Στο μόνιτορ των θεσμών οι τράπεζες – Η πορεία από την απομόχλευση στην κερδοφορία
Με την έκθεση της πέμπτης μεταμνημονιακής αξιολόγησης να θέτει τον ερχόμενο Μάιο ως ορόσημο για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης, υπό την προϋπόθεση ότι θα απελευθερωθεί δημοσιονομικός χώρος, οι εξελίξεις στο μέτωπο των τραπεζών είναι σε πρώτο πλάνο και στο φόντο οι εν εξελίξει τεχνικές συζητήσεις για πιθανή αλλαγή χρήσης των κερδών ύψους 767 εκατ. ευρώ από ελληνικά ομόλογα της ΕΚΤ και των κεντρικών τραπεζών χωρών της ΕΕ (ANFAs και SMPs) για συμφωνημένες επενδύσεις.
Η τελική έκθεση υποβάλλεται τον Ιούνιο στο Eurogroup ενώ σύμφωνα με την πέμπτη έκθεση ενισχυμένης εποπτείας η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο αναφορικά με τις δεσμεύσεις της αλλά απαιτείται σημαντική περαιτέρω δράση ιδιαίτερα στον χρηματοοικονομικό τομέα. Τα συμπληρωματικά μέτρα που εφαρμόζονται ή ανακοινώνονται από την κυβέρνηση θα δώσουν τη δυνατότητα για ολοκλήρωση των δεσμεύσεων αυτών εγκαίρως ενόψει της έκτης έκθεσης ενισχυμένης εποπτείας, που προγραμματίζεται για τον Μάιο του 2020. Αυτό απαιτεί τη συνεχιζόμενη εμπλοκή των ελληνικών αρχών, ιδιαίτερα στον χρηματοοικονομικό τομέα, η βελτίωση του οποίου αποτελεί μία από τις κύριες προκλήσεις.
Σημειώνεται ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των ελληνικών τραπεζών ξεπέρασαν τα 107 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2016 κι έχουν μειωθεί σε περίπου 71 δισ. ευρώ, αλλά το μέγεθος των κόκκινων δανείων παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημα της οικονομίας. Ο υψηλός δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), λίγο κάτω από το 40%, περιορίζει την απομόχλευση και την κερδοφορία των τραπεζών, μειώνοντας το ποσό των κεφαλαίων που μπορούν να διοχετευτούν στην οικονομία, η οποία πάσχει από έλλειψη επενδύσεων και αργή αύξηση της παραγωγικότητας.
Η πρόοδος
Πάντως οι ελληνικές τράπεζες προχωρούν με ταχείς ρυθμούς στο σχέδιο εκκαθάρισης του στοκ μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Η Εurobank, που είναι η πρώτη τράπεζα η οποία άρχισε την εφαρμογή ενός σχεδίου απαλλαγής από τοξικά δάνεια κατέθεσε ήδη δύο αιτήσεις και θα καταθέσει και μία τρίτη για την ένταξη του χαρτοφυλακίου Cairo ύψους 7,5 δισ. ευρώ στο σχέδιο κρατικών εγγυήσεων Ηρακλής. Απαρτίζεται από τρεις τιτλοποιήσεις Cairo I, II και III, διαφορετικού μεγέθους και κατηγοριών απαιτήσεων από δάνεια, για τις οποίες δημιουργούνται τρεις διαφορετικές νομικές οντότητες SPV, στις οποίες θα ενταχθούν αντίστοιχα:
- καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια σε ελβετικό φράγκο 1,8 δισ. ευρώ
- δάνεια λιανικής 2,9 δισ. ευρώ και
- επιχειρηματικά δάνεια 2,7 δισ. ευρώ
Το ύψος της κρατικής εγγύησης που αφορά στο αίτημα της τράπεζας για τις δύο πρώτες κατηγορίες τιτλοποιήσεων ανέρχεται σε 1,6 δισ. ευρώ και μαζί με την τρίτη θα φτάνει στα 2,4 δισ. ευρώ. Η τιτλοποίηση Cairo είναι και η πρώτη τιτλοποίηση μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) στην Ελλάδα η οποία εγκαινιάζει το πρόγραμμα Ηρακλής ύψους 12 δισ. ευρώ και μαζί με την τιτλοποίηση Pillar, που προηγήθηκε το 2019, είναι οι πρώτες τιτλοποιήσεις NPEs στην χώρα και δίνουν το στίγμα της εμπροσθοβαρούς στρατηγικής της Eurobank με στόχο μείωση του δείκτη NPEs στην περιοχή του 15% το α’ τρίμηνο του 2020.
Η διαχείριση του χαρτοφυλακίου Cairo θα γίνεται από την θυγατρική της Eurobank FPS, το 80% της οποίας έχει μεταβιβαστεί στην doValue ενώ μένει να ξεκαθαρίσει σε τι βαθμό θα υπολογίζεται ως μηδενικού ρίσκου το μέρος των ομολογιών που θα υπαχθεί στο πρόγραμμα κρατικών εγγυήσεων, έτσι ώστε να μην απαιτείται δέσμευση επιπλέον κεφαλαίων από την τράπεζα. Για την Eurobank πάντως με βάση το ρυθμιστικό μοντέλο IRB (internal ratings-based) που ακολουθεί, η επιβάρυνση του μέσου σταθμισμένου ενεργητικού της υπολογίζεται σε 25%, ήτοι η μικρότερη επίπτωση.
Την ίδια ώρα προωθούνται οι διαδικασίες για τον μηχανισμό που θα υποστηρίξει το σχέδιο Ηρακλής στην πράξη, με τον ανεξάρτητο επόπτη παρακολούθησης της συμμόρφωσης των εμπλεκόμενων φορέων της τιτλοποίησης και την σύσταση στο υπουργείο Οικονομικών της Επιτροπής Παρακολούθησης Εγγυήσεων για λογαριασμό τον Ελληνικού Δημοσίου.
Καθώς η Eurobank ολοκληρώνει το σχέδιο εξυγίανσης του ισολογισμού της επανατοποθετείται στην αγορά αναζητώντας βιώσιμες επενδύσεις προς χρηματοδότηση και χτίζοντας ένα υγιές πελατολόγιο θέτοντας ως επίκεντρο μεταξύ άλλων την προώθηση κουλτούρας αποταμίευσης στο καταναλωτικό κοινό. Εξάλλου, η ενίσχυση της αποταμίευσης είναι στοίχημα στο νέο περιβάλλον των μηδενικών επιτοκίων και καθώς οι παραδοσιακές καταθέσεις δεν αποδίδουν οι τράπεζες καλούνται να προτείνουν εναλλακτικές λύσεις στους πελάτες τους συνδυάζοντας επενδύσεις σε Α/Κ και τραπεζοασφαλιστικά προϊόντα. Σχετικές αναφορές έκανε ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας, μιλώντας χθες για τη στρατηγική της τράπεζας.
Οι άλλες συστημικές τράπεζες
Στο ίδιο πλαίσιο, όλες οι ελληνικές τράπεζες προωθούν τις διαδικασίες τιτλοποιήσεων μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) και προς αυτή την κατεύθυνση ενδεικτικές είναι οι ενέργειες της Τράπεζα Πειραιώς που μετασχηματίζεται, δρομολογώντας τιτλοπιήσεις 7 δισ. ευρώ οι οποίες θα οδηγήσουν την τράπεζα σε μονοψήφιο ποσοστό NPEs σε μια τριετία. Πριν από δύο εβδομάδες, ως μέρος αυτού του σχεδίου, η τράπεζα ολοκλήρωσε μια επιτυχημένη έκδοση ομολογιών μειωμένης εξασφάλισης Tier II ύψους 500 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 5,5%.
Τον δρόμο είχε στρώσει νωρίτερα η Alpha Bank με την έκδοση ομολογιών μειωμένης εξασφάλισης Tier II δεκαετούς διάρκειας ύψους 500 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 4,25%, στο πλαίσιο του σχεδίου μετασχηματισμού Galaxy που προβλέπει τιτλοποιήσεις μαμούθ 12 δισ. ευρώ και μεταφορά τους σε SPV.
Από την πλευρά της η Εθνική Τράπεζα είναι στην τελική ευθεία για την μεταβίβαση χαρτοφυλακίου μη εξυπηρετούμενων δανείων μικρομεσαίων και πολύ μικρών επιχειρήσεων, με συνολικές απαιτήσεις 2,5 δισ. ευρώ, στο πλαίσιο του project Icon. Η τράπεζα είναι στη φάση της αξιολόγησης δεσμευτικών προσφορών από τις Fortress και Bain. Σχεδιάζει τιτλοποιήσεις συνολικά άνω των 6 δισ. ευρώ.
Μετά την απομόχλευση
Σε συνέχεια της απομόχλευσης των συστημικών τραπεζών από το βάρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων, έχουμε τον μετασχηματισμό των τραπεζών. Στο πλαίσιο της οριοθέτησης των κινδύνων απομονώνονται τα προβληματικά δάνεια από το υγιές κομμάτι της κάθε τράπεζας, την “καλή” τράπεζα και ακολουθεί απόσχιση της οργανωτικής μονάδας που είχε τη διαχείριση αυτού του τοξικού χαρτοφυλακίου, η “κακή” τράπεζα, η οποία μεταβιβάζεται σε νέους επενδυτές με τη δημιουργία servicers, όπως έγινε με τις FPS, Intrum και Cepal, που προέκυψαν αντίστοιχα από Eurobank, Πειραιώς και Alpha Bank. Ας σημειωθεί ότι η Εθνική τράπεζα δεν θα προχωρήσει σε απόσχιση κλάδου, όπως οι υπόλοιπες τράπεζες κι έτσι δεν θα συστήσει άλλη τράπεζα.
Το σχέδιο “Ηρακλής”, που σχεδιάστηκε στα πρότυπα μοντέλων διαχείρισης τραπεζικών κρίσεων άλλων χωρών (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Ιρλανδία κ.α.), προβλέπεται να φέρει θετικό αποτέλεσμα παρά τις τεχνικές δυσκολίες και την ανάγκη συγκερασμού απόψεων σε κρίσιμα θέματα όπως π.χ. η στάθμιση των ομολόγων κύριας διαβάθμισης που θα διακρατούν οι τράπεζες, θέμα στο οποίο θα πρέπει να συγκλίνουν οι θέσεις επιτελείων τραπεζών, Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) και άλλων θεσμών όπως ECB, IMF, Κομισιόν. Θεσμοί
Το ξεκαθάρισμα αυτής της παραμέτρου ενεργοποιεί και το ρόλο των επενδυτών που θα δείξουν ενδιαφέρον για τους τίτλους του Ηρακλή, το προφίλ των οποίων πιθανόν δεν ταυτίζεται με αυτό όσων έχουν εμπλακεί στα προηγούμενα στάδια του σχεδίου. Όμως ακόμη κι αν όλα εξελιχθούν ιδανικά οι τράπεζες θα εξακολουθούν να έχουν ένα στοκ προβληματικών δανείων και θα χρειαστεί να συνεχίσουν την προσπάθεια για να πλησιάσουν τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Είναι ζητούμενο επομένως εάν στο μέλλον θα χρειαστεί ενίσχυση του Ηρακλή ή άλλου τύπου συμπληρωματική λύση ενώ είναι σαφές ότι η εξυγίανση των τραπεζών δεν σημαίνει αυτομάτως εξάλειψη του προβλήματος αφού τα δάνεια παραμένουν στην αγορά μεταφερόμενα σε νέους διαχειριστές με μακροπρόθεσμες συμβάσεις. Άρα χρειάζεται χρόνος για πλήρη επιστροφή της αγοράς σε τροχιά βιώσιμης δυναμικής ανάπτυξης.
