Τα εργασιακά μοντέλα στην εποχή του κορωνοϊού
Της Λιάνας Κοσμάτου*
Στο πλαίσιο των μέτρων που πήρε η παγκόσμια κοινότητα για τον περιορισμό της διασποράς του κορωνοϊού επήλθαν σημαντικές αλλαγές έκτακτης και προσωρινής φύσης στις εργασιακές σχέσεις. Στην Ελλάδα, η οποία κινήθηκε με αξιοσημείωτα γρήγορους ρυθμούς, θεσμοθετήθηκαν ως εργασιακά μοντέλα, μονομερώς επιβαλλόμενα από τον εργοδότη, αυτά της Αναστολής της Σύμβασης Εργασίας, του Προσωπικού Ασφαλούς Λειτουργίας και της Εξ Αποστάσεως Εργασίας.
Η Αναστολή σύμβασης εργασίας προβλέφθηκε για 2 κατηγορίες εργοδοτών: αυτούς των οποίων η επιχειρηματική δραστηριότητα ανεστάλη με απόφαση δημόσιας αρχής και αφορούσε τις συμβάσεις εργασίας όλων των εργαζομένων τους για όλο το διάστημα αναστολής της δραστηριότητας τους, και εκείνους που πλήττονται σημαντικά από τις συνέπειες του κορωνοϊού (βάσει Κωδικού Αριθμού Δραστηριότητας «ΚΑΔ» κύριας δραστηριότητας ή δευτερεύουσας σύμφωνα με τους ορισμούς του Υπουργείου Οικονομικών) οι οποίοι είχαν την δυνατότητα να αναστείλουν τις συμβάσεις εργασίας μέρους ή του συνόλου των εργαζομένων τους (για 45 ημερολογιακές ημέρες).
Κατά την διάρκεια της αναστολής της εργασιακής σχέσης, ο εργαζόμενος απαλλάσσεται από την υποχρέωση παροχής των υπηρεσιών του λαμβάνοντας από το κράτος αποζημίωση (800 ευρώ) με ταυτόχρονη πλήρη ασφαλιστική κάλυψη από τον κρατικό προϋπολογισμού βάσει του συμβατικού του μισθού, και ο εργοδότης απαλλάσσεται και από την υποχρέωση καταβολής των αποδοχών και ασφαλιστικής κάλυψης του εργαζόμενου.
Κατ’ εξαίρεση του κανόνα μη απασχόλησης, δόθηκε δυνατότητα σε πληττόμενες επιχειρήσεις, κατόπιν συμφωνίας, να απασχολήσουν εξ αποστάσεως ποσοστό μέχρι 10% των εργαζομένων που έχουν θέσει σε αναστολή προς κάλυψη πρόσκαιρων αναγκών. Επίσης προβλέφθηκε δυνατότητα ανάκλησης της αναστολής, τόσο σε επιχειρήσεις που η δραστηριότητά τους έχει ανασταλεί με εντολή δημόσιας αρχής όσο και σε αυτές που επλήγησαν βάσει του ΚΑΔ τους, μόνο όμως για συγκεκριμένους λόγους (π.χ. επίταξης επιχειρήσεων από δημόσια αρχή για κάλυψη έκτακτων και ανελαστικών αναγκών).
Κατά τη διάρκεια της αναστολής (και για 45 ημέρες μετά την λήξη της σε περίπτωση πληττόμενων επιχειρήσεων) απαγορεύονται οι απολύσεις (και αν γίνουν είναι άκυρες), ενώ πιθανή απασχόληση των εργαζομένων κατά την διάρκεια της αναστολής (εξαιρουμένων των ανωτέρω αναφερόμενων περιπτώσεων) επιφέρει υψηλό πρόστιμο ανά εργαζόμενο.
Η αναστολή των συμβάσεων εργασίας μέρους των εργαζομένων μπορεί να συνδυαστεί με την χρήση άλλων έκτακτων μέτρων για τους υπόλοιπους (δηλαδή προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας ή μεταφορά προσωπικού μεταξύ επιχειρήσεων του ίδιου Ομίλου).
Ο ορισμός από τις επιχειρήσεις Προσωπικού Ασφαλούς Λειτουργίας (απασχόληση εργαζομένων που εσφαλμένα αναφέρεται πολλές φορές ως Εκ Περιτροπής Εργασία, η οποία είναι μία προϋπάρχουσα σχέση απασχόλησης, ρυθμιζόμενη από πολύ συγκεκριμένες νομοθετικές διατάξεις) μπορεί να εφαρμοστεί μόνο από πληττόμενες επιχειρήσεις έως την 20η Σεπτεμβρίου 2020 και εφόσον οι επιχειρήσεις αυτές συνεχίζουν να εμπίπτουν στην κατηγορία των πληττόμενων επιχειρήσεων. Οι εργοδότες που κάνουν χρήση του μέτρου πρέπει να μην καταγγείλουν τις συμβάσεις εργασίας του συνόλου του προσωπικού που εργάζονταν στην επιχείρηση κατά την έναρξη της εφαρμογής του (εξαιρούμενης της λύσης συμβάσεων εργασίας με οικειοθελή αποχώρηση ή λόγω συνταξιοδότησης).
Αυτός ο τρόπος οργάνωσης της εργασίας γίνεται ανά εβδομάδα και εντάσσεται σε αυτόν τουλάχιστον το 50% των εργαζομένων, καθένας από τους οποίους θα πρέπει να απασχολείται τουλάχιστον 2 εβδομάδες το μήνα, συνεχόμενα ή διακεκομμένα.
Ο ορισμός προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας μπορεί να συνδυαστεί με την αναστολή των συμβάσεων εργασίας, δηλαδή ο πληττόμενος εργοδότης να αναστείλει τις συμβάσεις εργασίας ορισμένων υπαλλήλων και να εφαρμόσει για τους υπόλοιπους το μέτρο του προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας σύμφωνα με τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Τέλος, με την εξ Αποστάσεως Εργασία η επιχείρηση συνεχίζει την λειτουργία της με το σύνολο των εργαζομένων της, που όμως εργάζονται σε τόπο διαφορετικό από τον προβλεπόμενο στη σύμβαση εργασίας τους (κατ’ οίκον). Το μέτρο αυτό, το οποίο δεν συνεπάγεται απαγόρευση απολύσεων, μπορεί να εφαρμοστεί από όλες τις επιχειρήσεις (και αυτές των οποίων έχει ανασταλεί η λειτουργία για κατηγορίες εργαζομένων που μπορούν να εργαστούν εξ αποστάσεως) και εσφαλμένα αναφέρεται και ως Τηλεργασία, η οποία είναι διαφορετική και ειδικά ρυθμιζόμενη μορφή απασχόλησης. Επί του παρόντος, το μέτρο αυτό ισχύει μέχρι την 31η Μαΐου 2020.
Αναμφίβολα όλα τα παραπάνω μέτρα αποβλέπουν στην αντιμετώπιση των ιδιαίτερων δυσχερειών που η αγορά εργασίας αντιμετωπίζει και αναμένεται να συνεχίζει να αντιμετωπίζει για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω της κρίσης του κορωνοϊού. Η σταδιακή επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας που μόλις ανακοινώθηκε αναμένεται να δώσει τις απαντήσεις που αναμένουν με αγωνία τόσο οι εργοδότες, όσο και οι εργαζόμενοι.
* Η Λιάνα Κοσμάτου είναι Δικηγόρος/ Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια, Κ. Παπακωστόπουλος & Συνεργάτες Δικηγορική εταιρεία (CPA Law), ανεξάρτητο μέλος του νομικού και φορολογικού δικτύου της KPMG
