«Πράσινο φως» από την Κομισιόν για τον ελληνικό προϋπολογισμό
Το προσχέδιο προϋπολογισμού της Ελλάδας για το 2024 είναι σύμφωνο με τις συστάσεις της Κομισιόν, όπως ανακοινώθηκε την Τρίτη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Στην ανακοίνωση σημειώνεται πως η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνοχή των σχεδίων προϋπολογισμού για το 2024 των χωρών της ΕΕ, με βάση τις δημοσιονομικές συστάσεις του Συμβουλίου του Ιουλίου 2023.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, τα σχέδια προϋπολογισμού της Ελλάδας, της Κύπρου, της Εσθονίας, της Ισπανίας, της Ιρλανδίας, της Σλοβενίας και της Λιθουανίας «είναι σύμφωνα με τις δημοσιονομικές συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου».
Τα σχέδια προϋπολογισμού της Αυστρίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου, της Λετονίας, της Μάλτας, της Ολλανδίας, της Πορτογαλίας και της Σλοβακίας «δεν ευθυγραμμίζονται πλήρως με τις συστάσεις του Συμβουλίου», ενώ σχέδια προϋπολογισμού του Βελγίου, της Φινλανδίας, της Γαλλίας και της Κροατίας «κινδυνεύουν να μην ευθυγραμμιστούν με τις συστάσεις του Συμβουλίου».
Δημοσιονομικές συστάσεις
Ο Επίτροπος Οικονομίας, Πάολο Τζεντιλόνι, τόνισε ότι οι χώρες της ευρωζώνης καλούνται να υιοθετήσουν το 2024 συντονισμένες συνετές δημοσιονομικές πολιτικές, ξεκινώντας από τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων ενεργειακής στήριξης. «Αυτό είναι το κλειδί τόσο για την ενίσχυση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών όσο και για την αποφυγή της τροφοδότησης των πληθωριστικών πιέσεων – και έτσι να βοηθήσουμε τα νοικοκυριά να ανακτήσουν την αγοραστική τους δύναμη», ανέφερε ο Ιταλός Επίτροπος, σημειώνοντας ωστόσο ότι οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να εφησυχάσουν, όσο οι γεωπολιτικές εντάσεις επισκιάζουν με αβεβαιότητα τις οικονομικές προοπτικές.
Παράλληλα, οι χώρες της Ευρωζώνης καλούνται να εξασφαλίσουν υψηλά και διαρκή επίπεδα επενδύσεων, δημόσιων και ιδιωτικών. Όπως υπενθύμισε ο Π. Τζεντιλόνι, η Επιτροπή υπολογίζει σε 650 δισ. ευρώ τις ετήσιες πρόσθετες επενδυτικές ανάγκες μέχρι το 2030 για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Πρέπει λοιπόν να επιταχυνθεί η υλοποίηση των προγραμμάτων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) και της Πολιτικής Συνοχής. Ο Π. Τζεντιλόνι, πρόσθεσε ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις είναι ξεκάθαρα ο κύριος μοχλός της μετάβασης αυτής και τα κράτη-μέλη θα πρέπει να άρουν τα εμπόδια στην ανάπτυξη ιδιωτικών κεφαλαίων στην ΕΕ, διασφαλίζοντας ότι οι κρατικές ενισχύσεις παραμένουν στοχευμένες και δεν στρεβλώνουν τους ίσους όρους ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά.
Σε ό,τι αφορά την αγορά εργασίας, οι χώρες της Ευρωζώνης καλούνται να υποστηρίξουν τις μισθολογικές εξελίξεις που μετριάζουν την απώλεια αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων, λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική της ανταγωνιστικότητας. Όπως εξήγησε ο Επίτροπος Οικονομίας, «η αύξηση των μισθών δεν συμβαδίζει με τον πληθωρισμό και αυτό έχει επηρεάσει περισσότερο από όλα τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα».
Ο συντονισμός της οικονομικής πολιτικής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για το 2024, βασίζεται στις πρόσφατες φθινοπωρινές οικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής, οι οποίες έδειξαν ότι η οικονομία της ΕΕ εξακολουθεί να είναι ανθεκτική έναντι των πολλαπλών κραδασμών που υπέστησαν τα τελευταία χρόνια, αλλά ότι έχασε τη δυναμική της ανάπτυξης το 2023 σε ένα πλαίσιο υψηλού πληθωρισμού και αυστηρότερων χρηματοδοτικών συνθηκών, ενώ μόνο μια «μέτρια» ανοδική πορεία αναμένεται το 2024.
Σε γενικές γραμμές, η Επιτροπή καθορίζει τις βασικές προτεραιότητες για το 2024 με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ. Η Ένωση πρέπει να αντιμετωπίσει μια σειρά από σημαντικές διαρθρωτικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής παραγωγικότητας, της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και της γήρανσης του πληθυσμού. Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, η Επιτροπή συστήνει την άρση των εμποδίων στις ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις, την υποστήριξη ενός ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος και τη διασφάλιση της ανάπτυξης των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Από την άποψη αυτή, είναι αναγκαία η εφαρμογή των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των προγραμμάτων πολιτικής συνοχής.
Ρήτρα διαφυγής
Επιπλέον, η Κομισιόν επισημαίνει ότι το 2024, η γενική ρήτρα διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης πρόκειται να απενεργοποιηθεί. Γι’ αυτό τονίζει ότι η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να υποστηρίζει τη νομισματική πολιτική για τη μείωση του πληθωρισμού και τη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας, παρέχοντας παράλληλα επαρκή χώρο για πρόσθετες επενδύσεις και υποστηρίζοντας τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
Σε ό,τι αφορά την Έκθεση Μηχανισμού Προειδοποίησης (AMR) που εντοπίζει πιθανές μακροοικονομικές ανισορροπίες στα κράτη-μέλη, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κύπρος, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, η Ισπανία και η Σουηδία αντιμετώπιζαν ανισορροπίες ή υπερβολικές ανισορροπίες.
Ως αποτέλεσμα, θα προετοιμαστούν και πάλι σε βάθος ανασκοπήσεις για αυτές τις χώρες κατά τον κύκλο 2023-2024. Όσον αφορά τις εξωτερικές ανισορροπίες, η έκθεση Μηχανισμού Προειδοποίησης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πολλές χώρες αντιμετωπίζουν την προοπτική μεγαλύτερων εξωτερικών ελλειμμάτων από ό,τι πριν αυξηθούν οι τιμές της ενέργειας. Αυτό οφείλεται στην υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές ενέργειας και στην ανθεκτικότητα της εσωτερικής ζήτησης που συνδέεται με χαλαρή δημοσιονομική πολιτική.
Οι αλλαγές για το REPowerEU
Ακόμα, η Κομισιόν αξιολόγησε θετικά το αναθεωρημένο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που υπέβαλε η Ελλάδα και το οποίο περιλαμβάνει νέο κεφάλαιο για το REPowerEU με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που σχετίζονται με την ενέργεια.
Το ύψος του ελληνικού σχεδίου ανάκαμψης ανέρχεται πλέον σε 35,95 δισ. ευρώ, με 18,22 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις του RRF και 17,73 δισ. ευρώ σε δάνεια του RRF. Το σχέδιο καλύπτει 76 μεταρρυθμίσεις και 103 επενδύσεις.
To κεφάλαιο για το REPowerEU αποτελείται από επτά νέες μεταρρυθμίσεις και τέσσερις επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένης της κλιμάκωσης μιας υφιστάμενης επένδυσης. Τα μέτρα αυτά θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να υλοποιήσει τον στόχο του RepowerEU να καταστεί η Ευρώπη ανεξάρτητη από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν από το 2030. Τα μέτρα επικεντρώνονται στη διευκόλυνση της ανάπτυξης περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων του υδρογόνου και της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας, και στη διευκόλυνση της ταχείας ενσωμάτωσης της ανανεώσιμης ενέργειας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Επιπλέον, η Ελλάδα πρότεινε διάφορες αλλαγές στο αρχικό της σχέδιο. Ειδικότερα, το τροποποιημένο σχέδιο περιλαμβάνει τέσσερις νέες ή ενισχυμένες μεταρρυθμίσεις στους τομείς της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Το τροποποιημένο σχέδιο περιλαμβάνει επίσης τέσσερις νέες επενδύσεις, τρεις εκ των οποίων υποστηρίζονται από την ανάγκη συνεκτίμησης των ζημιών που προκλήθηκαν από τις καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες που έπληξαν την Ελλάδα τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2023.
Ειδικότερα, η Ελλάδα αποφάσισε να ανακατανείμει κονδύλια για τη χρηματοδότηση δύο επενδύσεων στην αντιπλημμυρική προστασία και την καταπολέμηση της διάβρωσης στις περιοχές του Έβρου και της Ροδόπης που επλήγησαν από δασικές πυρκαγιές. Μια άλλη επένδυση αποσκοπεί στην αποκατάσταση των σιδηροδρομικών και οδικών δικτύων που υπέστησαν ζημιές κατά τις καταστροφικές πλημμύρες στην περιοχή της Θεσσαλίας τον περασμένο Σεπτέμβριο. Το αναθεωρημένο σχέδιο περιλαμβάνει επίσης επένδυση στην αντισεισμική πρόληψη για την αύξηση της ανθεκτικότητας των υποδομών σε φυσικές καταστροφές. Τα μέτρα αυτά προορίζονται να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και να συμπληρώσουν τα μέτρα πολιτικής προστασίας που περιλαμβάνονταν ήδη στο αρχικό σχέδιο.
Οι αλλαγές που προτείνει η Ελλάδα στο αρχικό σχέδιο βασίζονται στην ανάγκη συνεκτίμησης:
- της προς τα κάτω αναθεώρησης της μέγιστης κατανομής επιχορηγήσεων στο πλαίσιο του RRF στην Ελλάδα, από 17,77 δισ. ευρώ σε 17,43 δισ. ευρώ. Η εν λόγω προς τα κάτω αναθεώρηση είναι αποτέλεσμα της επικαιροποίησης του Ιουνίου του 2022 όσον αφορά την κατανομή των επιχορηγήσεων του RRF και αντικατοπτρίζει το καλύτερο του αναμενομένου οικονομικό αποτέλεσμα της Ελλάδας το 2020 και το 2021·
- των αντικειμενικών περιστάσεων που εμποδίζουν την εκπλήρωση ορισμένων μέτρων όπως είχαν αρχικά προβλεφθεί, συμπεριλαμβανομένου του υψηλού πληθωρισμού που επηρεάζει ιδίως τον κατασκευαστικό τομέα·
- του αιτήματος απορρόφησης 5 δισ. ευρώ από διαθέσιμα δάνεια του RRF και ενσωμάτωσης 768 εκατ. ευρώ σε πρόσθετες επιχορηγήσεις του RRF στο πλαίσιο του REPowerEU.
Προκειμένου να χρηματοδοτήσει την αυξημένη φιλοδοξία του σχεδίου της, η Ελλάδα ζήτησε να μεταφερθεί στο σχέδιο το μερίδιό της από το αποθεματικό προσαρμογής στο Brexit (BAR), ύψους 25,6 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τον κανονισμό REPowerEU. Τα κονδύλια αυτά, καθώς και οι επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του ΜΑΑ και του REPowerEU για την Ελλάδα (ύψους 17,43 δισ. ευρώ και 768 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα) και το αίτημά της για τη λήψη νέων δανείων (ύψους 5 δισ. ευρώ), επιπλέον των δανείων που περιλαμβάνονταν στο αρχικό σχέδιο (ύψους 12,73 δισ. ευρώ), διαμορφώνουν το συνολικό ύψος του τροποποιημένου σχεδίου στα 35,95 δισ. ευρώ.
Το τροποποιημένο σχέδιο διατηρεί πολύ ισχυρή εστίαση στην πράσινη μετάβαση, αφού κατανέμει το 38,1 % των διαθέσιμων κονδυλίων (ποσοστό αυξημένο σε σχέση με το 37,5 % του αρχικού σχεδίου) σε μέτρα στήριξης των κλιματικών στόχων. ΄Οσον αφορά τα πρόσθετα δάνεια που ζήτησε η Ελλάδα, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεσμεύονται να επενδύσουν τουλάχιστον το 38,5 % των κονδυλίων για τη στήριξη της κλιματικής μετάβασης.
Παράλληλα, το τροποποιημένο σχέδιο εξακολουθεί να συμβάλλει σημαντικά στην ψηφιακή μετάβαση στους τομείς της συνδεσιμότητας, των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών, του ανθρώπινου κεφαλαίου και των ψηφιακών δεξιοτήτων, της ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων και της υιοθέτησης προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών. Ενώ το μερίδιο των ψηφιακών δαπανών του τροποποιημένου σχεδίου μειώθηκε σε σχετικούς όρους (από 23,3 % σε 22,1 %), η συμβολή στην ψηφιακή μετάβαση σε απόλυτους όρους αυξάνεται σε σύγκριση με το αρχικό σχέδιο που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2021.
Ειδικότερα, μέρος των πρόσθετων δανείων που ζητούνται από την Ελλάδα αναμένεται να χρησιμοποιηθεί για ψηφιακές επενδύσεις σε ευρυζωνικά δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας, ψηφιοποίηση ΜΜΕ και μεγάλων επιχειρήσεων, ανάπτυξη και εγκατάσταση τεχνολογιών κυβερνοασφάλειας, προηγμένων ψηφιακών τεχνολογιών και άλλων τύπων υποδομών τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ), υπό το πρίσμα της δέσμευσης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να επενδύσουν τουλάχιστον το 20,8 % των κονδυλίων σε τέτοιες παρεμβάσεις.
Η κοινωνική διάσταση του τροποποιημένου σχεδίου παραμένει φιλόδοξη, με μια εμβληματική μεταρρύθμιση του συστήματος πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, η οποία αναμένεται να αυξήσει την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, να μειώσει τις ανισότητες και να προωθήσει την πρόληψη των ασθενειών.
Οι πρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές πυροπροστασίας, αντιπλημμυρικής προστασίας και καταπολέμησης της διάβρωσης που συμπληρώνουν τα μέτρα πολιτικής προστασίας στο αρχικό σχέδιο, καθώς και τα νέα προγράμματα αναβάθμισης των δεξιοτήτων για την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας αναμένεται επίσης να έχουν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο.
Επιπλέον, μέσω των προγραμματισμένων επενδύσεων σε ενεργειακές ανακαινίσεις οικιστικών κτιρίων και σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που παράγονται από ενεργειακές κοινότητες, αναμένεται να ωφεληθούν πάνω από 60 000 ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά, ενώ μέσω της επέκτασης των ικανοτήτων αποθήκευσης ενέργειας και της προκαταρκτικής επιθεώρησης της σεισμικής αντοχής των κτιρίων του δημόσιου τομέα, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών προκλήσεων της χώρας και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Ελλάδας.
Το Συμβούλιο διαθέτει πλέον, κατά γενικό κανόνα, τέσσερις εβδομάδες για να εγκρίνει την αξιολόγηση της Επιτροπής. Η έγκριση του Συμβουλίου θα επιτρέψει στην Ελλάδα να λάβει προχρηματοδότηση ύψους 158,7 εκατ. ευρώ από τα κονδύλια του REPowerEU.
Σημειώνεται, τέλος, ότι η Ελλάδα έχει λάβει μέχρι στιγμής 11,2 δισ. ευρώ από κονδύλια του ΜΑΑ: προχρηματοδότηση ύψους 4 δισ. ευρώ και εκταμίευση των πρώτων δύο πληρωμών ύψους 7,2 δισ. ευρώ.
