Τα debates που έμειναν στην ιστορία (ΒΙΝΤΕΟ)
Μπορεί ο Γκί Ντεμπόρ στο εμβληματικό έργο του «Η Κοινωνία του Θεάματος» να δήλωσε πως «το θέαμα είναι ο ήλιος που δεν δύει ποτέ στην αυτοκρατορία της σύγχρονης παθητικότητας», όμως στην σύγχρονη διαμεσολαβημενη κοινωνία της μαζικής ενημέρωσης, η πολιτική αναπόφευκτα «εγγράφεται» στην δημόσια σφαίρα μέσω του θεάματος και της επικοινωνίας. Αποκορύφωμα αυτών, τα debate.
Δίνουν «ψωμί» σε δημοσιογράφους, αυξάνουν την τηλεθέαση και γεμίζουν τις στήλες ηλεκτρονικών και φυσικών εφημερίδων. Ακόμα, οι προκλήσεις σε debate έχουν καταστεί πλέον κλασσικό «όπλο» στην μάχη εναντίων πολιτικών αντιπάλων.
Και καθώς οδεύουμε στην «τηλεμαχία» μεταξύ των ηγετών του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Δημοκρατίας, ας θυμηθούμε μερικά από τα πιο ιστορικά τηλεοπτικά debates όχι μόνο της ελληνικής πολιτικής ιστορίας, αλλά και της διεθνούς.
Νίξον εναντίον Κένεντι
Το 1960, οι John F. Kennedy και Richard Nixon βρέθηκαν αντιμέτωποι στα πρώτα τηλεοπτικά προεδρικά debates στην αμερικανική ιστορία. Οι συζητήσεις του Kennedy-Nixon όχι μόνο είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην έκβαση των εκλογών, αλλά εισήγαγαν μια νέα εποχή στην οποία η δημόσια εικόνα και η αξιοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης έγιναν βασικά συστατικά μιας επιτυχημένης πολιτικής εκστρατείας. Επίσης, σηματοδότησαν τον κεντρικό ρόλο που η τηλεόραση άρχισε να διαδραματίζει στην δημοκρατική διαδικασία. Εν τέλει, ο ανερχόμενος υποψήφιος από την Μασσαχουσετη, Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, κέρδισε την αντιπαράθεση με τον πολύπειρο Ρίτσαρντ Νίξον, αλλά και τις εκλογές.
«Σας κοιτάζω στα μάτια και σας αμφισβητώ»
Κατά την «τηλεμαχία» του 1988 για την προεδρία της Γαλλίας, ο Ζακ Σιράκ στάθηκε απέναντι από τον Φρανσουά Μιτεράν. Οι ατάκες που ακούστηκαν έμειναν στην ιστορία, καθώς και η ακραία γαλλική… πρόζα. «Μπορείτε να αμφισβητήσετε τα λεγόμενά μου κοιτάζοντάς με στα μάτια;» τον ρώτησε ο πρώτος, «Σας κοιτάζω στα μάτια και σας αμφισβητώ…» αποκρίθηκε ο Μιτεράν ο οποίος, έμεινε στην προεδρία από το 1981 έως το 1995.
Πως το να μένεις πιστός στις πολιτικές στο θέσεις μπορεί να σου κοστίσει την νίκη: Η περίπτωση Δουκάκη
Όπως θα καταστεί φανερό στις επόμενες γραμμές, η εμπρηστικότητα των ερωτήσεων αλλά και του συνολικού πολιτικού κλίματς, στο πέρασμα του χρόνου, κλιμακώνονταν. Τρανό παράδειγμα η προεδρική μάχη μεταξύ του Ρεπουμπλικάνου Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου, και του υποψηφίου των Δημοκρατικών, Μάηκλ Δουκάκη, το 1988. Η πρώτη ερώτηση που τέθηκε ήταν η εξής: «Εάν η (σ.σ. σύζυγος σας) Κίτι Δουκάκη έπεφτε θύμα βιασμού και δολοφονίας, θα προτιμούσατε την αμετάκλητη ποινή του θανάτου για τον δράστη;». Ο Δουκάκης έμεινε ανέκφραστος και απάντησε ήρεμα ότι εναντιώνεται στη θανατική ποινή σε όλη του την πολιτική καριέρα. Ο Τύπος αποφάνθηκε πως δεν έδειξε «ανθρώπινος», καθώς αναμένονταν να αντιδράσει, κάτι που κατά πολλούς του κόστισε και την προεδρία.
Το πρώτο ελληνικό debate στο… Πάντειο
Στα «απόνερα» του «Βρώμικου» ’89 και στα χρόνια της θεμελίωσης της ιδιωτικής τηλεόρασης γεννήθηκε η πρώτη ελληνική τηλεμαχία. Μετείχαν ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Χαρίλαος Φλωράκης και το debate δεν διεξήχθη σε στούντιο, αλλά στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Το εξώδικο Σαμαρά
Πέρασαν έξι χρόνια για το δεύτερο στη σειρά debate και πρώτο σε τηλεοπτικό στούντιο, με την… αναμέτρηση να είναι ανάμεσα στον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη και τον τότε αρχηγό της ΝΔ Μιλτιάδη Έβερτ το 1996, με τον ηγέτη της τότε «Πολιτικής Άνοιξης» Αντώνη Σαμαρά να στέλνει εξώδικο γιατί δεν τον κάλεσαν να συμμετάσχει.
Το debate του 2000
Μόλις δέκα ημέρες πριν από τις εκλογές του 2000… μονομάχησαν οι Κώστας Σημίτης και ο Κώστας Καραμανλής. Τη συζήτηση συντόνιζε, από το στούντιο της ΕΡΤ, ο Νίκος Χατζηνικολάου και τις ερωτήσεις υπέβαλλαν οι Θεόδωρος Ρουσόπουλος, Έλλη Στάη και Μανώλης Καψής.
2004: Για πρώτη φορά όλοι
Το 2004, για πρώτη φορά συμμετείχαν οι πολιτικοί αρχηγοί όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων σε debate. Γιώργος Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ), Κώστας Καραμανλής (ΝΔ), Αλέκα Παπαρήγα (ΚΚΕ), Νίκος Κωνσταντόπουλος (Συνασπισμός) και Δημήτρης Τσοβόλας (ΔΗΚΚΙ) «μονομάχησαν» σε μια περίοδο που μοιάζει τόσο μακρινή όσο ο 19ος αιώνας.
Με Καρατζαφέρη και Παπαθεμελή
Στην σκιά των καταστροφικών πυρκαγιών στην Πελοπόννησο έλαβε χώρα το debate του 2007, παρουσία όλων των αρχηγών των κομμάτων: Κώστας Καραμανλής (ΝΔ), Γιώργος Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ), Αλέκα Παπαρήγα (ΚΚΕ), Αλέκος Αλαβάνος (ΣΥΡΙΖΑ), Γιώργος Καρατζαφέρης (ΛΑΟΣ) και Στέλιος Παπαθεμελής (Δημοκρατική Αναγέννηση) και για μια ακόμα φορά δεν υπήρχε η δυνατότητα διαλόγου μεταξύ των πολιτικών.
Τα διπλά debates του 2009
Το 2009 πραγματοποιήθηκε όχι ένα αλλά δύο debates. Ένα με όλους τους πολιτικούς αρχηγούς των κοινοβουλευτικών κομμάτων (και τους Οικολόγους Πράσινους) και ένα μόνο με την παρουσία του Γιώργου Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ) και του Κώστα Καραμανλή (ΝΔ). Με διαφορά Highlight, oι ερωτήσεις του Αλέξη Τσίπρα προς τους Κ. Καραμανλή και Γ. Παπανδρέου μιας και είχε αντικαταστήσει τον Αλέκο Αλαβάνο.
Το πιο πρόσφατο debate
Έξι δημοσιογράφοι από ισάριθμα τηλεοπτικά κανάλια, με συντονιστή τον Πάνο Χαρίτο, βρέθηκαν απέναντι σε επτά πολιτικούς αρχηγούς στο debate της 9ης Σεπτεμβρίου 2015, τελευταίο έρως και σήμερα. Ολγα Τρέμη, Μαρία Χούκλη, Αντώνης Σρόιτερ, Μάρα Ζαχαρέα, Σία Κοσιώνη και Μάκης Γιομπαζολιάς (για το E TV, τότε) απεύθυναν ερωτήσεις σε Αλέξη Τσίπρα, Βαγγέλη Μεϊμαράκη, Σταύρο Θεοδωράκη, Δημήτρη Κουτσούμπα, Παναγιώτη Λαφαζάνη, Φώφη Γεννηματά και Πάνο Καμμένο.
Τραμπ εναντίον Ρεπουμπλικάνων
Εμβληματικό έμελε να αποδεχθεί το debate για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων στις προεδρικές εκλογές της Αμερικής το 2016. Το Λας Βέγκας ήταν το μέρος στο οποίο οι οκτώ υποψήφιοι προσπάθησαν να αποδομήσουν ο ένας τον άλλον, για να το θέσουμε διακριτικά, με νικητή σε αυτό το παιχνίδι τον Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου οι απαξιωτικές προσβολές προς τον Τζεμπ Μπους και Μάρκο Ρούμπιο, έγιναν viral.
Ζελένσκι εναντίον Ποροσένκο: Debate σε στάδιο με 22.000 θεατές
Το πρώτο debate μεταξύ του πρώην προέδρου της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο και του νυν, Βολόντιμιρ Ζελένσκι, ήταν κάτι παραπάνω από επεισοδιακό. Στην αρχή, παρά το ραντεβού που οι δύο μονομάχοι είχαν δώσει, ο διάσημος σατυρικός ηθοποιός Ζελένσκι (γνωστός και ως «Ζε»), δεν εμφανίστηκε ποτέ, με τον «βασιλιά της σοκολάτας» Ποροσένκο να καταλήγει να κάνει debate με ένα άδειο βάθρο. Στο δεύτερο «ραντεβού», που έλαβε χώρα στο γήπεδο της Ντινάμο Κιέβου «Ολιμπίσκι» με 22.000 θεατές να παρακολουθούν, η ατμόσφαιρα έμοιαζε με αγώνα μποξ. «Δεν είμαι ο αντίπαλός σου, είμαι η ποινή σου», δήλωσε ο «Ζε» και συνέχισε με το αμίμητο «είμαι το αποτέλεσμα των λαθών σου και υποσχέσεων σου». Και όπως φανερώνει η τεράστια διαφορά με την οποία επικράτησε επί του Ποροσένκο, κανένας δεν διαφώνησε με τις προηγούμενες δηλώσεις.
Bonus: Το debate μεταξύ Gore Vidal και William F. Buckley Jr που άλλαξε την τηλεόραση
Το 1968, το αμερικανικό δίκτυο ABC έβλεπε την τηλεθέαση του να βουλιάζει. Αδικαιολόγητα, μιας και η περίοδος ήταν κάθε άλλο παρά ήρεμη. Ο πόλεμος του Βιετνάμ μαίνονταν, καθώς και το κίνημα διαμαρτυρίας εναντίον του. Παρά την νομοθεσία φυλετικής ισότητας (Civil Rights Act) οι φυλετικές εντάσεις κάθε άλλο παρά είχαν εξαφανιστεί. Μια μήτρα στην οποία αναπτύχθηκαν κινήματα όπως οι Μαύροι Πάνθηρες και η ευρύτερη αμερικανική Νέα Αριστερά.
Επ’ ευκαιρία των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 1968 μεταξύ Νίξον και Χάμφρι, το ABC, αποφάσισε να καλέσει για μια σειρά τηλεμαχιών τον ριζοσπάστη διανοούμενο και συγγραφέα Gore Vidal και τον συντηρητικό διανοούμενο, εκδότη του περιοδικού National Review, William F. Buckley Jr.
Οι διάλογοι μεταξύ του Buckley και του Vidal άλλαξαν για πάντα το τι μπορεί να χαρακτηριστεί πολιτική συζήτηση και ρεπορτάζ στην Αμερική και ξάφνιασαν όλη την χώρα. Δεν ήταν debate μεταξύ πολιτικών μεν, αλλά αποδείχτηκαν βαθιά επιδραστικοί.
Το debate τελείωσε με τον Vidal να αποκαλεί τον Buckley «κρυπτο-ναζί» και τον Buckley να κραυγάζει – σε ζωντανή μετάδοση! – πως θα « χώσει μια στα μούτρα» στον «πεταχτό» και θα τον αφήσει «αναίσθητο», μιας και ο Gore Vidal ήταν ομοφυλόφιλος.
Τα όρια του τηλεοπτικά και πολιτικά αποδεκτού debate, είχαν μεταβληθεί για πάντα.
