Σε ιστορικό υψηλό οι τιμές τροφίμων λόγω πολέμου – Ποια είδη έχουν “εκτροχιαστεί”
Τη μεγαλύτερη αύξηση που έχει καταγραφεί ποτέ σημειώνουν οι τιμές των τροφίμων, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει διακόψει τις εξαγωγές βασικών ειδών διατροφής από τις δύο εμπόλεμες χώρες, ενώ έχει μειώσει δραματικά και την παραγωγή τους. Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), ο δείκτης τιμών τροφίμων εκτοξεύθηκε κατά 13% αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Η ιλιγγιώδης άνοδος των τιμών επισκιάζει κάθε προηγούμενη που σημειώθηκε εν μέσω κρίσεων των τελευταίων δεκαετιών, όπως του 2008 και του 2011 που οδήγησαν σε παγκόσμιες επισιτιστικές κρίσεις και εξεγέρσεις στις φτωχές χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Τον Απρίλιο σημείωσαν μικρή κάμψη μόλις 1% οι τιμές, καθώς μειώθηκε οριακά η ζήτηση για φυτικά έλαια αλλά και για καλαμπόκι. Σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, αντιθέτως, παραμένουν οι τιμές του κρέατος, ενώ ανοδικά κινούνται και οι τιμές των γαλακτοκομικών. «Πρόκειται κυριολεκτικά για ελάχιστη υποχώρηση», σχολιάζει σχετικά η Εριν Κόλιερ, οικονομολόγος της FAO, που επισημαίνει για ακόμη μία φορά ότι «οι τιμές των τροφίμων βρίσκονται σε πραγματικά πολύ υψηλά επίπεδα και αποτελούν σαφώς λόγο ανησυχίας, ιδιαιτέρως για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος με περιορισμένη παραγωγή τροφίμων». Νωρίτερα ο γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, προειδοποίησε πως δεν πρόκειται να διασφαλισθεί η επάρκεια τροφίμων και να αποφευχθεί μια νέα επισιτιστική κρίση αν δεν αποκατασταθούν η αγροτική παραγωγή της Ουκρανίας και η παραγωγή λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων της Ρωσίας και δεν επιστρέψουν αυτά τα βασικά είδη στην παγκόσμια αγορά. Οι ελλείψεις φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων καθώς και οι υψηλές τιμές τους απειλούν να αφήσουν μεγάλο μέρος της παγκόσμιας καλλιέργειας χωρίς την απαιτούμενη κάλυψη, με αποτέλεσμα να καταστραφούν οι σοδειές και να εμφανιστούν δραματικές ελλείψεις στην παγκόσμια αγορά.
Ανάμεσα στα είδη που τείνουν να παρουσιάσουν έλλειψη και οι τιμές τους έχουν εκτροχιασθεί είναι και το ηλιέλαιο, καθώς η Ουκρανία έχει σχεδόν παγκόσμιο μονοπώλιο του είδους. Πλησιέστερο υποκατάστατο είναι τα φυτικά έλαια που εξάγει η Ινδονησία, αλλά η χώρα επέβαλε προσφάτως περιορισμούς στις εξαγωγές φοινικέλαιου. Η κίνηση της Ινδονησίας προστίθεται στον κατάλογο των μέτρων προστατευτισμού που έχουν λάβει διάφορες χώρες από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς Ρωσία και Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 1/3 των παγκόσμιων εξαγωγών σιτηρών. Έτσι, χώρες όπως η Σερβία και το Καζακστάν έχουν επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές σιτηρών και δημητριακών, ενώ η Ινδία, που παράγει σημαντικό όγκο σιτηρών, οδεύει επίσης στην επιβολή περιορισμών στις εξαγωγές τους, καθώς έχουν προηγηθεί εκτεταμένη ξηρασία και ζέστη που κατέστρεψαν τις σοδειές. Παράγοντες της διεθνούς αγοράς όπως και το διεθνές Σύστημα Ενημέρωσης για την Αγροτική Αγορά προειδοποιούν πως «αυτού του είδους τα μέτρα αποβαίνουν προσωρινά προς όφελος των καταναλωτών όσων χωρών τα υιοθετούν, αλλά τελικά πλήττουν όλους τους υπόλοιπους».
Οι επιπτώσεις της ακρίβειας αρχίζουν ήδη να εντείνουν τις πιέσεις σε κυβερνήσεις χωρών χαμηλού εισοδήματος, από τη Σρι Λάνκα μέχρι το Περού. Στην Τουρκία καταγράφεται άλλωστε ιλιγγιώδης πληθωρισμός 70%, που είναι στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δύο δεκαετιών. Στη Βρετανία οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου τροφίμων προειδοποιούν πως επίκεινται νέες αυξήσεις στο κόστος, καθώς το έμφραγμα στην εφοδιαστική αλυσίδα καθυστερεί ή και εμποδίζει εντελώς τις εξαγωγές. Οπως, πάντως, τόνισε η κ. Κόλιερ, οι χώρες εξακολουθούν να αγοράζουν σιτηρά παρά τις υψηλές τιμές. Η ξηρασία που έχει πλήξει ορισμένες χώρες, όπως για παράδειγμα το Μαρόκο, ενδέχεται να αυξήσει τις εισαγωγές τους για την επόμενη περίοδο. Όπως, άλλωστε, επισήμανε την περασμένη εβδομάδα το Παγκόσμιο Δίκτυο Επισιτιστικών Κρίσεων, το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τη διατροφή τους αυξήθηκε κατά 25% στη διάρκεια του περασμένου έτους, δηλαδή πολύ προτού αρχίσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Το πρόβλημα της πείνας αναμένεται να οξυνθεί περαιτέρω μέσα στο 2022. Όπως προειδοποίησε προσφάτως ο Ντέιβιντ Μπίσλεϊ, διευθύνων σύμβουλος του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων του ΟΗΕ, ο πόλεμος στην Ουκρανία «θα καταστρέψει την όποια ασφάλεια και επάρκεια τροφίμων σε όλο τον κόσμο».
Και στο μεταξύ παραμένουν αποκλεισμένα τα λιμάνια της Ρωσίας και της Ουκρανίας, με αποτέλεσμα τα σιτηρά και τα δημητριακά των δύο χωρών να συσσωρεύονται στα σιλό και μόνο ένα μικρό ποσοστό απ’ όσα προορίζονταν πριν από τον πόλεμο φεύγει τελικά από τη χώρα και μεταφέρεται σιδηροδρομικώς μέσω Ρουμανίας και Πολωνίας. Έχοντας ήδη πληγεί από το έμφραγμα της εφοδιαστικής αλυσίδας, τις διαστημικές τιμές των ναύλων και τις ακραίες καιρικές συνθήκες, οι αγορές εμπορευμάτων και τροφίμων αντιμετωπίζουν συνεχή επιδείνωση χωρίς τα σιτηρά και τα δημητριακά των δύο χωρών. Και οι τιμές των σιτηρών συνεχίζουν απρόσκοπτα την ανοδική πορεία τους, καθώς εντείνεται η ανησυχία για ενδεχόμενη ανεπάρκεια προσφοράς εξαιτίας της βαρυχειμωνιάς και των ακραίων καιρικών συνθηκών σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
