Τεχνητή νοημοσύνη: Είμαστε έτοιμοι για μια νέα Δημιουργική Καταστροφή
Στο ερώτημα αν είμαστε έτοιμοι για μια νέα Δημιουργική Καταστροφή σε ό,τι αφορά την τεχνητή νοημοσύνη απαντά ο γνωστός καθηγητής του MIT Daren Acemoglu, καταλήγοντας σε ένα συμπέρασμα όχι και τόσο ευχάριστο.
Ειδικότερα, όπως γράφει, «Η αρχαία κινεζική έννοια του γιν και του γιανγκ επιβεβαιώνει την τάση των ανθρώπων να βλέπουν μοτίβα αλληλένδετων αντιθέτων στον κόσμο, μια προδιάθεση που ενυπάρχει σε διάφορες θεωρίες φυσικών κύκλων σε κοινωνικά και οικονομικά φαινόμενα΅».
Ακριβώς όπως ο μεγάλος μεσαιωνικός Άραβας φιλόσοφος Ibn Khaldun είδε το μονοπάτι της τελικής κατάρρευσης μιας αυτοκρατορίας να αποτυπώνεται στην άνοδό της, ο οικονομολόγος του 20ού αιώνα Nikolai Kondratiev υπέθεσε ότι η σύγχρονη παγκόσμια οικονομία κινείται σε υπερ-κύκλους «μεγάλων κυμάτων».
Αλλά καμία θεωρία δεν αποδείχθηκε τόσο δημοφιλής όσο αυτή που ανατρέχει στον Καρλ Μαρξ και συνδέει την καταστροφή ενός συνόλου παραγωγικών σχέσεων με τη δημιουργία ενός άλλου. Το 1913, ο Γερμανός οικονομολόγος Βέρνερ Σόμπαρτ παρατήρησε ότι «από την καταστροφή αναδύεται ένα νέο πνεύμα δημιουργίας».
Αλλά ήταν ο Αυστριακός οικονομολόγος Τζόζεφ Σουμπέτερ που έκανε δημοφιλή και διηύρυνε το εύρος του επιχειρήματος ότι οι νέες καινοτομίες αντικαθιστούν διαχρονικά κυρίαρχες τεχνολογίες και ανατρέπουν παλαιότερα βιομηχανικά μεγαθήρια. Πολλοί κοινωνικοί επιστήμονες βασίστηκαν στην ιδέα του Σουμπέτερ για τη «δημιουργική καταστροφή» για να εξηγήσουν τη διαδικασία καινοτομίας και τις ευρύτερες επιπτώσεις της. Αυτές οι αναλύσεις εντόπισαν επίσης εντάσεις που είναι εγγενείς στην έννοια. Για παράδειγμα, η καταστροφή φέρνει τη δημιουργία ή είναι ένα αναπόφευκτο υποπροϊόν της δημιουργίας; Είναι όλες οι καταστροφές αναπόφευκτες;
Στα οικονομικά, λέει ο Acemoglu, οι ιδέες του Σουμπέτερ αποτέλεσαν το θεμέλιο της θεωρίας της οικονομικής ανάπτυξης, του κύκλου προϊόντων και του διεθνούς εμπορίου. Αλλά δύο σχετικές εξελίξεις έχουν εκτοξεύσει την έννοια της δημιουργικής καταστροφής σε ένα ακόμη υψηλότερο βάθρο τις τελευταίες δεκαετίες. Η πρώτη ήταν η επιτυχία του βιβλίου του 1997 του καθηγητή της Σχολής Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ, Κλέιτον Κρίστενσεν, The Innovator’s Dilemma, το οποίο προώθησε την ιδέα της «διασπαστικής καινοτομίας». Οι ανατρεπτικές καινοτομίες προέρχονται από νέες εταιρείες που επιδιώκουν επιχειρηματικά μοντέλα τα οποία οι κατεστημένοι φορείς έχουν θεωρήσει μη ελκυστικά, συχνά επειδή απευθύνονται μόνο στα κατώτερα στρώματα της αγοράς. Δεδομένου ότι οι κατεστημένοι φορείς τείνουν να παραμένουν αφοσιωμένοι στα δικά τους επιχειρηματικά μοντέλα, χάνουν «το επόμενο μεγάλο κύμα» τεχνολογίας.
Η δεύτερη εξέλιξη ήταν η άνοδος της Silicon Valley, όπου οι επιχειρηματίες τεχνολογίας έκαναν το disrupt μια ρητή στρατηγική από την αρχή. Η Google ξεκίνησε το disrupt σε ό,τι αφορά την αναζήτηση στο Διαδίκτυο και η Amazon ξεκίνησε το disrupt σε ό,τι αφορά τη δραστηριότητα της πώλησης βιβλίων, κάνοντας ταυτόχρονα γερό μπάσιμο σε άλλους τομείς λιανικής. Στη συνέχεια προέκυψε το Facebook με το μάντρα «Κινηθείτε γρήγορα και σπάστε τα πράγματα». Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταμόρφωσαν τις κοινωνικές μας σχέσεις και τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, αποτελώντας την επιτομή της δημιουργικής καταστροφής και της αναστάτωσης ταυτόχρονα.
Η διανοητική γοητεία αυτών των θεωριών έγκειται στη μετατροπή της καταστροφής και του disrupt από προφανές κόστος σε προφανή οφέλη. Αλλά ενώ ο Schumpeter αναγνώριζε ότι η διαδικασία καταστροφής είναι επώδυνη και δυνητικά επικίνδυνη, οι σημερινοί ανατρεπτικοί καινοτόμοι βλέπουν μόνο κερδοφόρες. Ως εκ τούτου, ο επιχειρηματίας και τεχνολόγος Marc Andreessen γράφει: «Η αύξηση της παραγωγικότητας, που τροφοδοτείται από την τεχνολογία, είναι ο κύριος μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης, της αύξησης των μισθών και της δημιουργίας νέων βιομηχανιών και θέσεων εργασίας, καθώς οι άνθρωποι και το κεφάλαιο είναι ελεύθεροι να κάνουν περισσότερα σημαντικά, πιο πολύτιμα πράγματα από ό,τι στο παρελθόν».
Τώρα που η αισιοδοξία για την τεχνητή νοημοσύνη ξεπερνά ακόμη και αυτή που προκάλεσε το Facebook στις πρώτες μέρες του, καλό θα ήταν να επαναξιολογήσουμε αυτές τις ιδέες. Σαφώς, η καινοτομία είναι μερικές φορές αποδιοργανωτική από τη φύση της και η διαδικασία της δημιουργίας μπορεί να είναι τόσο καταστροφική όσο την οραματίστηκε ο Schumpeter. Η ιστορία δείχνει ότι η αδυσώπητη αντίσταση στη δημιουργική καταστροφή οδηγεί σε οικονομική στασιμότητα. Αλλά δεν συνεπάγεται ότι η καταστροφή πρέπει να γιορτάζεται. Αντίθετα, θα πρέπει να τη δούμε ως ένα κόστος που μερικές φορές μπορεί να μειωθεί, κυρίως με την οικοδόμηση καλύτερων θεσμών, για να βοηθήσουμε αυτούς που χάνουν.
Εν προκειμένω, λέει ο Acemoglu, πρέπει να σκεφτούμε την παγκοσμιοποίηση. «Παρότι δημιουργεί σημαντικά οικονομικά οφέλη, την ίδια στιγμή καταστρέφει επιχειρήσεις, θέσεις εργασίας και μέσα διαβίωσης. Αν το ένστικτό μας είναι να γιορτάσουμε αυτά τα κόστη, μπορεί να μην μας περάσει από το μυαλό να προσπαθήσουμε να τα μετριάσουμε. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά περισσότερα που θα μπορούσαμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τις επιχειρήσεις που επηρεάζονται αρνητικά (οι οποίες μπορούν να επενδύσουν για να αναπτυχθούν σε νέους τομείς), να βοηθήσουμε τους εργαζόμενους που χάνουν τη δουλειά τους (μέσω της επανεκπαίδευσης και ενός διχτυού ασφαλείας) και να υποστηρίξουμε κατεστραμμένες κοινότητες.
Η αποτυχία να αναγνωρίσουμε αυτές τις αποχρώσεις άνοιξε την πόρτα για την υπερβολική δημιουργική καταστροφή που μας έχει εγκαθιδρύσει η Silicon Valley αυτές τις τελευταίες δεκαετίες».
Τρεις αρχές
Σε αυτό το πλαίσιο, ατενίζοντας στο μέλλον, σύμφωνα με τον καθηγητή του MIT, τρεις αρχές θα πρέπει να καθοδηγούν την προσέγγισή μας, ειδικά όταν πρόκειται για την τεχνητή νοημοσύνη.
Πρώτον, όπως και με την παγκοσμιοποίηση, η παροχή βοήθειας σε όσους πλήττονται είναι υψίστης σημασίας και δεν πρέπει να είναι μεταγενέστερη σκέψη.
Δεύτερον, δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι το disrupt είναι αναπόφευκτο. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν πρέπει να προκαλέσει μαζική καταστροφή θέσεων εργασίας. Εάν εκείνοι που το σχεδιάζουν και το αναπτύσσουν το κάνουν μόνο έχοντας κατά νου την αυτοματοποίηση (όπως επιθυμούν πολλοί τιτάνες της Silicon Valley), η τεχνολογία θα δημιουργήσει μόνο περισσότερα μιζέρια για τους εργαζόμενους.
Αλλά θα μπορούσε να ακολουθήσει πιο ελκυστικούς εναλλακτικούς δρόμους. Σε τελική ανάλυση, η τεχνητή νοημοσύνη έχει τεράστιες δυνατότητες στο να κάνει τους εργαζόμενους πιο παραγωγικούς, παρέχοντάς τους καλύτερες πληροφορίες και εξοπλίζοντας τους για να εκτελούν πιο σύνθετες εργασίες.
Η λατρεία της δημιουργικής καταστροφής δεν πρέπει να μας τυφλώνει σε αυτά τα πιο πολλά υποσχόμενα σενάρια ή στο στρεβλό μονοπάτι που βαδίζουμε αυτήν τη στιγμή. Εάν η αγορά δεν διοχετεύει την καινοτόμο ενέργεια σε μια κοινωνικά επωφελής κατεύθυνση, η δημόσια πολιτική και οι δημοκρατικές διαδικασίες μπορούν να κάνουν πολλά για να την ανακατευθύνουν. Όπως πολλές χώρες έχουν θεσπίσει επιδοτήσεις για να ενθαρρύνουν την καινοτομία στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μπορούν να γίνουν περισσότερα για να μετριαστούν οι βλάβες από την τεχνητή νοημοσύνη και άλλες ψηφιακές τεχνολογίες.
Τρίτον, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι υπάρχουσες κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις είναι εξαιρετικά περίπλοκες. Όταν διαταραχθούν, μπορεί να υπάρξουν απρόβλεπτες συνέπειες. Το Facebook και άλλες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είχαν σκοπό να δηλητηριάσουν τον δημόσιο λόγο μας με εξτρεμισμό, παραπληροφόρηση και εθισμό. Αλλά στη βιασύνη τους να «διαταράξουν» τον τρόπο επικοινωνίας μας το έκαναν.
«Χρειάζεται επειγόντως να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στο πώς το επόμενο κύμα αποδιοργανωτικής καινοτομίας θα μπορούσε να επηρεάσει τους κοινωνικούς, δημοκρατικούς και πολιτικούς θεσμούς. Η δημιουργική καταστροφή απαιτεί σωστή ισορροπία μεταξύ των δημοσίων πολιτικών υπέρ της καινοτομίας και της δημοκρατικής συμβολής. Εάν αφήσουμε στους επιχειρηματίες της τεχνολογίας να προστατεύσουν τους θεσμούς μας, κινδυνεύουμε να καταστραφούμε» καταλήγει ο Acemoglu.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
