Πόσο υπονομεύει η παγκοσμιότητα την παγκοσμιοποίηση;
Η «παγκοσμιοποίηση», το bête noir των θιασωτών του προστατευτισμού και των ακτιβιστών υπέρ του περιβάλλοντος, για σχεδόν μια δεκαετία, θεωρείται πλέον από πολλά λογικά, κεντρώα άτομα ότι πεθαίνει, αν δεν είναι ήδη νεκρή. Ωστόσο, υπάρχουν πειστικές αποδείξεις για το αντίθετο.
Μόλις πρόσφατα η Apple ανακοίνωσε ότι θα κατασκευάζει το 25% των προϊόντων της στην Ινδία λόγω προβλημάτων στην Κίνα. Η TSMC, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής τσιπ υπολογιστών στον κόσμο, δέσμευσε 12 δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή ενός εργοστασίου ημιαγωγών με έδρα την Αριζόνα το 2020 και κατόπιν ανακοίνωσε το άνοιγμα του δεύτερου εργοστασίου εκεί, αυξάνοντας την επένδυσή της στην πολιτεία στα 40 δισεκατομμύρια δολάρια. Εν τω μεταξύ, ο Noah Itech, ένας Κινέζος προμηθευτής της Tesla, επένδυσε 100 εκατομμύρια δολάρια σε ένα νέο εργοστάσιο στο Μοντερέι του Μεξικού και ο βραζιλιάνικος πολυεθνικός όμιλος καλλυντικών προσωπικής περιποίησης Natura έχει επεκτείνει την παρουσία του σε εβδομήντα τρεις χώρες σε όλες τις ηπείρους, εκτός από την Ανταρκτική.
Στην πραγματικότητα, σημαντική πηγή απαισιοδοξίας και επιθέσεων σε ό,τι αφορά την παγκοσμιοποίηση είναι η εκτεταμένη σύγχυση μεταξύ «παγκοσμιοποίησης» και «παγκοσμιότητας», με τη δεύτερη να υπονομεύει την πρώτη.
Η παγκοσμιότητα είναι μια ιδεολογία, ένα σταθερό σύνολο πεποιθήσεων ότι τα αγαθά, οι υπηρεσίες, το κεφάλαιο και οι άνθρωποι πρέπει να μπορούν να μετακινούνται χωρίς περιορισμούς και ότι πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή εμπορικές συμφωνίες για την ενίσχυση της διασύνδεσης και της αλληλεξάρτησης. Η παγκοσμιοποίηση, από την άλλη πλευρά, είναι η πραγματική διαδικασία διασυνοριακών ανταλλαγών προϊόντων, υπηρεσιών, ανθρώπων, πληροφοριών και οικονομικών. Είναι μια διαδικασία που είναι ευέλικτη και ανθεκτική, αν και συχνά επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες όπως η πανδημία, η φυσική καταστροφή, η κλιματική αλλαγή, οι πολιτικές αναταραχές και η δημόσια ασφάλεια.
Απαντώντας σε όσους ισχυρίζονται ότι έχουμε εισέλθει σε μια εποχή αποπαγκοσμιοποίησης, θα μπορούσε κανείς να επισημάνει ότι ο όγκος και η αξία του παγκόσμιου εμπορίου αυξήθηκαν κατά 4% και 6%, αντίστοιχα, από την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) το 1995. Το εμπόριο υπηρεσιών αυξάνεται διαρκώς, ξεπερνώντας πλέον τα 6,1 τρισεκατομμύρια δολάρια, πάνω από το ένα πέμπτο του συνολικού παγκόσμιου εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι το εμπόριο υπηρεσιών, σε αντίθεση με το εμπόριο εμπορευμάτων, παράγει ετήσιο πλεόνασμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Παρότι λοιπόν η παγκοσμιότητα είναι στατική, η παγκοσμιοποίηση εξελίσσεται. Όπως είναι λογικό, το εμπόριο μεταξύ των εθνών υποχωρεί. Για παράδειγμα, οι εισαγωγές αγαθών των ΗΠΑ από την Κίνα μειώθηκαν σε λιγότερο από 17% πέρυσι από το υψηλό του 22% το 2017. Χώρες όπως το Μεξικό, το Βιετνάμ και η Νότια Κορέα έχουν κερδίσει μερίδιο έναντι της Κίνας, με το Βιετνάμ να ενισχύει τις εξαγωγές του στην ΗΠΑ στα 120 δισεκατομμύρια δολάρια, αύξηση δεκαπλάσια από το 2007. Ταυτόχρονα, το αποτύπωμα της Κίνας στην Αμερική αυξάνεται δραματικά, και το Πεκίνο είναι πλέον ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος στην περιοχή μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της παγκοσμιοποίησης σήμερα είναι η συγκέντρωση. Καμία περιοχή δεν είναι αυτάρκης. Κάθε χώρα βασίζεται στο εμπόριο με άλλους για περισσότερο από το 25% τουλάχιστον ενός σημαντικού είδους αγαθού. Σύμφωνα με τη McKinsey, το 40% του παγκόσμιου εμπορίου είναι «συγκεντρωμένο». Για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες εισάγουν σχεδόν όλα τα ημιρυμουλκούμενα φορτηγά και ελαφρά φορτηγά οχήματα από το Μεξικό, ενώ το Μεξικό εισάγει σχεδόν όλο το καλαμπόκι, το προπάνιο και τα προϊόντα διύλισης πετρελαίου από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή η συγκέντρωση βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και τη διαθεσιμότητα ενός εκάστου προϊόντος, αλλά μπορεί να προκύψουν επιπλοκές, ειδικά όταν τα προϊόντα είναι πιο δύσκολο να αντικατασταθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα lockdown στην Κίνα και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι δύο παραδείγματα.
Τέλος, στις συζητήσεις για το εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση παραγνωρίζονται η «εγχώρια ικανότητα και η εγχώρια ζήτηση» – τα τοπικά παραγόμενα αγαθά τόσο για ξένες όσο και για εγχώριες αγορές. Εταιρείες όπως η μεξικανική εταιρεία παραγωγής ανταλλακτικών αυτοκινήτων Delphi προμηθεύουν τόσο τις εσωτερικές όσο και τις εξωτερικές αγορές. Καθώς οι τεχνικές δυνατότητες μεταξύ των προμηθευτών αυξάνονται και η ζήτηση των τοπικών καταναλωτών αυξάνεται, οι παραγωγοί σε μεγάλες αγορές, όπως η Κίνα, η Βραζιλία και η Ινδία, μπορούν να κατευθύνουν περισσότερο την παραγωγή τους στο εσωτερικό, μειώνοντας την εξάρτησή τους από τις εξαγωγές. Αυτό δημιουργεί την ψευδαίσθηση της μειωμένης παγκοσμιοποίησης.
Το παγκόσμιο εμπόριο έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ το 2022, στα 32 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Και παρά τον παρατεταμένο αντίκτυπο της πανδημίας, τις υψηλές τιμές ενέργειας και τα επιτόκια, τον επίμονο πληθωρισμό και τις επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία, το παγκόσμιο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών και η εμπορική διασύνδεση θα συνεχιστούν αμείωτα.
Στο βιβλίο του «Η παγκοσμιοποίηση έχει πάει πολύ μακριά;», ο καθηγητής του Χάρβαρντ Dani Ο Rodrik εκφράζει την εκτίμησή του πως η παγκοσμιοποίηση σήμερα δεν καταρρέει αλλά αναδιαμορφώνεται. Όποια και αν είναι η περίπτωση και ανεξάρτητα από τη θέση κάποιου για την παγκοσμιοποίηση, ένα πράγμα πρέπει να είναι απολύτως σαφές: ενώ η παγκοσμιότητα μπορεί να είναι συζητήσιμη, η παγκοσμιοποίηση έχει εξελιχθεί σε σημείο που δεν είναι αναστρέψιμη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:
