Σοβαρή απειλή για το comfort zone των τραπεζών η επανάσταση στις ψηφιακές πληρωμές
Νέα εποχή στον χρηματοπιστωτικό κλάδο αναμένεται να φέρει η επανάσταση που συντελείται αυτήν τη στιγμή στις ψηφιακές πληρωμές… Ως εκ τούτου, οι τράπεζες, οι οποίες, ως είθισται, αργούν να προσαρμοστούν, ως μεγάλοι, δυσκίνητοι και, εν πολλοίς, συντηρητικοί «παίκτες», θα έλθουν αντιμέτωπες με πρωτόγνωρες προκλήσεις, που θα αγγίξουν μέχρι και την επιβίωσή τους.
Σύμφωνα με τον γερμανικό οίκο αξιολόγησης Scope Ratings, η αυξανόμενη παρουσία των μη τραπεζικών Ιδρυμάτων Πληρωμών αντιπροσωπεύει ένα αυξανόμενο πρόβλημα για τις κακώς προετοιμασμένες κατεστημένες τράπεζες. Οι πληρωμές αποτελούσαν ανέκαθεν δουλειά των τραπεζών και αυτό δεν θα αλλάξει, ωστόσο, όπως λέει η Scope Ratings, είναι επίσης ένας τομέας όπου οι νεοεισερχόμενοι «παίκτες» και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα εγείρουν όλο και περισσότερες προκλήσεις για τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Με άλλα λόγια, η δυναμική του τοπίου εξελίσσεται γρήγορα και όχι απαραίτητα προς όφελος των τραπεζών. Η σταθερότητα και η βιωσιμότητα της δραστηριότητας πληρωμών μιας τράπεζας, μια πηγή σταθερών και προβλέψιμων εσόδων από προμήθειες και δεδομένων πελατών με δυνατότητα χρηματοδότησης, θα πρέπει να τραβήξει μεγαλύτερη προσοχή τόσο από τους επενδυτές όσο και από τους αναλυτές. Μέχρι στιγμής δεν το κάνει.
Πάντως, δεν θα ήταν σώφρον ο ευρωπαϊκός τραπεζικός τομέας να διαταράξει τις εργασίες πληρωμών του σύντομα, παρά την «εισβολή» APM όπως τα πορτοφόλια κινητών (π.χ. Apple Pay), οι ενεργοποιητές πληρωμών (όπως το PayPal) ή οι πάροχοι πληρωμών όπως το Adyen. Οι τράπεζες εξακολουθούν να κατέχουν το 90% του συνόλου των πληρωμών στην Ευρώπη. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για ένα επίπεδο 80% μέχρι το τέλος της δεκαετίας, άρα δίνουν πίστωση χρόνου. Ενώ λοιπόν ο κλάδος πληρωμών παραμένει ελκυστικός για μη τραπεζικούς νεοεισερχόμενους, ο κίνδυνος διαταραχής του τραπεζικού τομέα είναι απομακρυσμένος.
PSD3/PSR
Σε κάθε περίπτωση, όταν εφαρμοστεί, σε λίγα χρόνια, η τρίτη οδηγία για τις υπηρεσίες πληρωμών (PSD3) και ο κανονισμός για τις υπηρεσίες πληρωμών (PSR) –που προτάθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή– θα εγείρουν σημαντικές προκλήσεις για τις τράπεζες της ΕΕ, που υστερούν στις επενδύσεις στον τομέα της πληροφορικής
Όπως είναι λογικό, σε αυτό το πολύ πρώιμο στάδιο, το PSD3/PSR απουσιάζει από τα ραντάρ των τραπεζικών επενδυτών και αναλυτών. Αυτό όμως θα αλλάξει, καθώς οι προτεινόμενοι κανονισμοί φτάνουν στα τελικά στάδια έγκρισης –μέσω του τριμερούς διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής, του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ– πιθανότατα μέχρι το τέλος του επόμενου έτους ή το 2025.
Με τον κίνδυνο να υπεραπλουστεύσει, η Scope χωρίζει τις τραπεζικές και χρηματοοικονομικές ρυθμίσεις σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη, την οποία αποκαλώ προστατευτική ρύθμιση, περιλαμβάνει τους κανόνες προληπτικής εποπτείας (για το κεφάλαιο, τη ρευστότητα κ.λπ.) που προσπαθούν να κρατήσουν τις τράπεζες, τους καταθέτες τους και το σύστημα εκτός προβλημάτων, αλλά δημιουργούν επίσης υψηλά εμπόδια για την είσοδο στον κλάδο.
Ονομάζει τη δεύτερη κατηγορία προοδευτική ρύθμιση, η οποία αναγκάζει το τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα να εξελιχθεί ανοίγοντάς το σε περισσότερο ανταγωνισμό – μειώνοντας τα εμπόδια εισόδου. Το PSD3/PSR ανήκει ξεκάθαρα στην κατηγορία της προοδευτικής ρύθμισης.
PSD3/PSR με λίγα λόγια
Το PSD3/PSR είναι μια ουσιαστική βελτίωση του PSD2 (που εγκρίθηκε πριν από πέντε χρόνια) και έχει σχεδιαστεί για την ψηφιακή εποχή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει ότι οι ηλεκτρονικές πληρωμές στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 30% μεταξύ 2017 και 2021, σε 240 δισ. ευρώ σε αξία. Η τάση ενισχύθηκε κατά την περίοδο της Covid-19 τροφοδοτώντας την εμφάνιση πληθώρας νέων παρόχων ψηφιακών πληρωμών. Φυσικά, ο κίνδυνος απάτης αυξήθηκε και για ευρύτερες κατηγορίες χρηστών.
Το προτεινόμενο κανονιστικό πακέτο πληρωμών αποσκοπεί στην καταπολέμηση και τον μετριασμό της απάτης στις πληρωμές, στη βελτίωση των δικαιωμάτων των καταναλωτών και στην ενίσχυση της εναρμόνισης. Είναι σημαντικό ότι στοχεύει επίσης στην εξισορρόπηση των όρων ανταγωνισμού μεταξύ τραπεζών και μη τραπεζικών ιδρυμάτων, καθώς και στη βελτίωση της λειτουργίας της ανοιχτής τραπεζικής.
Η δέσμη προτείνει τη μεταφορά των κανόνων που διέπουν τις δραστηριότητες των ιδρυμάτων πληρωμών (PI) από το PSD2, το οποίο παρουσίασε σημαντικό βαθμό κανονιστικού κατακερματισμού μετά την εφαρμογή του από τα κράτη μέλη στο PSR. Ως κανονισμός και όχι οδηγία, το PSR θα ισχύει καθολικά σε ολόκληρη την ΕΕ.
Η περίμετρος του ενιαίου πλαισίου θα περιλαμβάνει ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος (που αντικαθιστά την οδηγία του 2009 για το ηλεκτρονικό χρήμα). Μετά από μια περίοδο χάριτος περίπου δύο ετών μετά την έναρξη του PSR, όλα τα υπάρχοντα PI θα πρέπει να εγκριθούν εκ νέου από τις εθνικές αρμόδιες αρχές τους (NCA). Είναι σημαντικό ότι όλα τα PI, όχι μόνο οι τράπεζες, θα έχουν άμεση πρόσβαση στα συστήματα πληρωμών της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων αυτών που διευθύνονται από τις κεντρικές τράπεζες), γεγονός που θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την εξάρτηση των μη τραπεζικών PI από τις τράπεζες. Επιπλέον, οι τράπεζες θα υποχρεωθούν να παρέχουν έναν λογαριασμό πληρωμών σε PI – κάτι που πολλοί διστάζουν να κάνουν αυτήν τη στιγμή.
Σε «αντάλλαγμα», τα επιλέξιμα PI θα αντιμετωπίσουν πολύ υψηλότερο βαθμό ρύθμισης και εποπτείας. Μεταξύ άλλων, θα πρέπει να παρουσιάσουν στις ρυθμιστικές αρχές ένα σχέδιο εκκαθάρισης, που δεν θα διαφέρει από αυτά των τραπεζών, για την προστασία των καταναλωτών.
Νέες και σοβαρές προκλήσεις για τις τράπεζες
Όταν εφαρμοστεί, το PSD3/PSR θα προσθέσει ένα νέο επίπεδο συμμόρφωσης για τις τράπεζες, σχετικά με τις απαιτήσεις επανέγκρισης και την τήρηση των νέων εποπτικών κανόνων PI, καθώς και τον κίνδυνο διαχείρισης συμπεριλαμβανομένου του αυξημένου κινδύνου απάτης. Αυτά θα προσθέσουν κόστη πληροφορικής – όπως αυτά της δημιουργίας εναρμονισμένων πλατφορμών πληρωμών και API για να πληρούν τα νέα ρυθμιστικά πρότυπα. Όλα αυτά θα αυξήσουν τις βάσεις κόστους των τραπεζών, ειδικά στην περίπτωση ιδρυμάτων που καθυστερούν να ψηφιοποιήσουν τις δραστηριότητες και τις λειτουργίες τους.
Ομοίως, ο άμεσος ανταγωνισμός με μη τραπεζικούς PI, οι οποίοι θα εξαρτώνται λιγότερο από τις τράπεζες, μπορεί να δημιουργήσει αντίθετους ανέμους για τις βάσεις εσόδων των τραπεζών που σχετίζονται με τις πληρωμές. Οι προμήθειες που σχετίζονται με πληρωμές είναι γενικά κέρδη χαμηλού κινδύνου ή χωρίς κίνδυνο για μια τράπεζα. Ορισμένες ανεξάρτητες μελέτες υπολογίζουν ότι μπορούν να αντιπροσωπεύουν έως και το 20% των εσόδων λιανικής των τραπεζών, μια σταθερή πηγή εισοδήματος που οι τράπεζες δεν έχουν την πολυτέλεια να δουν να μειώνεται.
Όταν η ανοιχτή τραπεζική (open banking) γίνει πιο mainstream, οι αρνητικές τάσεις για τις τράπεζες που παρουσιάζουν ψηφιακή καθυστέρηση θα γίνουν ακόμη πιο απειλητικές. Οι ανταγωνιστές δεν θα είναι μόνο μη τραπεζικοί PI με άμεση πρόσβαση στις ροές πληρωμών –ορισμένοι, όπως οι Adyen, Stripe ή Nexi alr υπάρχουν– αλλά και άλλες τράπεζες με πιο προηγμένο ψηφιακό αποτύπωμα και τεχνολογικά προοδευτικές στρατηγικές.
Επιπλέον, οι προτεινόμενοι νέοι κανονισμοί θα απαιτήσουν από τα PI να γίνουν χωριστές νομικές οντότητες εποπτευόμενες από την αρμόδια εποπτική αρχή εάν αποτελούν μέρος μη χρηματοοικονομικών ομάδων μη πληρωμών. Αυτό θα μπορούσε να προσφέρει ένα άνοιγμα σε μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ, όπως η Apple, η Amazon και η Alphabet, στις πληρωμές και το οικονομικό τοπίο της ΕΕ, υπό την προστασία των τοπικών ρυθμιστικών αρχών.
Ταυτόχρονα με την ανακοίνωση του έργου PSD3/PSR, η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης μια πρόταση για την Πρόσβαση στα Χρηματοοικονομικά Δεδομένα (FiDA), η οποία θα επιτρέψει σε καταναλωτές και ΜΜΕ σε ολόκληρη την ΕΕ να εξουσιοδοτούν τρίτους (χρήστες δεδομένων) να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα τους που διατηρούν οι τράπεζες και άλλες οικονομικές μορφές (κάτοχοι δεδομένων).
Σε αντίθεση με το PSD2, το οποίο παρέχει τέτοια εξουσιοδότηση μόνο για δεδομένα πληρωμών, το FiDA θα περιλαμβάνει όλα τα οικονομικά δεδομένα –δάνεια, στεγαστικά δάνεια, αποταμιεύσεις, ασφάλειες, συντάξεις κ.λπ.– με την προϋπόθεση ότι οι πελάτες συμφωνούν να μοιραστούν τα δεδομένα τους με συγκεκριμένους χρήστες δεδομένων.
Με τον καιρό αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα διαρθρωτικά διαφορετικό τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα, εξαιρετικά ανατρεπτικό και απειλητικό για πολλές παραδοσιακές τράπεζες. Στην πραγματικότητα, η Επιτροπή αναφέρεται συγκεκριμένα στην ανάγκη ενίσχυσης της «ανοικτής χρηματοδότησης» στην πρότασή της FiDA.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ TOP 10:
