Rearm Europe: Ο δύσκολος δρόμος προς την αμυντική αυτονομία – Τι προβλέπει το σχέδιο των 800 δισ. ευρώ και γιατί διχάζει τους «27»
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προετοιμάζεται για μια ιστορική κλιμάκωση των αμυντικών της δαπανών, καθώς η γεωπολιτική αβεβαιότητα εντείνεται μετά τη διαταγή του Ντόναλντ Τραμπ να σταματήσει η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ουκρανία. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε το “Rearm Europe”, ένα στρατηγικό σχέδιο που στοχεύει στην κινητοποίηση πόρων άνευ προηγουμένου για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας.
Ταμείο 800 δισ. ευρώ για την άμυνα της Ευρώπης
Το σχέδιο προβλέπει τη σύσταση ενός κοινού ταμείου άμυνας, το οποίο θα επιτρέπει στις χώρες της Ε.Ε. να αντλήσουν έως 150 δισ. ευρώ σε δάνεια, ενώ παράλληλα προτείνεται η ενεργοποίηση μιας ρήτρας διαφυγής που θα επιτρέπει στις κυβερνήσεις να αξιοποιήσουν εθνικούς πόρους για πρόσθετες αμυντικές δαπάνες ύψους 650 δισ. ευρώ σε διάστημα τεσσάρων ετών. Εφόσον οι χώρες εκμεταλλευτούν πλήρως τις δυνατότητες του σχεδίου, το συνολικό ποσό που θα μπορούσε να κινητοποιηθεί αγγίζει τα 800 δισ. ευρώ.
«Βρισκόμαστε σε μια εποχή επανεξοπλισμού», τόνισε η φον ντερ Λάιεν, υπογραμμίζοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει περισσότερη ευθύνη για τη δική της ασφάλεια. Το σχέδιο έρχεται ως απάντηση στην άμεση ανάγκη διατήρησης της στήριξης προς την Ουκρανία, αλλά και στη μακροπρόθεσμη πρόκληση της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας.
Διχασμός στους Ευρωπαίους ηγέτες για τη χρηματοδότηση
Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν βρίσκει όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες σύμφωνους. Ενώ χώρες όπως η Πολωνία και η Φινλανδία στηρίζουν μια ισχυρή αμυντική στρατηγική, άλλες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, είναι πιο επιφυλακτικές λόγω των δημοσιονομικών τους περιορισμών. Επιπλέον, ορισμένες κυβερνήσεις ανησυχούν ότι οι Βρυξέλλες θα αποκτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο επί των αμυντικών πολιτικών των κρατών-μελών.
Ένα από τα σημεία τριβής είναι η “εθνική ρήτρα διαφυγής”, η οποία επιτρέπει στις χώρες να εξαιρούν στρατιωτικές δαπάνες από τους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας της Ε.Ε. Ωστόσο, κράτη όπως η Γερμανία και η Ολλανδία ζητούν η ρήτρα να ισχύει μόνο για χώρες που ήδη επενδύουν άνω του 2% του ΑΕΠ τους στην άμυνα – μια πρόταση που προκαλεί αντιδράσεις από χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, οι οποίες υπολείπονται αυτού του στόχου.
Αναζητώντας νέες πηγές χρηματοδότησης
Δεδομένων των διαφορών, η Κομισιόν εξετάζει εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, τις οποίες η φον ντερ Λάιεν απαρίθμησε σε επιστολή προς τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Μεταξύ των επιλογών που θα συζητηθούν στην επερχόμενη έκτακτη σύνοδο κορυφής στις 6 Μαρτίου είναι:
- Έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους για την άμυνα, μια πρόταση που υποστηρίζουν χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ιταλία και η Ισπανία.
- Χρηματοδότηση μέσω ιδιωτικών κεφαλαιαγορών.
- Επαναδρομολόγηση ευρωπαϊκών κονδυλίων προς την άμυνα.
- Επέκταση των πρακτικών δανεισμού της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ) ώστε να περιλαμβάνει στρατιωτικά έργα.
Η Πολωνία, από την πλευρά της, προτείνει τη δημιουργία ενός ξεχωριστού ταμείου άμυνας εκτός της Ε.Ε., που θα μπορούσε να επιτρέψει τη συμμετοχή τρίτων χωρών, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία, χωρίς να απαιτείται ομοφωνία από τα 27 κράτη-μέλη.
Θα επιτύχει η Ευρώπη την αμυντική της αυτονομία;
Η πρόταση “Rearm Europe” αποτελεί τη μεγαλύτερη προσπάθεια στρατηγικής ενοποίησης της αμυντικής πολιτικής της Ε.Ε. μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ωστόσο, η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από το αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορούν να γεφυρώσουν τις διαφωνίες τους και να συμφωνήσουν σε έναν μηχανισμό χρηματοδότησης που θα διασφαλίζει την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας χωρίς να επιβαρύνει τις πιο αδύναμες οικονομίες.
Η επερχόμενη σύνοδος κορυφής θα αποτελέσει ένα κρίσιμο τεστ για την ικανότητα της Ε.Ε. να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να διαμορφώσει μια κοινή στρατηγική που θα ανταποκρίνεται στις νέες γεωπολιτικές προκλήσεις.
