Σε έναν κατακερματισμένο κόσμο, δεν μπορούμε να θεωρούμε το παγκόσμιο εμπόριο δεδομένο

Του Alan Wolff*

Το εμπόριο εξυπηρέτησε πολύ καλά την παγκόσμια οικονομία το 2022. Παρά την παγκόσμια πανδημία που προκάλεσε σχεδόν 7 εκατομμύρια θανάτους (εκ των οποίων πάνω από 1 εκατομμύριο στις Ηνωμένες Πολιτείες), το εμπόριο ανέκαμψε και προμήθευσε τα απαραίτητα εμβόλια, ιατρικές προμήθειες και εξοπλισμό σε όλο τον κόσμο -ενώ στήριξε μια οικονομική ανάκαμψη που ήταν πολύ ισχυρότερη και ταχύτερη από τις προβλέψεις.

Οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού αποδείχθηκαν εξαιρετικά ανθεκτικές. Τον Ιούνιο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) είχε μια αρκετά επιτυχημένη Υπουργική Διάσκεψη στην οποία συμμετείχαν υπουργοί εμπορίου από τα περισσότερα εμπορικά κράτη του κόσμου. Σημείωσαν καλή πρόοδο όσον αφορά τον περιορισμό των επιδοτήσεων στην αλιεία, οι οποίες απογυμνώνουν τους ωκεανούς από τα αποθέματα αυτής της σημαντικής πηγής τροφής για τους λαούς του κόσμου και υπονομεύουν τα μέσα διαβίωσης των αλιέων, ιδίως στις πολύ φτωχές χώρες.

Οι υπουργοί σημείωσαν ότι βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών ζητημάτων και υποσχέθηκαν να ασχοληθούν με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις του παγκόσμιου εμπορικού οργανισμού. Απέφυγαν μια παγίδα, διατηρώντας σε ισχύ ένα μορατόριουμ για την επιβολή δασμών στο ηλεκτρονικό εμπόριο, με το ψηφιακό εμπόριο να αποτελεί έναν από τους τομείς με μεγάλη ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου.

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα υπάρξει ομαλή πορεία για το διεθνές εμπόριο το 2023.

Εμπόριο ΗΠΑ-Κίνας

Υπό πίεση εδώ και πολλά χρόνια, οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου αρχίζουν να διαρρηγνύονται.

Τα εμπορικά δεδομένα δεν το έχουν δείξει αυτό – μέχρι στιγμής. Οι εισαγωγές των ΗΠΑ από την Κίνα είναι σημαντικά αυξημένες τόσο σε σχέση με πέρυσι όσο και σε σχέση με τα προ της πανδημίας επίπεδα. Ωστόσο, η Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ του Προέδρου Μπάιντεν έχει καταδικάσει τη συμπεριφορά της Κίνας. Οι πολλές …ευγένειες ανήκουν στο παρελθόν. Τον Οκτώβριο, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν όρια στις εξαγωγές προς την Κίνα τεχνολογιών υψηλής τεχνολογίας και ημιαγωγών. Τα μέτρα αυτά είναι ποιοτικά διαφορετικά από τους ευρείς δασμούς του Τραμπ. Οι νέες κυρώσεις στόχο έχουν να πλήξουν την ανάπτυξη της τεχνολογικής ικανότητας των κλάδων που η Κίνα έχει προσδιορίσει ως ύψιστη προτεραιότητά της.

Η Κίνα δεν έχει ακόμη δρομολογήσει ορατά αντίμετρα κατά των ΗΠΑ. Ωστόσο, η Κίνα έχει ιστορικό χρήσης εμπορικού καταναγκασμού για αντίποινα σε πολιτικές που δεν της αρέσουν. Μια περαιτέρω κινεζική απάντηση στους πρόσφατους εξαγωγικούς ελέγχους των ΗΠΑ μπορεί να αναμένεται το 2023. Μπορεί να μην φτάσουμε σε αυτό το σημείο, αλλά η συνεχιζόμενη κλιμάκωση θα μπορούσε να προμηνύει την έναρξη ενός νέου Ψυχρού Πολέμου.

Διχόνοια μεταξύ φίλων

Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν αξίζει συγχαρητήρια για τον ηγετικό της ρόλο μεταξύ των ομοϊδεατών δημοκρατιών όσον αφορά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, στις σχέσεις μεταξύ των συμμάχων δεν είναι όλα καλά. Οι Ευρωπαίοι και οι Ασιάτες σύμμαχοι δυσανασχετούν με αυτό που θεωρούν ως διάκριση που περιέχεται στο νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού – παρέχοντας επιδοτήσεις μόνο για την αγορά ηλεκτρικών οχημάτων και μπαταριών αμερικανικής παραγωγής.

Οι σύμμαχοι ανησυχούν εξίσου για το γεγονός ότι ο αμερικανικός νόμος CHIPS οδηγεί σε έναν ανταγωνισμό επιδοτήσεων ημιαγωγών που ίσως να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν. Αναμένονται περαιτέρω τριβές καθώς οι ΗΠΑ πιέζουν τους συμμάχους τους να ευθυγραμμιστούν με την πολιτική τους για την Κίνα. Οι ΗΠΑ μπορεί να διαπιστώσουν ότι η Ευρώπη, η Ιαπωνία και η Κορέα, ενώ είναι επιφυλακτικές απέναντι στην Κίνα, έχουν μια διαφορετική οπτική, μια οπτική που δίνει μεγαλύτερη αξία στη διατήρηση καλών εμπορικών σχέσεων με μια αγορά 1,4 δισεκατομμυρίων καταναλωτών.

Μονομερείς ενέργειες που αναλαμβάνει η Ευρώπη, όπως η εφαρμογή ενός συστήματος προσαρμογής των ορίων στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μπορεί επίσης να επηρεάσουν τις διατλαντικές σχέσεις.

Δεν είναι καθόλου σαφές κατά πόσο υπάρχει αρκετή διάθεση από τις ΗΠΑ για την προώθηση των οικονομικών σχέσεων με τους συμμάχους και τους εμπορικούς εταίρους τους. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν πρότεινε καμία πρόσθετη πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, ούτε ζήτησε κάποια από τους εμπορικούς της εταίρους. Παρά το γεγονός ότι μίλησε με θερμά λόγια για το friend-shoring, δεν υπάρχει καμία σαφής συνιστώσα απελευθέρωσης του εμπορίου στις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης με την Ασία (το Οικονομικό Πλαίσιο Ινδο-Ειρηνικού), με την Ευρώπη (το Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας) ή με τους γείτονές της σε αυτό το ημισφαίριο (η Αμερικανική Εταιρική Σχέση για την Οικονομική Ευημερία).

Το σημερινό παγκόσμιο εμπορικό σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ καταρρέει. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, οι κανόνες δεν μπορούν να εφαρμοστούν ή έχουν μεγάλα κενά. Οι μεγαλύτεροι παίκτες δεν τηρούν τους κανόνες, και όπου δεν υπάρχουν κανόνες, δεν επιθυμούν ή δεν μπορούν να συνεργαστούν για να συμπληρώσουν τα κενά στο εγχειρίδιο κανόνων. Ολοένα και περισσότερο, τα εμπορικά έθνη βασίζονται σε εναλλακτικούς χώρους διαπραγμάτευσης των εμπορικών συμφωνιών.

Το εμπορικό σύστημα κινδυνεύει να κατακερματιστεί όχι μόνο λόγω γεωπολιτικής αντιπαλότητας, αλλά και επειδή το σύστημα δεν επικαιροποιείται για να αντιμετωπίσει τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα -συμφωνώντας σε μέτρα για την αποτελεσματική καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των μελλοντικών πανδημιών και διασφαλίζοντας την καλή λειτουργία της παγκόσμιας ψηφιακής οικονομίας.

Οι ΗΠΑ είναι ξεκάθαρο ότι κατέχουν ηγετική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο υπέρ της δημοκρατίας – αλλά θα πρέπει εξίσου να επενδύσουν σε μια εξωτερική οικονομική πολιτική που θα ενώνει τις ομοϊδεάτισσες χώρες σε ένα ανοικτό, δίκαιο και αποτελεσματικό εμπορικό σύστημα που ανταποκρίνεται στους γεωπολιτικούς στόχους των ΗΠΑ.

Με καλή θέληση και ισχυρές προσπάθειες, τα 164 μέλη του ΠΟΕ μπορούν να βρουν έναν τρόπο να συσπειρωθούν και να κινηθούν προς μια καλύτερη κατεύθυνση. Η Αμερική πρέπει να πρωτοστατήσει για να συμβεί αυτό.

*Ο Alan Wm. Wolff είναι πρώην αναπληρωτής υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ και αναπληρωτής γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Σήμερα είναι διακεκριμένος επισκέπτης στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Peterson (PIIE). Το νέο του βιβλίο, “Revitalizing the World Trading System”, Cambridge University Press, θα εκδοθεί αργότερα την άνοιξη.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Κομισιόν και ΕΕ δημιουργούν νέο συνασπισμό για το εμπόριο και το κλίμα
• Μπρα ντε φερ ΗΠΑ – Κίνας για το παγκόσμιο εμπόριο