Τέλος εποχής: Μετά από δεκαετίες ουδετερότητας, Σουηδία και Φινλανδία στο «κατώφλι» του ΝΑΤΟ

Μετά από δεκαετίες ουδετερότητας και μεσολαβήσεων για επιδίωξη ειρήνης σε πολλές κρίσεις στον κόσμο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν από 81 μέρες άλλαξε άρδην τη στάση της Φινλανδίας και της Σουηδίας, φέρνοντας αυτές τις δύο χώρες ένα βήμα πριν από την ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στη γειτονική Ουκρανία ανάγκασε τη Σουηδία και τη Φινλανδία να επιλέξουν πλευρά, αφού παρέμεναν εκτός του ΝΑΤΟ από την ίδρυση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας το 1949.

Αυτές οι ιστορικές εξελίξεις έχουν μεταφραστεί σε ένα κύμα υποστήριξης προς στις δύο σκανδιναβικές χώρες για την ένταξη στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, καθώς η υποψηφιότητά τους βρίσκεται στα τελικά στάδια έγκρισης στα Κοινοβούλια των δύο χωρών.

Εν μέσω απειλών της Μόσχας ότι σε περίπτωση ένταξης αυτών των χωρών στο ΝΑΤΟ, η Ρωσία μπορεί να αναπτύξει πυρηνικά όπλα και υπερηχητικούς πυραύλους στον ευρωπαϊκό θύλακα του Καλίνινγκραντ, η Φινλανδία, η οποία μοιράζεται σύνορα 1.300 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, και η Σουηδία προσμένουν να ενταχθούν στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, αλλά και οι δύο ανησυχούν ότι θα είναι ευάλωτες κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας των αιτήσεών τους, διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει έως και έναν χρόνο.

Οποιεσδήποτε αιτήσεις για ένταξη στην Βορειοατλαντική Συμμαχία θα προκαλέσουν μια τεταμένη αναμονή κατά τους μήνες που χρειάζονται για να επικυρωθούν από όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ, αν και η Συμμαχία και ο Λευκός Οίκος έχουν δηλώσει ότι είναι βέβαιοι ότι τυχόν ανησυχίες για την ασφάλεια θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα.

Η άτυπη σύνοδος του ΝΑΤΟ και η στάση της Τουρκίας

Στην άτυπη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, που ξεκίνησε χθες Σάββατο και ολοκληρώνεται σήμερα Κυριακή, με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένα από τα κεντρικά θέμα ήταν η επικείμενη αίτηση ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας Πέκα Χααβίστο δήλωσε χθες Σάββατο ότι η χώρα του προτίθεται να υποβάλει αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ την επόμενη εβδομάδα, εφόσον το Κοινοβούλιο αποφασίσει σχετικά τη Δευτέρα. Σημείωσε ακόμη ότι ο φινλανδός πρόεδρος Σάουλι Νιινίστο μίλησε τηλεφωνικά με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν για να τον ενημερώσει για την πρόθεση του Ελσίνκι, ενώ ο ίδιος μίλησε με τον τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, προκειμένου «να χαμηλώσει η ένταση», η οποία προκλήθηκε από τις επιφυλάξεις που εξέφρασε η τουρκική πλευρά για το ενδεχόμενο ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη Συμμαχία.

Η Ελλάδα είναι «έτοιμη να καλοδεχθεί τη Σουηδία και τη Φινλανδία στη ΝΑΤΟϊκή οικογένεια» και πιστεύει ότι «έχουν πολλά να προσφέρουν», δήλωσε ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας προσερχόμενος στο δείπνο εργασίας της άτυπης συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στο γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται μεταξύ άλλων η θέση που θα λάβει στη συνάντηση ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου σε σχέση με το ενδεχόμενο ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, έπειτα από τις δηλώσεις την Παρασκευή του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που δήλωσε ότι η ένταξη των δύο σκανδιναβικών χωρών στο ΝΑΤΟ θα ήταν ένα «λάθος».

Ωστόσο, ο εκπρόσωπος του τούρκου προέδρου έσπευσε αργότερα να τονίσει πως η Άγκυρα δεν έχει κλείσει την πόρτα για την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, όμως θέλει διαπραγματεύσεις με αυτές τις δύο σκανδιναβικές χώρες, καθώς και την πάταξη δραστηριοτήτων τις οποίες χαρακτηρίζει «τρομοκρατικές», ιδιαίτερα στη Στοκχόλμη.

Η ένταξη ενός νέου μέλους στη Βορειοατλαντική Συμμαχία απαιτεί ομοφωνία από όλα τα κράτη-μέλη της Συμμαχίας.

Λίγο πριν από το δείπνο εργασίας της άτυπης συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών της Συμμαχίας αργά το βράδυ του Σαββάτου, πολλά κράτη-μέλη εξέφρασαν τη στήριξή τους στην προοπτική ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Μεταξύ αυτών οι υπουργοί Εξωτερικών της Τσεχίας, της Νορβηγίας και της Σλοβακίας, ο Καναδάς και η Ολλανδία.

«Το ΝΑΤΟ θα βρει μια λογική λύση για να δεχτεί τη Φινλανδία και τη Σουηδία ως νέα μέλη στη Συμμαχία παρά τις τουρκικές ανησυχίες», δήλωσε χθες ο λετονός υπουργός Εξωτερικών Έντγκαρ Ρίνκεβιτς, πριν από το άτυπο υπουργικό συμβούλιο της Συμμαχίας, στο Βερολίνο.

Στις 15:30 (ώρα Ελλάδος) έχει προγραμματιστεί να δοθεί κοινή συνέντευξη Τύπου της «οικοδέσποινας» υπουργού Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ και του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ.

Πεπεισμένος ότι τελικά και τα 30 κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ θα στηρίξουν την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ και «καμία χώρα δεν θα αναλάβει την ευθύνη να τις εμποδίσει», εμφανίστηκε ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Ζαν Άσελμπορν.

Αναφερόμενος την εξέλιξη του ΝΑΤΟ, ο κ. Άσελμπορν είπε χαρακτηριστικά ότι «από εγκεφαλικά νεκρό το 2019, έφτασε σε μια αναγέννηση το 2022, χάρη στον Πούτιν». «Το ΝΑΤΟ θα μεγαλώσει, είμαι πεπεισμένος», δήλωσε και πρόσθεσε ότι η Συμμαχία θα παραμείνει αμυντική, όπως φάνηκε και από την ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Ένας εκπρόσωπος του Πέτερ Στάνο δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι η απόφαση του Ελσίνκι και της Στοκχόλμης για ένταξη στο ΝΑΤΟ αποτελεί «κυρίαρχη απόφαση των δύο χωρών και η ένταξή τους στο ΝΑΤΟ είναι θέμα που πρέπει να αποφασίσουν η Φινλανδία, η Σουηδία και οι 30 Συμμάχοι του ΝΑΤΟ».

Γιατί η Σουηδία και η Φινλανδία δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ;

Και οι δύο χώρες παραμένουν αδέσμευτες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά το γεγονός ότι διαθέτουν μικρές στρατιωτικές δυνάμεις, σε σχέση με τη Ρωσία.

Η Φινλανδία κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη Ρωσία το 1917 και βρέθηκε αντιμέτωπη μαζί της σε δύο πολέμους, κατά τη διάρκεια των οποίων έχασε μέρος των εδαφών της από τη Μόσχα. Η Φινλανδία υπέγραψε Συμφωνία Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας με τη Ρωσία το 1948, παγιώνοντας έναν βαθμό οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης και μένοντας απομονωμένη στρατιωτικά από τη δυτική Ευρώπη.

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, που έφερε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, επέτρεψε στη Φινλανδία να βγει από τη σκιά της Ρωσίας, καθώς μειώθηκε η απειλή από τη Μόσχα.

Το Ελσίνκι βασίστηκε στη δική του στρατιωτική αποτροπή και σε φιλικές σχέσεις με τη Μόσχα για να διατηρήσει την ειρήνη. Όμως, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, την οποία η Μόσχα αποκαλεί «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δείχνει κάθε άλλο παρά φιλικός.

Η Σουηδία δεν έχει διεξάγει πόλεμο εδώ και 200 χρόνια και η μεταπολεμική εξωτερική πολιτική επικεντρώθηκε στη στήριξη της δημοκρατίας διεθνώς, στον πολυμερή διάλογο και στον πυρηνικό αφοπλισμό.

Η Στοκχόλμη μείωσε τον στρατό της μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ελπίζοντας ότι σε περίπτωση πολέμου θα μπορούσε να καθυστερήσει τη ρωσική προέλαση μέχρι να φτάσει βοήθεια. Η επίθεση του Πούτιν κατά της Ουκρανίας έχει κάνει την εγγύηση βοήθειας πολύ πιο ελκυστική.

Ωστόσο, πολλοί από την αριστερά στη Σουηδία παραμένουν καχύποπτοι για την ατζέντα ασφαλείας των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, το οποίο τελικά βασίζεται στην αποτροπή που παρέχεται από το πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ.

Τόσο η Φινλανδία όσο και η Σουηδία μεταπήδησαν από την επίσημη ουδετερότητα στη στρατιωτική μη ευθυγράμμιση το 1995, όταν εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Και οι δύο έχουν πλησιάσει όλο και περισσότερο στο ΝΑΤΟ τα τελευταία χρόνια, ανταλλάσσοντας πληροφορίες και συμμετέχοντας σε ασκήσεις συμμαχίας, ως απάντηση σε μια ολοένα και πιο πολεμοχαρή Ρωσία.

Η ένταξη στη Συμμαχία θα φέρει τη Σουηδία και τη Φινλανδία κάτω από την ομπρέλα του Άρθρου 5, το οποίο εγγυάται ότι μια επίθεση σε έναν σύμμαχο του ΝΑΤΟ είναι επίθεση εναντίον όλων.

Από χρόνια αρνητικής στάσης σε συντριπτική υποστήριξη μέσα σε λίγους μήνες

Το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Φινλανδής πρωθυπουργού Σάνα Μάριν ανακοίνωσε το Σάββατο πως υποστηρίζει με πολύ μεγάλη πλειοψηφία την ένταξη της σκανδιναβικής χώρας στο ΝΑΤΟ, η υποψηφιότητα για την οποία πρόκειται να επισημοποιηθεί σήμερα Κυριακή.

«Υπάρχει μια μεγάλη διαφορά στη κατάσταση που επικρατεί στη Σουηδία και στην Φινλανδία. Λόγω εγγύτητας των συνόρων, στα φινλανδικά μέσα ενημέρωσης επικρατεί μια υστερία και ένας φόβος της ρωσικής απειλής», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο φινλανδός καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Μπαθ, Τίμο Κιβικάκι .

«Τον Ιανουάριο η στήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ ήταν μόλις 19% και τώρα ξεπερνά το 70%», συμπληρώνει. Αντιθέτως, προσθέτει ο ίδιος, στη Σουηδία επικρατεί μια ισορροπημένη στάση στην κοινή γνώμη για τα υπέρ και τα κατά μιας ένταξης στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η υποστήριξη για ένταξη στη Φινλανδία είναι ακόμη πιο ισχυρή από ό,τι στη Σουηδία, με πολλούς Φινλανδούς να λαμβάνουν υπόψη τους τα μακρά χερσαία σύνορα που μοιράζεται η χώρα με τη Ρωσία, ενώ η υποστήριξη στο Κοινοβούλιο για μια αίτηση είναι επίσης ευρεία.

Εντούτοις, πολλοί είναι αυτοί, αιρετοί ή απλοί πολίτες, που διακρίνουν κάποια σπουδή.

«Αυτό που άλλαξε από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, όταν Φινλανδία και Σουηδία επεδίωκαν μια προσέγγιση με τη Σοβιετική Ένωση σε περιόδους κρίσης, είναι ότι τώρα κάθε χώρα κινείται μόνη της και κινητοποιείται από αίσθημα για ασφάλεια, όχι αίσθημα για ειρήνη, όπως συνέβαινε στις σκανδιναβικές χώρες», συμπληρώνει, διευκρινίζοντας παράλληλα ότι θα έχει μεγάλη σημασία ο τύπος της σχέσης που θα αναπτύξουν Ελσίνκι και Στοκχόλμη αν ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. «Άλλο να επιτραπούν στρατιωτικές βάσεις και ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, και άλλο μια πιο αμυντική προσέγγιση όπως κάνει η Νορβηγία».

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η σημαντική πλειοψηφία των Σουηδών υποστηρίζει την ένταξη στο ΝΑΤΟ, μια υποστήριξη που ξεπερνά το 60% στην τελευταία δημοσκόπηση που διεξήχθη και υπάρχει πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο προς έγκριση μιας αίτησης ένταξης στη Βορειοατλαντική Συμμαχία.

Οι Σοσιαλδημοκράτες της Σουηδίας – το μεγαλύτερο κόμμα και στην εξουσία για το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου αιώνα – υποστήριζαν εδώ και καιρό τη στρατιωτική μη ευθυγράμμιση, αλλά επανεξετάζουν την Κυριακή τις αντιρρήσεις τους με μια απόφαση για το αν θα ενταχθούν τώρα. Αναμένεται ευρέως να υποστηρίξουν την ένταξη.

Την Παρασκευή, μια ημέρα αφότου η γειτονική Φινλανδία δεσμεύτηκε ότι θα ζητήσει να ενταχθεί στη 30μελή Συμμαχία, η σουηδή υπουργός Εξωτερικών Αν Λίντε δήλωσε πως η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ θα έχει σταθεροποιητικό αποτέλεσμα και θα ωφελήσει τις χώρες που βρέχονται από τη Βαλτική.

Το Σουηδικό Αριστερό Κόμμα -πρώην κομμουνιστικό κόμμα- παραμένει κατά της ένταξης, όπως και το Κόμμα των Πρασίνων, αλλά εάν οι Σοσιαλδημοκράτες αλλάξουν στάση, αυτό θα δημιουργούσε μια συντριπτική πλειοψηφία στο κοινοβούλιο υπέρ της ένταξης.

Αγχώδης περίοδος αναμονής και ένταξη

Η Φινλανδία έχει μια «επιλογή» του ΝΑΤΟ, ένα είδος σχεδίου δράσης που επιβάλλει την εφαρμογή σε περίπτωση επιδείνωσης της κατάστασης ασφαλείας, ενώ το σουηδικό κοινοβούλιο παρουσίασε την Παρασκευή μια νέα αναθεώρηση πολιτικής ασφαλείας, αν και η τελευταία δεν αναμένεται να περιέχει ρητή σύσταση σχετικά με ΝΑΤΟ.

Οι Σοσιαλδημοκράτες της Σουηδίας ζήτησαν για τη Δευτέρα κοινοβουλευτική συζήτηση αναφορικά με το ΝΑΤΟ. Αν το κόμμα στηρίξει όπως αναμένεται, η κυβέρνηση θα μπορούσε να ζητήσει ψηφοφορία στο σουηδικό Κοινοβούλιο σχετικά με την αποστολή μέσω αίτησης, αλλά δεν απαιτείται επίσημα.

Η Σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός Σάνα Μάριν, η οποία ηγείται του πεντακομματικού κεντροαριστερού συνασπισμού της Φινλανδίας, και ο πρόεδρος Νιινίστο έχουν περιοδεύσει σε διάφορες χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ τις τελευταίες εβδομάδες, εξασφαλίζοντας υποστήριξη για μια πιθανή αίτηση.

Η σουηδή πρωθυπουργός Μαγκνταλένα Άντερσον, επίσης σοσιαλδημοκράτης, είχε επίσης πολλές συναντήσεις με αρχηγούς κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένου του Βρετανού Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος έκανε περιοδεία τόσο στη Σουηδία όσο και αργότερα στη Φινλανδία σήμερα, υπογράφοντας νέες συμφωνίες μεταξύ Λονδίνου, Στοκχόλμης και Ελσίνκι για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας, δεσμευόμενος να στηρίξει τις ένοπλες δυνάμεις των δύο χωρών σε περίπτωση που δεχτούν επίθεση.

Σημεία τριβής και αγωνίας

Η Φινλανδία και η Σουηδία θα ήθελαν να έχουν κάποιες εγγυήσεις ότι τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ θα τις υπερασπιστούν όσο διεκπεραιώνεται η αίτησή τους και μέχρι να γίνουν πλήρη μέλη.

Η επικύρωση μπορεί να διαρκέσει έναν χρόνο, λένε διπλωμάτες του ΝΑΤΟ, καθώς τα κοινοβούλια και των 30 χωρών του ΝΑΤΟ πρέπει να εγκρίνουν νέα μέλη.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ τόνισε ότι οι χώρες θα μπορούσαν να ενταχθούν «γρήγορα» και δήλωσε βέβαιος ότι θα μπορούσαν να βρεθούν ρυθμίσεις για την ενδιάμεση περίοδο.

Ο φινλανδός υπουργός Εξωτερικών Πέκα Χααβίστο αναγνώρισε ότι η υποβολή αίτησης ένταξης από μόνη της δεν θα έφερνε τις δύο χώρες κάτω από την ομπρέλα του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, το οποίο εγγυάται ότι μια επίθεση σε έναν σύμμαχο είναι επίθεση εναντίον όλων.

«Αλλά την ίδια στιγμή οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ έχουν συμφέρον να μη σημειωθούν παραβιάσεις της ασφάλειας κατά τη διάρκεια της περιόδου υποβολής αιτήσεων», δήλωσε ο Χααβίστο. Η Φινλανδία θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πραγματοποιήσει ενισχυμένα στρατιωτικά γυμνάσια με μέλη του ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Αντιδράσεις και απειλές της Ρωσίας

Η Μόσχα έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει για «σοβαρές συνέπειες» εάν η Φινλανδία και η Σουηδία ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, λέγοντας ότι θα ενισχύσει τις χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις της στη Βαλτική Θάλασσα και εγείρει την πιθανότητα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων στην περιοχή.

Το Σάββατο ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε πως το τέλος της στρατιωτικής ουδετερότητας της Φινλανδίας θα ήταν ένα «λάθος», κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής συνομιλίας του με τον φινλανδό ομόλογό του Σάουλι Νιινίστο, σύμφωνα με ανακοίνωση που εκδόθηκε από το Κρεμλίνο.

Την Τετάρτη, ο φινλανδός πρόεδρος, ερωτηθείς για τους κινδύνους από την ένταξη της χώρας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, είπε: «Η απάντησή μου στον Πούτιν θα ήταν ότι εσείς το προκαλέσατε αυτό και πρέπει να κοιταχτείτε στον καθρέφτη».

Σε μια ακόμη κίνηση ενδεικτικής της στάσης της Μόσχας, οι εξαγωγές ηλεκτρικού ρεύματος από τη Ρωσία στη Φινλανδία σταμάτησαν κατά τη διάρκεια της περασμένης νύχτας, έπειτα από σχετική ανακοίνωση ρωσικού παρόχου, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ένας αξιωματούχος του φορέα διαχείρισης του φινλανδικού δικτύου ηλεκτροδότησης.

Την Πέμπτη ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ τόνισε πως η ένταξη της Φινλανδίας στο NATO θα συνιστούσε «σίγουρα» απειλή για τη Ρωσία,

Η χερσόνησος Κόλα, στη βορειοδυτική Ρωσία, στην Αρκτική, ανατολικά των συνόρων με τη Φινλανδία και τη Νορβηγία, είναι ένα «στρατηγικό προπύργιο» που η Μόσχα θεωρεί κλειδί για την εθνική της ασφάλεια και είναι επίσης η βάση του ρωσικού Βόρειου Στόλου.

Η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας, η Αγία Πετρούπολη, βρίσκεται περίπου 170 χλμ. από τα σύνορα με τη Φινλανδία.