Πού είναι τα ελληνικά πανεπιστήμια στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης γνώσης;

‘’..ἐξόριστε Ποιητή, στὸν αἰώνα σου, λέγε, τι βλέπεις;

Βλέπω τὰ ἔθνη, ἄλλοτες ἀλαζονικά, παραδομένα στὴ σφῆκα καὶ στὸ ξινόχορτο.

…Βλέπω τὴ διαρκῆ ἐπανάσταση φυτῶν καὶ λουλουδιῶν..’’

Οδυσσέας Ελύτης ‘’ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ’’

Σήμερα αγαπητοί αναγνώστες δοκιμάστε μια διαφορετική ανάγνωση του παρακάτω κειμένου: Καθίστε αναπαυτικά σε μια πολυθρόνα. Σβήστε τα φώτα και κλείστε τα πατζούρια. Αφήστε το tablet και κλείστε τα μάτια. Σηκώστε τα χέρια εισπνέοντας βαθιά και κατεβάστε τα στους μηρούς, εκπνέοντας αργά. Επαναλάβετε την άσκηση. Κάθε φορά ανοίγετε τα μάτια, κοιτάτε τι υπάρχει μέσα στο γραφείο σας. Επαναλάβετε την άσκηση αρκετές φορές.

Φανταστείτε ότι στο δωμάτιο εισβάλει ένα υλικό που σας καθηλώνει τα πόδια. Επαναλάβετε την άσκηση. Τώρα, με κλειστά τα μάτια, προσπαθήστε να σηκώσετε τα πόδια σας. Παρατηρείτε ότι τα πόδια αρνούνται να ακολουθήσουν την εντολή σας. Είστε καθηλωμένος, τσιμενταρισμένος στην πολυθρόνα. Και τώρα ανοίξτε τα φώτα και σκεφτείτε. Πώς φαντάζεστε πώς θα ήταν η ζωή σας, αν δεν μπορούσατε να πάτε στην τουαλέτα, να ανοίξετε τα φώτα, να ανάψετε την θέρμανση;

Ε λοιπόν, όλα αυτά τα προβλήματα τα έχουν τα φυτά! Πρέπει να αντιμετωπίσουν όλες τις λειτουργίες τους, από την αναπαραγωγή μέχρι την πρόσληψη νερού, ακίνητα. Τι ζωή! Κι όμως τα καταφέρνουν μια χαρά. Και μάλιστα καλύτερα και πιο ανθεκτικά από τα ζώα. Τα ζώα λοιπόν κινούνται , τα φυτά όχι. Κι αυτή είναι η ουσιαστική τους διαφορά.

Κάπως έτσι αρχίζει την διδασκαλία του ο Daniek Chamovitz καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Tel Aviv στο διαδικτυακό του μάθημα σε βίντεο με τίτλο «Τι γνωρίζει ένα φυτό». (What a plant Knows). Το μάθημα διδάσκεται στην διαδικτυακή πλατφόρμα Coursera δωρεάν, εκτός αν θέλετε ένα πιστοποιητικό για το βιογραφικό σας. Οπότε πληρώνετε ένα ποσό της τάξεως των 50 δολαρίων. Η διδασκαλία διαρκεί από τρεις μήνες και δεν απαιτούνται ειδικές γνώσεις για να μπορέσετε να το παρακολουθήσετε.

Όταν ξεκίνησε η διαδικτυακή ανοιχτή πλατφόρμα- MOOC (Massive Open online Courses) τις πρώτες διαλέξεις που είχε δημιουργήσει το Πανεπιστήμιο Stanford σε συνεργασία με την εταιρεία που έχτισε την ηλεκτρονική πλατφόρμα Coursera πριν πέντε χρόνια, παρακολούθησαν τα λιγοστά μαθήματα πάνω από ένα εκατ. άνθρωποι από όλον τον κόσμο. Στην πλατφόρμα είχαν ενταχθεί μερικά από τα πιο γνωστά Πανεπιστήμια. Λίγα χρόνια μετά, οι «φοιτητές» έχουν ξεπεράσει τα 12 εκατ., τα Πανεπιστήμια που συμμετέχουν είναι δεκάδες και οι γλώσσες στις οποίες μπορεί να παρακολουθήσει κανείς δεν είναι μόνο τα αγγλικά, αλλά και πολλές άλλες. Από την Κίνα μέχρι το Ισραήλ, και από την Κολομβία μέχρι την Δανία, στα Πανεπιστήμια εντάσσονται θέματα από την Πληροφορική, την Υγεία, την Ιστορία και την Αρχαία Ιστορία..

Ο γνωστός αρθρογράφος των N.Y.Times Thomas Friedman έγραψε τότε ένα άρθρο (Let the revolution come), προβλέποντας ότι έχουμε να κάνουμε με μια νέα επανάσταση στην εκπαίδευση. Και επαληθεύτηκε. Από περιέργεια θέλησα να δω ποιοι διδάσκουν Αρχαία Ελληνική Ιστορία ή Ελληνική Μυθολογία. Και γενικά αν υπάρχουν Ελληνικά Πανεπιστήμια στην πλατφόρμα. Ε, λοιπόν, η απάντηση είναι δυστυχώς ότι τα ελληνικά Πανεπιστήμια απέχουν επιδεικτικά από την συντελούμενη επανάσταση μεταφοράς γνώσης. Ακόμη και σε τομείς που είναι ισχυρά. Μα είναι δυνατόν θα μου πείτε; Ε λοιπόν ναι. Η απουσία μας είναι κραυγαλέα. Και όχι μόνο στην πλατφόρμα του Stanford, αλλά και σε άλλες που δημιουργήθηκαν μετά, όπως η edx από το MIT και το Harvard.

Η ανταπόκριση του κοινού και των Πανεπιστημίων υπήρξε εντυπωσιακή. Με την νέα φουρνιά των MOOC’s βλέπετε δεν έχουμε μια απλή διάλεξη ενός καθηγητή, αλλά και διαδραστική διαδικτυακή συμμετοχή των φοιτητών σε Forum, διαγωνίσματα και βαθμολογίες. Δεν ήταν μόνο η ευκαιρία να παρακολουθήσουν νέοι και γέροι από τις πιο φτωχές χώρες κορυφαίους καθηγητές να διδάσκουν, αλλά και μια καταπληκτική δυνατότητα προβολής των Πανεπιστημίων που προσβλέπουν να αποκτήσουν στο μέλλον και κανονικούς φοιτητές με φτηνά δίδακτρα, όπως γίνεται σήμερα με την εξ’ αποστάσεως διδασκαλία. Είναι η υβριδική απάντηση της κοινωνίας της γνώσης στην εποχή της σούπερ παγκοσμιοποίησης. Και στην εποχή που τα καλύτερα Πανεπιστήμια έχουν γίνει απαγορευτικά για πολλούς λόγω κόστους.

Και πάνω που ήθελα να επισημάνω την απουσία των Πανεπιστημίων μας σε αυτήν την συντελούμενη επανάσταση στην διάδοση της γνώσης. Πάνω που με εξόργιζαν όλες οι θλιβερές σκέψεις για την συντελούμενη αντιμεταρρύθμιση της Παιδείας. Κι εκεί που αναπολούσα τις αδικοχαμένες προσπάθειες καθηγητών και λίγων υπουργών για την απαγκίστρωση των ΑΕΙ και πολλών άξιων, διεθνούς ακτινοβολίας καθηγητών από την ιδεολογία της εσωστρέφειας και της μιζέριας που διέπει την πολιτική μας. Πάνω που αναπολούσα στίχους του Καβάφη που ζωντανεύουν την θλιβερή ελληνιστική παρακμή, μια είδηση με απέσπασε από τις θλιβερές σκέψεις. Μάλιστα. Τα πρώτα διαδικτυακά μαθήματα Ελλήνων καθηγητών στην Ελλάδα αρχίζουν τους επόμενους μήνες μέσα από την διαδικτυακή πλατφόρμα Mathesis του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Και ήδη μπορείτε να πάρετε μια πρόγευση από τα βίντεο στα μαθήματα «Ελληνιστική Εποχή» του καθ. του Princton Α. Χανιώτη, «Νεώτερη Ελληνική Ιστορία» της αν. καθηγήτριας Μ.Ευθυμίου και Κβαντομηχανικής της “ψυχής” του εγχειρήματος Σ. Τραχανά.

Πατάνε στην πλατφόρμα open edx και είναι κατανοητά στον καθένα. Είναι βέβαια κρίμα που είναι στα ελληνικά, ενώ θα μπορούσαν και πρέπει να ενταχθούν στον κύριο κορμό της edx, αρκεί να υπάρξουν υπότιτλοι στα αγγλικά τουλάχιστον. Οι «μαθητές» πιστεύω ότι θα είναι τόσοι, όσους εκπαίδευσε σε όλη του την καριέρα του ο κάθε καθηγητής. Και έχει πολλά να προσφέρει η Ελλάδα στο παγκοσμιοποιημένο χωριό μας σε επίπεδο γνώσης. Δεκάδες μαθήματα θα αγκαλιαστούν από χιλιάδες «φοιτητές». Όπως η Αρχαία Ελληνική Ιστορία, η Αρχαιολογία, η Αρχιτεκτονική της Ακρόπολης, η Φιλοσοφία, τα Μαθηματικά και η Φυσική, τα Ομηρικά έπη, ο Θουκυδίδης, το Θέατρο, είναι από τα δεκάδες θέματα που ενδιαφέρουν την κοινότητα της γνώσης. Αλλά και σύγχρονη γνώση μπορεί να διδάσκεται από άξιους καθηγητές σε τομείς ισχύος της Ελλάδας. Ναυτιλιακά, Πληροφορική, Τέχνη κλπ, θα προβάλλουν Πανεπιστήμια, καθηγητές και την Ελλάδα στον κόσμο.

Και λεφτά πρέπει να υπάρξουν. Αν όχι από το πτωχευμένο κράτος μας σε ελληνιστικού τύπου παρακμή, ας βρεθούν από τις ανθούσες τουριστικές και ναυτιλιακές εταιρείες και τα κοινωφελή ιδρύματα που πάντα προσφέρουν στην εκπαίδευση και στις τέχνες. Εξ άλλου πρόσφατα και μεγάλες εταιρείες που έχουν στον κέντρο τις δεξιότητες των συνεργατών τους, άρχισαν να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες -όσες διατίθεται δωρεάν -για διαρκή εκπαίδευση του προσωπικού τους.