Πρωτοφανής δίκη: Έφηβοι εναντίον κυβερνήσεων για το κλίμα

Είναι μια μεγάλη μέρα σήμερα για τον Αντρέ και την αδελφή του Σοφία Ολιβέϊρα, 15 και 18 χρονών αντίστοιχα. Μια ημέρα που την περίμεναν από πολλά χρόνια.

Μαζί με άλλα 4 συνομήλικα παιδιά από την Πορτογαλία εμφανίζονται ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων των Ανθρώπων στο Στρασβούργο. Για μια υπόθεση χωρίς προηγούμενο. «Είναι η πρώτη μου φορά στο δικαστήριο» λέει ο Αντρέ, «και θα είμαι μπροστά σε όλους αυτούς τους ανθρώπους σε μια τόσο μεγάλη υπόθεση. Είμαι λίγο νευρικός, αλλά και χαρούμενος. Γιατί χρειάζεται το κλείσιμο αυτής της υπόθεσης και επιτέλους θα τα καταφέρουμε”. Αλλά περί ποιας υπόθεσης πρόκειται;

«Να αναλάβουν δράση»

6 παιδιά και νέοι, όλοι από την Πορτογαλία, κατέθεσαν προσφυγή πριν από 3 χρόνια στον Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εναντίον 32 χωρών της Ευρώπης, 27 της ΕΕ κι άλλων πέντε, Νορβηγίας, Τουρκίας, Ρωσίας, Ελβετίας και Βρετανίας. Η πρώτη ακρόαση ξεκίνησε σήμερα. Οι νεαροί προσφεύγοντες τις καλούν να πάρουν πιο ριζοσπαστικά μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.

Μια πρωτοφανής δίκη, μια «πρωτοποριακή πρωτοβουλία», όπως την χαρακτήρισε η Διεθνής Αμνηστία. Διότι, εκτός από την ηλικία των εναγόντων εντελώς ασυνήθιστος είναι και ο αριθμός των εναγομένων, 32 χώρες. Θα εκπροσωπηθούν από 80 δικηγόρους, οι οποίοι είναι σήμερα παρόντες στη δικαστική αίθουσα. Οι έφηβοι ενάγοντες θα εκπροσωπηθούν από μόνο έξι δικηγόρους. «Ο Δαυίδ ενάντια στον Γολιάθ», όπως είπε χαρακτηριστικά επικεφαλής ΜΚΟ.

«Αυτό που περιμένω από τις κυβερνήσεις είναι να αναλάβουν δράση για το κλίμα, για κάτι που είναι πραγματικό» λέει και η Σοφία, «όχι για κάτι που είναι δευτερεύον και τριτεύον. Είναι ένα πρωταρχικό πρόβλημα, επειδή παραβιάζει τα δικαιώματά μας».  Αφορμή για την προσφυγή απετέλεσαν οι καταστροφικές δασικές πυρκαγιές στην Πορτογαλία το 2017, όπου πάνω από 100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και καταστράφηκαν τεράστιες εκτάσεις δασών ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Κάθε πρόβλεψη για πιθανότητες επιτυχίας της προσφυγής θα ήταν παρακινδυνευμένη, δεδομένου ότι το περιβαλλοντικό δίκαιο δεν έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τους δικαστές και στη Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν προβλέπεται το δικαίωμα σε καθαρό περιβάλλον.

Του χρόνου οι αποφάσεις

Η προσφυγή βασίζεται περισσότερο στο επιχείρημα ότι η μόλυνση του περιβάλλοντος θέτει σε κίνδυνο άλλα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στη ζωή. Για τον Βάσκο Περέϊρα ντα Σίλβα, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας με εξειδίκευση στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο και το περιβάλλον, το γεγονός ότι η υπόθεση έφτασε σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποτελεί ένδειξη της αυξανόμενης προσοχής σε υποθέσεις που αφορούν στον κλίμα. 

«Υπάρχουν καταδικαστικές αποφάσεις από τις Κάτω Χώρες που ήταν από τις πρώτες» επισημαίνει. «Στη συνέχεια στη Βραζιλία, οι οποίες δεν έφτασαν ποτέ στο στάδιο της δίκης επί των ημερών του πρώην προέδρου Μπολσονάρο για μη συμμόρφωση στις διεθνείς επιταγές της κλιματικής αλλαγής.

Υπάρχει μια αξιοσημείωτη απόφαση του γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου του 2021, η οποία καταδικάζει το γερμανικό κράτος για τη μη λήψη των απαραίτητων μέτρων για την αντιμετώπιση των ζητημάτων κλιματικής αλλαγής, επειδή δεν ενήργησε τώρα, αλλά και επειδή δεν προέβλεψε μέτρα μέχρι το 2031. Άρα έχουν εξεταστεί νομικά ζητήματα σε σχέση με το μέλλον».

Η πρόκληση είναι τεράστια. Εάν οι ενάγοντες δικαιωθούν , τότε οι κυβερνήσεις των 32 χωρών θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να συμμορφωθούν με αυστηρότερους κλιματικούς στόχους. Προς το παρόν, σήμερα, οι δικαστές θα ακούσουν τα επιχειρήματα της μιας και της άλλης πλευράς. Αποφάσεις αναμένονται από του χρόνου.