Ρουμπινί: Σε ολισθηρό μονοπάτι το έθνος των startups

Σφόδρα επικριτικός απέναντι στη μεταρρύθμιση που επιδιώκει ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι με άρθρο του στο Project Syndicate ο γνωστός οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί, που… στο νεοδιαμορφωθέν περιβάλλον προωθεί το τέλος του έθνους των startups.

Ειδικότερα, τα νέα νομοθετικά μέτρα της ριζοσπαστικής δεξιάς κυβέρνησης Νετανιάχου που αποδυναμώνουν το δικαστικό σύστημα πήραν το πράσινο φως, με αποτέλεσμα πολλοί παρατηρητές να ανησυχούν πως η εύρωστη φιλελεύθερη δημοκρατία του Ισραήλ έχει αρχίσει να διαβρώνεται. Εφόσον δεν διαθέτει γραπτό σύνταγμα, είναι σημαντικό να διατηρεί ανεξάρτητο Ανώτατο Δικαστήριο και δικαστικό σώμα.

Αυτό, σε τελική ανάλυση, είναι που κάνει μια δημοκρατία φιλελεύθερη – όχι μόνον οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές, αλλά και το κράτος δικαίου, η προστασία των μειονοτήτων και η άσκηση αποτελεσματικού ελέγχου στην εκτελεστική και νομοθετική εξουσία. Στις «μεταρρυθμίσεις» αντιτίθενται η μισή Αριστερά και η Κεντροαριστερά, αλλά και πολλοί μέσα στο κυβερνών συντηρητικό κόμμα Likud. 

Αντιτίθενται επίσης τα πιο δυναμικά τμήματα της ισραηλινής οικονομίας: οι εταιρείες τεχνολογίας που αντιπροσωπεύουν το 50% των εξαγωγών, το 25% των κρατικών εσόδων, 400.000 καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και πάνω από το 20% του ΑΕΠ (όταν υπολογίζονται οι επιπτώσεις τους σε άλλους τομείς).

Οι περισσότεροι Ισραηλινοί ηγέτες και εργαζόμενοι είναι φιλελεύθεροι, και πολλοί τώρα σχεδιάζουν να μεταφέρουν προϊόντος του χρόνου τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. 

Και αυτό γίνεται εύκολα, επισημαίνει ο Ρουμπινί, επειδή χρησιμοποιούν ελάχιστο φυσικό κεφάλαιο και βασίζονται περισσότερο στη γνώση, τα άυλα περιουσιακά στοιχεία και τους εργαζομένους με υψηλή κινητικότητα και τεχνολογικές γνώσεις.

Την ίδια στιγμή, τα ξένα venture capitals έχουν αποσυρθεί και πολλοί απλοί πολίτες σκέφτονται να μεταφέρουν τις αποταμιεύσεις τους εκτός χώρας. Οι «μεταρρυθμίσεις» είναι επίσης πιθανό να αποθαρρύνουν πολλούς Εβραίους στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο να μετακομίσουν ή να συνταξιοδοτηθούν στο Ισραήλ – και πολλοί Ισραηλινοί που εργάζονται ή σπουδάζουν στο εξωτερικό μπορεί να αποφασίσουν να μην επιστρέψουν.

Αλλά το πιο ανησυχητικό είναι ότι η ατζέντα της κυβέρνησης θέτει ακόμη και την ασφάλεια του Ισραήλ σε κίνδυνο, με το CNN να αναφέρει ότι «χιλιάδες έφεδροι του ισραηλινού στρατού –η ραχοκοκαλιά του ισραηλινού στρατού– απειλούν να μην εμφανιστούν» σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Οι διαμαρτυρίες αυτές έχουν σημασία, επειδή οι ακραίοι υπερορθόδοξοι άνδρες που υποστηρίζουν τον κυβερνητικό συνασπισμό δεν υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις, δεν μελετούν επιστημονικά θέματα, δεν είναι σημαντικά μέλη του εργατικού δυναμικού και δύσκολα πληρώνουν φόρους. Αντίθετα, λαμβάνουν μεγάλες μεταβιβαστικές πληρωμές που αυξάνονται ανάλογα με το μέγεθος των οικογενειών τους. Εάν το Ισραήλ διέθετε ένα σωστό, δίκαιο σύστημα μεταβιβάσεων χρηματοδοτούμενο από ένα προοδευτικό φορολογικό σύστημα, οι δικαιούχοι θα παρακινούνταν να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό και, επομένως, να πληρώσουν φόρους. Αλλά όπως έχουν τα πράγματα, οι περισσότεροι υπερορθόδοξοι είναι παγιδευμένοι σε έναν κύκλο φτώχειας και εξάρτησης από το κράτος. 

Διαιρεμένο…

Το Ισραήλ είναι επίσης διαιρεμένο οικονομικά μεταξύ τεχνολογικών και άλλων μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων, από τη μία πλευρά, και των δημόσιων και μικρότερων επιχειρήσεων, από την άλλη. Παρότι η πρώτη ομάδα είναι απαλλαγμένη από διαφθορά, η τελευταία είναι γεμάτη από δωροδοκίες και νεποτισμό. Ακόμη χειρότερα, οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις θα είχαν ως αποτέλεσμα την αντικατάσταση ικανών δημοσίων υπαλλήλων με ανίκανους, διεφθαρμένους λακέδες, περιορίζοντας τη δυναμική της οικονομίας. Τα σχέδια της κυβέρνησης επομένως ισοδυναμούν με ωρολογιακή βόμβα, επειδή οι οίκοι αξιολόγησης θα μπορούσαν σύντομα να θεωρήσουν σκόπιμο να υποβαθμίσουν την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ. Εάν οι εταιρείες τεχνολογίας και άλλες εταιρείες μετακομίσουν στο εξωτερικό, η βάση εσόδων της κυβέρνησης θα συρρικνωθεί, καθιστώντας τις αυξανόμενες μεταβιβαστικές πληρωμές προς τους υπερορθόδοξους μη βιώσιμες.

Με την πάροδο του χρόνου, μια επιδείνωση των δημοσιονομικών προοπτικών και του δημόσιου χρέους, σε συνδυασμό με τη διάβρωση του κράτους δικαίου, θα εντείνει τον πειρασμό να αμφισβητηθεί η ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, έτσι ώστε να νομισματοποιηθούν τα αυξανόμενα ελλείμματα. Εάν το Ισραήλ ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο, το αποτέλεσμα θα είναι προβλέψιμο.

Απλώς δείτε τι συμβαίνει στην αυταρχική Τουρκία, όπου ο πληθωρισμός αναμένεται να φτάσει το 58% φέτος. Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα περιορίσουν την ανάπτυξη, οδηγώντας ίσως τελικά σε οικονομική στασιμότητα, ακόμη και σε ύφεση. Εκείνοι που θα υποφέρουν περισσότερο θα είναι οι φτωχές κοινότητες.

Εάν η χρηματιστηριακή αγορά πέσει, το κόστος των επιτοκίων για τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα θα αυξηθεί και ένα φθίνον νόμισμα θα τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό, ο οποίος ήδη αυξάνεται. Το Ισραήλ μπορεί να χρειαστεί κάποιες δικαστικές μεταρρυθμίσεις. 

Ωστόσο, δεδομένης της έλλειψης επίσημου συντάγματος, τέτοιες αλλαγές θα πρέπει να έχουν την υποστήριξη ενός μεγάλου συνασπισμού δυνάμεων και όχι μιας στενής κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας που ελέγχεται από εξτρεμιστικά αντιδημοκρατικά και θεοκρατικά κόμματα. Tο Likud και ο ηγέτης του, ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου, πρέπει να αναγνωρίσουν ότι υπονομεύουν όχι μόνο τη δημοκρατία του Ισραήλ αλλά και την οικονομία, την αγορά εργασίας, τον εθνικό πλούτο και την ασφάλειά της χώρας.

Η ζημιά μόλις ξεκίνησε, οπότε υπάρχει ακόμη χρόνος για να αντιστραφεί η πορεία. Αλλά εάν ο κυβερνών συνασπισμός συνεχίσει να εγκρίνει ακραίες νομοθεσίες τα επόμενα τριάμισι χρόνια της, το «έθνος startups» θα σταματήσει να αναπτύσσεται, καταλήγει ο Ρουμπινί.