Προσοχή: Είμαστε ακόμα στην αρχή!

Του Πέτρου Ευθυμίου*

Σήμερα, Δευτέρα 23 Μαρτίου του 2020, με τα μέτρα απαγόρευσης των μετακινήσεων που ετέθησαν σε ισχύ από τις 06:00 το πρωί, μπορούμε να πούμε ότι έκλεισε με επιτυχία στην Ελλάδα, η πρώτη φάση αντιμετώπισης της πανδημίας του Covid- 19.

H κυβέρνηση κινήθηκε με σχεδιασμό και αποφασιστικότητα. Στηρίχθηκε στο έμπειρο επιστημονικό δυναμικό της χώρας, όπως χαρακτηριστικά το εκπροσωπεί ο κ. Σωτήρης Τσιόδρας. Ο πρωθυπουργός δεν δίστασε μπρος στο περίφημο «πολιτικό κόστος», ούτε μια στιγμή, ούτε για μια ισχυρή κατηγορία «θιγομένων», περιλαμβανομένης και της Εκκλησίας της Ελλάδος. Πέραν από κάποιες αντιπολιτευτικές αρλούμπες, η αξιωματική αντιπολίτευση κινήθηκε υπεύθυνα, όπως  θετικά και υπεύθυνα στάθηκε το «Κίνημα Αλλαγής» και, κατ ουσίαν, όλες οι πολιτικές δυνάμεις.

Πολλοί, όπως ο φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος και η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου, θεώρησαν ότι αυτές οι «είκοσι ημέρες του Μαρτίου», σηματοδοτούν μια –αισιόδοξη- βαθύτερη στροφή της ελληνικής κοινωνίας. Ότι μετά από δέκα χρόνια κρίσης, στα οποία κυριάρχησε ο ανορθολογισμός,  η τοξικότητα, η καχυποψία όλων προς όλους, η διαβολή, η αλληλοκαταγγελία, η απαξίωση και αμφισβήτηση των θεσμών και των εκπροσώπων αυτών των θεσμών, ο  ατομικιστικός «παρτακισμός», σε συνδυασμό με την πιο χυδαία πελατειακή  χρήση του κράτους, ξαφνικά, έχουμε μια πλήρη ανατροπή, αντιλήψεων και, κυρίως, συμπεριφορών.

Πρώτη εκδήλωση αυτής της στροφής, ήταν η ενεργός στήριξη της πολιτικής διαφύλαξης των συνόρων, απέναντι στην αποσταθεροποιητική στρατηγική του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Οι Ελληνες στήριξαν την κυβέρνηση τους, τους αστυνομικούς και τους στρατιώτες στην γραμμή του Έβρου και των νησιών. Στήριξαν χωρίς «αστερίσκους» και επιφυλάξεις την χώρα τους, την κοινωνία τους, τις αξίες τους.

Δεύτερη εκδήλωση αυτής της θεμελιώδους κοινωνικής μεταβολής στις αντιλήψεις και συμπεριφορές, είναι η ενεργή και συνειδητή ανταπόκριση της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών στα μέτρα της κυβέρνησης για τον κορωνοϊό. Μέτρα κοινής, μεν, προστασίας, τα οποία, όμως, περιλαμβάνουν πρωτοφανείς ατομικούς περιορισμούς.  Και όμως, όλοι αισθανόμαστε, πώς για πρώτη ίσως φορά, σε περίοδο ειρήνης, υπάρχει ένα κλίμα ευθύνης –και σε τελευταία ανάλυση, αλληλεγγύης- που μόνο σε  πολεμικές προκλήσεις όπως το ’40, επέδειξε ο ελληνικός λαός.

Είναι πράγματι, σαφές, ότι ως κοινωνία, οι Ελληνες «γυρίσαμε σελίδα». Και μάλιστα σε μια εποχή που οι περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες τελούν σε μια πλήρη σύγχυση και κάμψη, εμείς οι Ελληνες, οι τόσο δακτυλοδεικτούμενοι από τους άλλους επί δέκα χρόνια ως «αποτυχημένο κράτος», είμαστε αυτή τη στιγμή ένα ευρωπαϊκό κράτος με δυναμισμό, συνοχή, ενεργές πολιτικές, με σχεδιασμό και αποτελεσματικότητα.

Ωστόσο είναι νωρίς για μακρά συμπεράσματα και  -ακόμα περισσότερο- για ανακουφιστικούς πανηγυρισμούς.

Υπάρχουν μπροστά μας δύο ακόμα σκληροί γύροι, (πέρα από την διαρκή τουρκική απειλή), για να επαληθεύσουμε την μεταστροφή και να την θεωρήσουμε ως σίγουρο κεφάλαιο της κοινωνίας μας, προς  ένα διαφορετικό μέλλον.

Ο πρώτος γύρος δοκιμασίας θα είναι οι επόμενες τριάντα ημέρες, όταν -αναπόφευκτα- παρά τα έγκαιρα και σωστά προληπτικά μέτρα, θα πληθαίνουν τα κρούσματα και θα δοκιμαστούν καίρια οι δομές και αντοχές του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Είναι γνωστό ότι εδώ και δέκα χρόνια, τα μακρά δομικά προβλήματα του ΕΣΥ, έχουν επιβαρυνθεί, ακόμα περισσότερο, με την υποχρηματοδότηση και την επιδείνωση των κάθε μορφής στρεβλώσεων, που εξ αρχής το χαρακτήριζαν. Ειδικά η στενότητα αναλογίας των ΜΕΘ με τον αναμενόμενο αριθμό των εχόντων ανάγκη, θα προκαλέσει αναπόφευκτα έναν κλονισμό, αντίστοιχο αυτού που βιώνει η Ιταλία. Αυτός ο κλονισμός (να πεθαίνουν άνθρωποι που θα μπορούσαν να έχουν σωθεί), εμπεριέχει τον κίνδυνο μιας συνολικής κοινωνικής υποστροφής.

Να αρχίσει η πολιτική εκμετάλλευση-καταγγελία, να αναζητούνται οι ένοχοι,  τα «συμφέροντα» και οι εκπρόσωποι αυτών των συμφερόντων κοκ. Να υπάρξει μια συνολική, πάλι, οπισθοδρόμηση του κοινωνικού και πολιτικού δημόσιου λόγου, διχαστικότητα, κυνήγι μάγων και μαγισσών. Έτσι ώστε, όχι μόνον τίποτα να μην αλλάξει, αλλά να έχουμε μια νέα βύθιση στα αδιέξοδα. Γιατί  ο «καρκίνος» του ΕΣΥ είναι το «πελατειακό του DNA», κατά την προσφυή διατύπωση του Γιάνη Δατσέρη. «Πελατειακό  DΝΑ» που επέδειξε προ ολίγων μηνών και η Νέα Δημοκρατία, με τη διαδοχή στις Διοικήσεις των Νοσοκομείων, τις οποίες επέλεξε μετά τη νίκη της στις εκλογές.

Αν θέλουμε λοιπόν να διαφυλάξουμε όσα κερδίσαμε, αντί μπρος στους νεκρούς να νεκρώσει το μυαλό μας και να θάψουμε το μέλλον μας, πρέπει να πάρουμε την απόφαση για ένα ΕΣΥ (και συνολικά έναν δημόσιο τομέα) που ΟΛΟΙ ξέρουμε πως πρέπει να είναι, αλλά  ΟΛΟΙ φοβούνται τις προσωπικές αλλαγές και τα ξεβολέματα, που αυτό συνεπάγεται…

Η τρίτη πρόκληση θα αποδειχθεί η Οικονομία. Και στο καλύτερο σενάριο, η ύφεση θα είναι το αποτέλεσμα των επιπτώσεων της πανδημίας. Ήδη, αρχίζει να υπάρχει μια αλυσίδα δημοσιευμάτων, προβλέψεων, επικλήσεων, ότι «η Γερμανία πρέπει να επεξεργαστεί ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ». Αναπτύσσονται θεωρίες για παγκόσμιο κούρεμα των χρεών, για τα «πακέτα της ΕΚΤ», για την Γή Χαναάν μιας Ευρώπης χωρίς Σύμφωνο Σταθερότητας, όπου θα ρέουν δολάρια και ευρώ «τζάμπα».

Αλλά, ακόμα και εάν όλα αυτά ισχύσουν, αν η παγκόσμια οικονομία κινηθεί με πρακτική Αρτέμη Σώρρα,  πάλι η Ελλάδα δεν μπορεί να επαναπαυθεί στο πόσο μερίδιο από αυτή την ανακούφιση ρευστότητας και χαλαρότητας θα αποσπάσει.

Η πρόκληση της ανάπτυξης είναι –εν τέλει- καθαρά εθνικό θέμα. Αξιοποίησης των παραγωγικών πόρων, των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, του υψηλού ανθρώπινου δυναμικού, της ενθάρρυνσης συνεργειών, της πλήρους σύνδεσης του εκπαιδευτικού συστήματος με την παραγωγή, την έρευνα και την καινοτομία. Της πλήρους αλλαγής του Κράτους και της Δικαιοσύνης.

Με λίγα λόγια, μετά από δέκα χρόνια δοκιμασίας, βγήκαμε από την σπηλιά στο ξέφωτο και κάναμε τα πρώτα μας βήματα στο φως. Μας περιμένουν όμως, άμεσα,  δυο πρόσθετες δοκιμασίες. Αν, αντί να αντιμετωπίσουμε τις βέβαιες προκλήσεις σχεδιάζοντας την υπέρβαση, θαρρετά , μεθοδικά και μονιασμένα,  ξαναγυρίσουμε στο σπήλαιο, είναι βέβαιο, ότι  θα μας βγάλουν, κάποτε, κάποιοι άλλοι στο μέλλον, για να μας χρησιμοποιήσουν ως παράδειγμα της ανθρώπινης παλαιοντολογίας:   τα είδη που δεν προσαρμόζονται , κοσμούν τα μουσεία!

*Ο Πέτρος Ευθυμίου είναι πρώην πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΟΑΣΕ