Προκλητική φιέστα Ερντογάν στα Βαρώσια

Όσο και αν θέλει να ξορκίσει το φάντασμα μίας ενδεχόμενης οικονομικής κατάρρευσης, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναγκάστηκε να πάρει δραστικές αποφάσεις τις δέκα προηγούμενες ημέρες στην Τουρκία. Ο Τούρκος πρόεδρος οδήγησε σε παραίτηση τον υπουργό Οικονομικών (αλλά και γαμπρό του) Μπεράτ Αλμπαϊράκ ενώ προχώρησε στην αντικατάσταση και του επικεφαλής της τουρκικής κεντρικής τράπεζας.

Έκανε -κοντολογίς- φανερό ότι επιθυμεί να αλλάξει οικονομική πολιτική με έναν άμεσο στόχο. Τον περιορισμό της υποτίμησης της τουρκικής λίρας που μέσα σ’ ένα χρόνο -και ενώ η τουρκική οικονομία πλήττεται από τα περιοριστικά, για τον κορωνοϊό, μέτρα- έχασε το 30% της αξίας της εναντίον του δολαρίου.

Είναι αλήθεια ότι ο Ερντογάν βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας του λιγοστεύουν, οι πολίτες φτωχοποιούνται καθημερινά αλλά ο Τούρκος πρόεδρος επιμένει να παίζει επικίνδυνα στην εξωτερική πολιτική και να εμπλέκει τη χώρα του -άμεσα ή έμμεσα- σε πολέμους όπως αυτός της Συρίας, της Λιβύης και πρόσφατα του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια αυξάνει κατά πολύ τις στρατιωτικές δαπάνες για να εξυπηρετήσει τα επεκτατικά του σχέδια.

Ο Μπαρίς Σοϊντάν, δημοσιογράφος, οικονομικός αναλυτής και συγγραφέας, ανέλαβε να μεταφέρει στο κοινό του News24/7 την αλήθεια για την τουρκική οικονομία όπως είναι. Χωρίς ωραιοποιήσει αλλά και χωρίς περιττούς μελοδραματισμούς. Το συμπέρασμα είναι ότι το νέο οικονομικό επιτελείο ανέλαβε μία πολύ δύσκολη δουλειά, ίσως στην πιο κρίσιμη στιγμή της χώρας μεταπολεμικά.

Η παραίτηση του Μπεράτ Αλμπαϊράκ προκάλεσε μία σχετική έκπληξη. Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι λόγοι που την προκάλεσαν;

Η αποτυχία του να περιορίσει, έστω, την κατάρρευση της τουρκικής λίρας φαίνεται ότι είναι ο λόγος που επιτάχυνε τη διαδικασία της παραίτησης. Μία ημέρα προτού αυτή λάβει χώρα, ο επικεφαλής της τουρκικής κεντρικής τράπεζας αντικαταστάθηκε μέσω προεδρικού διατάγματος. Ο νέος επικεφαλής, ο Νάτσι Αγμπάλ είχε επικρίνει στο παρελθόν τις πολιτικές που εφάρμοζε ο Αλμπαϊράκ στο υπουργείο Οικονομικών. Πλέον, μπορούμε να ισχυριστούμε με σιγουριά ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν ήταν καθόλου ικανοποιημένος με την οικονομική κατάσταση της χώρας γι’ αυτό και αποφάσισε να διορίσει νέο επικεφαλής στην κεντρική τράπεζα. Δοκιμάζει, άρα, μία νέα στρατηγική. Ο διορισμός του Αγμπάλ οδήγησε στην παραίτηση τον Αλμπαϊράκ.

Τι είδους πολιτικές λοιπόν πρόκειται να εφαρμόσει από εδώ και πέρα ο νέος επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας;

Οι αγορές πιστεύουν ότι ο διορισμός του Αγμπάλ σε αυτή τη νευραλγική θέση αποτελεί ένα σημάδι επιστροφής της Τουρκίας στις ορθόδοξες νομισματικές και οικονομικές πολιτικές. Επίσης, οι αγορές αναμένουν σημαντική αύξηση των επιτοκίων από την Κεντρική Τράπεζα κάτι που αναμένεται να αποφασιστεί στην προσεχή συνεδρίαση της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής η οποία θα λάβει χώρα στις 19 Νοεμβρίου. Κατά τη διάρκεια της θητείας του πρώην επικεφαλής, του Μουράτ Ουσάλ, τα επιτόκια παρέμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε αρνητικά επίπεδα. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος υποτίμησης της τουρκικής λίρας. Είναι σαφές λοιπόν ότι ο νέος επικεφαλής θα αυξήσει σε σημαντικό βαθμό τα επιτόκια, σίγουρα πάνω από το 12%, ποσοστό στο οποίο κυμαίνεται περίπου την ώρα που μιλάμε ο πληθωρισμός στην Τουρκία.

Πόσο έχει επηρεάσει η συνεχής υποτίμηση του νομίσματος την καθημερινή ζωή των πολιτών και πως μπορεί αυτό να αλλάξει;

Τα νούμερα, όπως θα σας τα αναφέρω, δεν αφήνουν περιθώρια για άλλα συμπεράσματα. Η τουρκική λίρα, μόνο για εφέτος, έχασε το 30% της αξίας της έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Αν λάβουμε υπόψιν την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί από το 2018 και μετά, το δολάριο έχει κερδίσει περίπου 90% έναντι της λίρας. Η υποτίμηση της λίρας κάνει τους Τούρκους φτωχότερους. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί κάτω των 8000 δολαρίων εφέτος, σε επίπεδα δηλαδή που γυρίζουν τη χώρα 15 χρόνια πίσω. Μία τέτοια κατάσταση δεν είναι εύκολο να αλλάξει.

Πόσο επηρεάζει αυτή αβεβαιότητα τις ξένες επενδύσεις αλλά και τη δραστηριότητα των πολυεθνικών εταιριών στη χώρα σας;

Οι ξένες επενδύσεις στην Τουρκία μειώθηκαν σημαντικά πρόσφατα. Συνολικά ένα χαρτοφυλάκιο ξένων επενδύσεων συνολικής αξίας 13,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων εγκατέλειψε την Τουρκία μέσα στο 2020.Οι άμεσες ξένες επενδύσεις μειώθηκαν στα 8,4 δισεκατομμύρια δολάρια. Για να κατανοήσετε πλήρως το μέγεθος της πτώσης, αυτό το νούμερο είχε διαμορφωθεί στα 20 δις δολάρια πριν από πέντε χρόνια (σ.σ. άρα μέσα σε πέντε χρόνια η Τουρκία έχασε περισσότερο από το 50% των άμεσων ξένων επενδύσεων).

Είναι πιθανόν να δούμε το επόμενο διάστημα να επιβάλλονται μέτρα όπως τα capital control ή αλλά επείγοντος χαρακτήρα;

Επί της θητείας Αλμπαϊράκ στο υπουργείο οικονομικών είχε ήδη επιβληθεί μία σοφτ έκδοση των capital control, όπως ο φόρος επί των συναλλαγών σε νόμισμα και χρυσό και το όριο στα swap deals των τραπεζών. Μερικά από αυτά τα μέτρα όμως έχουν ήδη χαλαρώσει. Προφανώς λοιπόν δεν θα αποτελέσει έκπληξη τυχόν νέα χαλάρωση των μέτρων από το νέο υπουργό Οικονομικών, Λούτφι Ελβάν και τον επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας Νάτσι Αγμπάλ. Αρα δεν βρίσκονται, τουλάχιστον προς το παρόν, σκληρά μέτρα όπως τα capital control στο τραπέζι των επιλογών.

Ο Ερντογάν, τρία χρόνια πριν από τις νέες προεδρικές εκλογές και τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας, επιχειρεί να κρατήσει δύο καρπούζια κάτω από την ίδια μασχάλη. Η συχνά υπερφίαλη και σίγουρα υπερφιλόδοξη εξωτερική του πολιτική πρέπει να υπηρετηθεί από μία οικονομία που παρουσιάζει τεράστια προβλήματα και να στηριχθεί από έναν λαό ο οποίος βλέπει το εισόδημά του να ροκανίζεται κάθε μέρα και περισσότερο. Θα καταφέρει ο Τούρκος πρόεδρος να κρατήσει όρθια την Τουρκία; Και αν ναι, με ποιον τρόπο; Θαύματα πάντως στην οικονομία δεν γίνονται.