Πόσος χρόνος απαιτείται για την εκδίκαση μιας εμπορικής υπόθεσης στην Ελλάδα;
Μια εμπορική αντιδικία που έχει πάρει το δρόμο της δικαιοσύνης, στη χώρα μας θα χρειαστεί τουλάχιστον δύο χρόνια για να εκδικαστεί με ότι αυτό συνεπάγεται για τα συμβαλλόμενα μέρη, τόσο σε επίπεδο χρόνου, όσο και σε επίπεδο οικονομικού κόστους.
Κάποιος εύλογα θα σκεφτόταν ότι η καθυστέρηση οφείλεται στον μεγάλο όγκο των προς εκδίκαση υποθέσεων ή στην έλλειψη εργατικού δυναμικού, όμως αυτή η εικόνα απέχει αρκετά από την πραγματικότητα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Δικαιοσύνη, το βασικό πρόβλημα στην ταχύτητα απονομής της έγκειται στην ανορθολογική κατανομή των δικαστών μεταξύ των διαφόρων βαθμών δικαιοδοσίας αλλά και εντός των ίδιων των μεγάλων δικαστηρίων της χώρας. Το εντυπωσιακό είναι πως ο αριθμός των δικαστών έχει αυξηθεί σημαντικά στην Ελλάδα σε σύγκριση με το 2012 σε ποσοστό 60%, ενώ το 2022 η χώρα μας είχε την 3η μεγαλύτερη αναλογία δικαστών σε σχέση με πληθυσμό στην ΕΕ!
Ωστόσο, το ποσοστό των δικαστών που υπηρετεί στον πρώτο βαθμό είναι χαμηλότερο στην Ελλάδα σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ. Δεδομένου δε ότι οι περισσότερες δίκες λαμβάνουν χώρα στον πρώτο βαθμό, ένα χαμηλότερο ποσοστό δικαστών στον βαθμό αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερες καθυστερήσεις για το σύνολο του συστήματος.
Καθοριστικός παράγοντας για τις καθυστερήσεις είναι και η ελλιπής υποστήριξη των δικαστών από δικαστικούς υπαλλήλους: ενώ κατά μέσο όρο στις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης αντιστοιχούν 3,1 υπάλληλοι ανά δικαστή, η αντίστοιχη αναλογία λ.χ. στο Συμβούλιο της Επικρατείας είναι περίπου 0,5, δηλαδή μισός υπάλληλος ανά δικαστή. Η έλλειψη δε ικανού αριθμού δικαστικών υπαλλήλων αναγκάζει συχνά τους δικαστές να ασχολούνται και με ζητήματα γραμματειακής φύσεως.
Σε ότι αφορά τον εκτιμώμενο χρόνο που απαιτείται για την επίλυση αμφισβητούμενων αστικών και εμπορικών υποθέσεων σε πρώτο βαθμό, έχει αυξηθεί κατά 60% σε σχέση με το 2012 – που ήταν 469 ημέρες – και ανέρχεται πλέον σε 746 ημέρες, όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 282 ημέρες!
Γράφημα 2. Εκτιμώμενος χρόνος που απαιτείται για την επίλυση αμφισβητούμενων αστικών και εμπορικών υποθέσεων σε πρώτο βαθμό, 2022.
Και αν στη Γηραιά Ήπειρο οι επιχειρηματίες έχουν ένα αίσθημα εμπιστοσύνης απέναντι στον συγκεκριμένο θεσμό και τους λειτουργούς του, στην χώρα μας, 7 στις 10 ελληνικές επιχειρήσεις έχουν αρνητική άποψη για την αποτελεσματικότητα της προστασίας των επενδύσεων από τον νόμο και τα δικαστήρια, αναγνωρίζοντας τη χαμηλή ανεξαρτησία των δικαστηρίων και των δικαστών απέναντι στις πιέσεις που δέχονται από την εκάστοτε κυβέρνηση και τους πολιτικούς της, άποψη που συμμερίζεται και ο μέσος όρος των πολιτών στην ΕΕ, αλλά σε αρκετά μικρότερο βαθμό.
Ειδικότερα, 8 στις 10 ελληνικές επιχειρήσεις αναφέρουν ως βασική αιτία της μη αποτελεσματικής προστασίας των επενδύσεων από τον νόμο και τα δικαστήρια στη χώρα μας τις συχνές αλλαγές στη νομοθεσία και την ποιότητα της διαδικασίας της νομοθέτησης.
Σύμφωνα δε με τα στοιχεία του Δείκτη Ποιότητας Νομοθέτησης, τον οποίο δημοσιεύει ετησίως το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, ένας νέος νόμος τροποποιεί κατά μέσο όρο 3,5 νόμους που ψηφίστηκαν τους προηγούμενους 12 μήνες.
Ενδεικτικό της κωλυσιεργίας είναι το στοιχείο ότι το 2020 η εφαρμογή μιας σύμβασης στην Ελλάδα χρειαζόταν τριπλάσιο χρόνο σε σχέση με τον μέσο όρο των ημερών που απαιτούνται στις ανεπτυγμένες οικονομίες του ΟΟΣΑ.
Γράφημα 1. Ημέρες που απαιτούνται για να εφαρμοσθεί μία σύμβαση, Doing Business (Enforcing contracts, days)
Η έκθεση καταλήγει τονίζοντας ότι η αποτελεσματική λειτουργία των θεσμών, του κράτους δικαίου και ιδίως του συστήματος απονομής της Δικαιοσύνης αποτελεί βασικό όρο για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, αλλά και για τη γενικότερη ευημερία μιας χώρας.
Δυστυχώς στην Ελλάδα συχνά λησμονούμε αυτή την κρίσιμη παράμετρο, όταν μιλάμε για την ανάγκη προσέλκυσης σοβαρών επενδυτών. Αναφέρουμε διάφορα κίνητρα (πολλά από αυτά σωστά, λ.χ. φορολογικά), παραλείπουμε όμως συχνά το πιο σημαντικό: την ανάγκη ύπαρξης σταθερών θεσμών και εύρυθμης λειτουργίας του κράτους δικαίου.
