Σπάνιες γαίες και στρατηγικά μέταλλα: Το γεωπολιτικό παιχνίδι για τον πλούτο της Ουκρανίας
Ενώ η ιδέα μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που θα αξιοποιούσε τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας ως μέσο για εγγυήσεις ασφαλείας και διεθνή υποστήριξη είχε συζητηθεί τόσο από τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι πρόσφατες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ έχουν πλήξει σοβαρά την πιθανότητα υλοποίησής της.
Ο Τραμπ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να παρέχουν οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία, αλλά απαίτησε πρόσβαση στον ορυκτό της πλούτο ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων — ποσό που ξεπερνά κατά πολύ τη στρατιωτική βοήθεια που έχουν ήδη καταβάλει ή δεσμευτεί να καταβάλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με σχέδιο συμφωνίας, ο Τραμπ επιδίωκε να αποκτήσει 50% των “σπάνιων γαιών” της Ουκρανίας. Την Τρίτη και την Τετάρτη, ο πρώην πρόεδρος επανέλαβε τη θέση του, χαρακτηρίζοντας τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι “δικτάτορα” για την αναβολή των εκλογών λόγω στρατιωτικού νόμου και κατηγορώντας την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ ως υπεύθυνους για την εισβολή της Ρωσίας.
Οι δηλώσεις του έγιναν λίγο μετά από μια αμφιλεγόμενη συνάντηση μεταξύ Ρώσων και Αμερικανών αξιωματούχων στη Σαουδική Αραβία — στην οποία δεν συμμετείχαν η Ουκρανία ούτε οι ευρωπαϊκές χώρες.
Η συμφωνία έχει πλέον αποσυρθεί, αλλά σύμφωνα με αναφορές, το Κίεβο επεξεργάζεται μια αντιπρόταση με μεγαλύτερη έμφαση στις εγγυήσεις ασφαλείας.
Το Ουκρανικό Σχέδιο και ο ρόλος των ορυκτών πόρων
Η ιδέα να αξιοποιηθεί ο ορυκτός πλούτος της Ουκρανίας ως εργαλείο για μια ειρηνευτική συμφωνία παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του “Σχεδίου Νίκης” της χώρας, το οποίο αποκαλύφθηκε τον Οκτώβριο.
Επιπλέον, αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου σχεδίου ανασυγκρότησης και ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστού ως “Ukraine Plan”. Σύμφωνα με αναφορές, το Κίεβο καθυστέρησε την υπογραφή μιας τέτοιας συμφωνίας με τις ΗΠΑ, προκειμένου να την υλοποιήσει υπό την κυβέρνηση Τραμπ, εφόσον επανεκλεγεί.
Η Ουκρανία διαθέτει πλούσιους ορυκτούς πόρους, αναλογικά με το μέγεθός της. Ωστόσο, οι σπάνιες γαίες δεν αποτελούν κύριο τομέα παραγωγής της, καθώς η χώρα δεν εξορύσσει καμία από αυτές.
Τα διαθέσιμα δεδομένα για τα αποθέματα σπάνιων γαιών στην Ουκρανία είναι περιορισμένα. Ο Αμερικανικός Γεωλογικός Οργανισμός (USGS) καταγράφει μόνο γνωστά αποθέματα ενός από τα 17 στοιχεία σπάνιων γαιών — του σκανδίου (Scandium).
Οι στρατηγικοί πόροι της Ουκρανίας
Η Ουκρανία κατέχει:
- 2% της παγκόσμιας παραγωγής βρωμίου (χρησιμοποιείται ως επιβραδυντής φλόγας).
- 1,3% της παγκόσμιας παραγωγής Ilmenite, ενός μεταλλεύματος τιτανίου.
- 1,2% των παγκόσμιων αποθεμάτων τιτανίου, το οποίο έχει στρατιωτικές εφαρμογές.
- Gallium, το οποίο χρησιμοποιείται σε ημιαγωγούς και βιοϊατρικές εφαρμογές (παραγωγή που έχει διακοπεί λόγω πολέμου).
- Αλουμίνα και μαγγάνιο, απαραίτητα για την παραγωγή χάλυβα και αλουμινίου (επίσης σταμάτησαν λόγω πολέμου).
Άλλα βασικά ορυκτά περιλαμβάνουν:
- 1,7% της παγκόσμιας παραγωγής σιδηρομεταλλεύματος.
- 0,5% της παγκόσμιας παραγωγής χυτοσιδήρου.
- 2,2% της παγκόσμιας παραγωγής τύρφης.
- Μεγάλες ποσότητες υδραργύρου, γρανάτη και πολύτιμων λίθων.
Αν και η Ουκρανία αποτελεί μόλις το 0,4% της παγκόσμιας έκτασης, συνέβαλε στο 0,17% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2023 (0,21% πριν από τον πόλεμο).
