόσµιας βιοµηχανίας ψυχαγωγίας µε επίκεντρο τις ΗΠΑ.
Η Six Flags με έδρα το Τέξας συνεργάζεται με την κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας για να χτίσει ένα τεράστιο συγκρότημα ψυχαγωγίας στην Qiddiya (η τοποθεσία σήμερα και στην απόδοση ενός καλλιτέχνη παρακάτω).
Σε αυτήν τη σχέση, επενδύσεις δισεκατοµµυρίων δολαρίων και προς τις δύο κατευθύνσεις συνυφαίνονται. Στη µία πλευρά είναι ο de facto ηγεµόνας της Σαουδικής Αραβίας, ο διάδοχος του θρόνου Mohammed bin Salman, παγκοσµίως γνωστός ως MBS (έκλεισε τα 36 στις 31 Αυγούστου), που έχει πάθος µε τα βιντεοπαιχνίδια. Στο πλαίσιο µιας προσπάθειας διαφοροποίησης της οικονοµίας της Σαουδικής Αραβίας, δεδοµένου ότι το 42% του ΑΕΠ προέρχεται από τις εξαγωγές πετρελαίου, ο MBS χαλάρωσε τους επί δεκαετίες περιορισµούς που διέπουν τον τρόπο µε τον οποίο οι Σαουδάραβες καταναλώνουν και παράγουν ταινίες και ποπ µουσική. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται οι αµερικανικές εταιρείες ψυχαγωγίας, των οποίων η προοδευτική εικόνα έρχεται σε αντίθεση µε τη µοναρχική εξουσία του Βασιλείου, αλλά η δίψα τους για αγορές και περιεχόµενο έχει εκτοξευθεί χάρη στην άνοδο των µέσων ροής περιεχοµένου.
Λίγες εταιρείες κινούνται πιο επιθετικά από το Netflix, τη µεγαλύτερη πλατφόρµα ροής περιεχοµένου στον κόσµο, η οποία κάνει το ντεµπούτο της στη λίστα Fortune Global 500 φέτος. Με περισσότερους από 209 εκατοµµύρια συνδροµητές σε περίπου 190 χώρες, έχει απαράµιλλη εµβέλεια και εκ των πραγµάτων τεράστια επιρροή σε ό,τι αφορά τον τρόπο µε τον οποίο «βλέπει» ο κόσµος τη Σαουδική Αραβία, ενώ παρέχει στους δηµιουργούς περιεχοµένου πρόσβαση στο πλουσιότερο κοινό στον αραβόφωνο κόσµο. «Η οικονοµία της σαουδαραβικής ψυχαγωγίας είναι ένα απέραντο, γόνιµο έδαφος για τη νεολαία, µε εκπληκτική καταναλωτική δύναµη» λέει ο Sam Blatteis, διευθύνων σύµβουλος της The MENA Catalysts, µιας εταιρείας διακυβερνητικών σχέσεων µε έδρα το Ντουµπάι, που παρέχει συµβουλευτικές υπηρεσίες στις αµερικανικές επιχειρήσεις τεχνολογίας οι οποίες εισέρχονται στη σαουδαραβική αγορά.
Το Netflix δεν είναι η µοναδική αµερικανική εταιρεία που κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Τον Φεβρουάριο, η Warner Music Group απέκτησε µειοψηφικό µερίδιο στη Rotana Music µε έδρα το Ριάντ, τη µεγαλύτερη δισκογραφική εταιρεία της περιοχής, µε επένδυση σχεδόν 200 εκατοµµυρίων δολαρίων, σύµφωνα µε τη Wall Street Journal. Η AMC, που κατέχει αίθουσες κινηµατογράφου, ξοδεύει περίπου ένα δισεκατοµµύριο δολάρια για να ανοίξει 100 αίθουσες στη χώρα µέχρι το 2030. Η Six Flags, η µεγαλύτερη εταιρεία θεµατικών πάρκων στον κόσµο (µε έδρα στο Grand Prairie του Τέξας), έχει συνεργαστεί µε τη σαουδαραβική κυβέρνηση για την κατασκευή ενός τεράστιου θέρετρου ψυχαγωγίας υπό το όνοµα Qiddiya, 40 χιλιόµετρα έξω από το Ριάντ.
Σε σύγκριση µε αυτές τις επενδύσεις έντασης κεφαλαίου, οι συµφωνίες του Netflix στη Σαουδική Αραβία είναι µικρές. Το Netflix και οι συνεργάτες του αρνήθηκαν να αποκαλύψουν την αξία τους· συνολικά, η εταιρεία λέει ότι θα δαπανήσει 17 δισεκατοµµύρια δολάρια για περιεχόµενο το 2021. Αλλά εισέρχεται στον αραβόφωνο κόσµο, µια αγορά 420 εκατοµµυρίων ανθρώπων που εκτείνεται από το Μαρόκο έως το Οµάν − ένα κρίσιµο πεδίο δραστηριοποίησης για το Netflix, του οποίου η αύξηση των συνδροµητών και των εσόδων προέρχεται πλέον κυρίως από χώρες εκτός των ΗΠΑ. Οι εκποµπές που χρηµατοδοτεί έχουν επίσης συµβολική σηµασία, αναδεικνύοντας απόψεις που οι ξένοι σπάνια συνδέουν µε τη συντηρητική κουλτούρα του Βασιλείου.
Τον περασµένο Οκτώβριο, έναν µήνα µετά την υπογραφή µε τη Myrkott, το Netflix υπέγραψε πενταετές συµβόλαιο µε την Telfaz11, µια άλλη εταιρεία παραγωγής του Ριάντ. Η Telfaz11, όπως και η Myrkott, είχε περάσει χρόνια ανεβάζοντας στο κανάλι της στο YouTube ταινίες µεγάλου µήκους προσανατολισµένες στη νεολαία. Υπήρχαν ελάχιστα άλλα κανάλια για να παρακολουθήσει κανείς στη χώρα. Τώρα θα αναπτύξει και θα παραγάγει οκτώ ταινίες που θα προβληθούν στο Netflix. Ο «γίγαντας του streaming έχει αυξήσει το περιεχόµενό του στη Σαουδική Αραβία από το 2019, µε µια σειρά από σειρές και ταινίες, πολλές από τις οποίες επικεντρώνονται στους κοινωνικούς κανόνες. Πέρυσι το Netflix κυκλοφόρησε µια πρωτότυπη σαουδαραβική δραµατική σειρά µε τίτλο Whispers, για σκοτεινά µυστικά σε µια οικογενειακή επιχείρηση, σε σκηνοθεσία µιας γνωστής σκηνοθέτιδας από τη Σαουδική Αραβία, της Hana Al Omair. Σε ένα µήνυµα ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, η Nuha El Tayeb, διευθύντρια Περιεχοµένου του Netflix για τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την Τουρκία, είπε στο Fortune ότι βρίσκεται σε αναζήτηση ειδικά για σκηνοθέτριες. «Υπάρχει απίστευτο ταλέντο στη Σαουδική Αραβία» είπε.
Η οικονοµική διαταραχή λόγω της πανδηµίας της Covid-19 προκάλεσε αύξηση των επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας σε αµερικανικές εταιρείες και αντίστροφα. Η κινητήρια δύναµη της τάσης είναι η προσπάθεια της χώρας να διαφοροποιήσει τόσο το χαρτοφυλάκιο µετοχών της, όσο και την εξαρτώµενη από το πετρέλαιο οικονοµία της.
Υπάρχει, όµως, µεγάλος κίνδυνος για ηθικές παγίδες και παγίδες δηµοσίων σχέσεων. Οι ηγεµόνες της Σαουδικής Αραβίας έχουν από καιρό δεχθεί έντονη κριτική από ακτιβιστές και πολιτικούς: για την πολιτική τους στα ανθρώπινα δικαιώµατα, τους περιορισµούς στις γυναίκες (µερικοί από τους οποίους, όπως η απαγόρευση οδήγησης των γυναικών, ήρθησαν πρόσφατα) και την παρατεταµένη στρατιωτική εκστρατεία στην Υεµένη. Η οργή έγινε ιδιαίτερα έντονη µετά τη φρικτή δολοφονία του αρθρογράφου της Washington Post, Jamal Khashoggi, τον Οκτώβριο του 2018, για την οποία η CIA κατέληξε στο συµπέρασµα ότι είχε εγκρίνει ο ίδιος ο MBS. (Οι σαουδαραβικές αρχές καταδίκασαν οκτώ Σαουδάραβες για τη δολοφονία του Khashoggi· ο MBS αρνήθηκε οποιαδήποτε πρότερη γνώση ή ανάµειξη).
Το ερώτηµα για τις εταιρείες ψυχαγωγίας είναι εάν η υπόσχεση της αγοράς της Σαουδικής Αραβίας υπερτερεί των κινδύνων για τη φήµη τους, σε µια χώρα όπου η πολιτική µπορεί να πλήξει τις επιχειρήσεις. Αυτή είναι µια πράξη εξισορρόπησης που οι δυτικές επιχειρήσεις έχουν αναλάβει εδώ και δεκαετίες − συχνά πολύ επικερδώς. Ωστόσο, κάνει τους εταιρικούς ηγέτες διστακτικούς να βγουν στα µέσα ενηµέρωσης.
Το Netflix αρνήθηκε να ορίσει διαθέσιµα στελέχη για να συζητήσουν τα σχέδιά του στη Σαουδική Αραβία. Οι εκπρόσωποι της AMC, της Six Flags και άλλων επιχειρήσεων που αναφέρονται σε αυτό το άρθρο είτε αρνήθηκαν να δώσουν συνεντεύξεις είτε δεν απάντησαν σε αιτήµατα. Σαουδάραβες αξιωµατούχοι που επιβλέπουν τις επενδυτικές στρατηγικές υποσχέθηκαν συνεντεύξεις και µετά σιώπησαν.
Όµως οι ευκαιρίες µιλούν από µόνες τους. Περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσµού της Σαουδικής Αραβίας των 34 εκατοµµυρίων είναι κάτω των 35 ετών, δηλαδή νεότεροι ακόµη και από τον MBS. Έχουν περισσότερο διαθέσιµο εισόδηµα από τους συνοµηλίκους τους στην Ιορδανία, την Αίγυπτο και άλλες πολυπληθείς αραβόφωνες χώρες. Ζουν σε µια χώρα µε περίπου 95% πρόσβαση στο Διαδίκτυο και ευρέως διαδεδοµένο γρήγορο Wi-Fi. Και το Netflix, διαθέσιµο στη χώρα από το 2016, φαίνεται ότι έχει µεγάλη παρουσία.
«Έχει γίνει τρόπος ζωής» λέει ο Amer Abu-Elhaija, 32 ετών, στέλεχος της Myrkott. «Είναι του τύπου έχω τηλέφωνο, πίνω τσάι και καφέ και έχω συνδροµή στο Netflix… Αυτός είναι ο νέος Σαουδάραβας».
ΒΟΥΤΙΑΣΤΑ BLUE CHIPS
Το Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων της Σαουδικής Αραβίας (PIF), του οποίου προεδρεύει ο διάδοχος του θρόνου Mohammed bin Salman, κατέχει 400 δισ. δολάρια. Την άνοιξη του 2020, το PIF διοχέτευσε μετρητά σε αμερικανικές εταιρείες που είχαν πληγεί από την πανδημία, υπερτετραπλασιάζοντας το μέγεθος του χαρτοφυλακίου του στις ΗΠΑ, στα 9,8 δισ. δολάρια. Ανάμεσα στα ονόματα στα οποία το PIF επένδυσε πάνω από 500 εκατ. δολάρια είναι οι Boeing, Citigroup, Disney και Marriott. Στη συνέχεια πούλησε αυτά τα μερίδια και αγόρασε μερίδια σε εταιρείες βιντεοπαιχνιδιών όπως η Activision Blizzard και η Take-Two Interactive, με τη επένδυση να φτάνει τα 15 δισ. δολάρια.
ΑΠΟ ΓΗΣ ΚΑΙ ΑΕΡΟΣ
Το PIF πούλησε το μεγαλύτερο μέρος του μεγάλου μεριδίου του στην Tesla λίγο πριν ξεκινήσει η πανδημία, χάνοντας μια τεράστια ανοδική πορεία στην τιμή της μετοχής της αυτοκινητοβιομηχανίας. Αλλά η επένδυσή της 2,9 δισ. δολαρίων στον αντίπαλο της Tesla στην Καλιφόρνια, τη Lucid Motors, θα μπορούσε να αποφέρει κέρδη 20 δισ. δολαρίων από την εισαγωγή της Lucid στο χρηματιστήριο μέσω ενός SPAC. Το κρατικό ταμείο ελέγχει τώρα περίπου το 60% της Lucid, η οποία μόλις άρχισε να παράγει αυτοκίνητα. Η μεγαλύτερη επένδυση του PIF στις ΗΠΑ σε δολάρια: ένα μερίδιο περίπου 4% στην Uber αξίας 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων στα τέλη Ιουλίου.
BIG TECH
Τον Δεκέμβριο του 2020, η Alphabet ανακοίνωσε συμφωνία με τον πετρελαϊκό κολοσσό Saudi Aramco. Και τον Μάρτιο, η Amazon είπε ότι θα προσλάβει 1.500 άτομα στη Σαουδική Αραβία, στο πλαίσιο μιας επέκτασης των δραστηριοτήτων της εκεί. Και τα δύο deals φέρεται να ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις που είχαν τεθεί σε αναμονή μετά τη δολοφονία Kashoggi το 2018, του οποίου ο εργοδότης, η Washington Post, ανήκει στον ιδρυτή της Amazon, Jeff Bezos.
*Το άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα.
