Θα βυθίσει την αμερικανική αυτοκρατορία το υπέρογκο χρέος;

Σε άγνωστα νερά πλέουν πλέον οι ΗΠΑ λόγω του χρέους τους, όπως επισημαίνει η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal.

Δυστυχώς, επισημαίνει, οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται για τα δυσμενή δημόσια οικονομικά, ενώ η κυβέρνηση είναι ανίκανη να ανατρέψει τους συσχετισμούς. Στα προγράμματα των υποψηφίων προέδρων δεν βλέπουμε ουσιαστικές διαφορές.

Τόσο ο Donald Trump όσο και ο Πρόεδρος Biden κατά τη διάρκεια της θητείας τους, με τις πολιτικές τους, αύξησαν το χρέος κατα 7 τρισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, όταν κολυμπάς στα χρέη η κατάσταση είναι επικίνδυνη, και η Ιστορία προσφέρει ορισμένα προειδοποιητικά παραδείγματα.

Με το πέρασμα των αιώνων, τα έθνη και οι αυτοκρατορίες που συσσώρευαν χρέη είχαν, αργά ή γρήγορα, κατέρρεαν. Ο ιστορικός Niall Ferguson ανεφερε πρόσφατα το εξής: «Κάθε μεγάλη δύναμη που ξοδεύει περισσότερα για το χρέος, δηλαδή για πληρωμές τόκων, από ό,τι για την άμυνα δεν θα παραμείνει μεγάλη για καιρό.

Μια γρήγορη ματιά στην Ισπανία των Αψβούργων, στο αρχαίο καθεστώς της Γαλλίας, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στη Βρετανική Αυτοκρατορία, αρκεί. Συνεπώς, οι ΗΠΑ πρόκειται να δοκιμαστούν σφόδρα.

Πράγματι, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου προβλέπει ότι, εν μέρει λόγω των αυξανόμενων επιτοκίων, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα δαπανήσει 892 δισεκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια του τρέχοντος οικονομικού έτους για πληρωμές τόκων στο συσσωρευμένο εθνικό χρέος των 28 τρισεκατομμυρίων δολαρίων—που σημαίνει ότι οι πληρωμές τόκων ξεπερνούν πλέον το ποσό που δαπανήθηκε για την άμυνα και σχεδόν τις δαπάνες για το Medicare.

Η Ουάσιγκτον προσθέτει βάρη στο χρέος με ανησυχητικό ρυθμό. Όχι πολύ καιρό πριν, αρχής γενομένης από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο προϋπολογισμός της ομοσπονδιακής κυβέρνησης ήταν στην πραγματικότητα πλεονασματικός, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα.

Φέτος, θα είναι περίπου 1,9 τρισεκατομμύρια δολάρια στο κόκκινο, πρόβλεψε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου μόλις αυτή την εβδομάδα.

Μόλις πριν από κάποια χρόνια, το δημόσιο χρέος ανερχόταν σε περίπου 70% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας.

Φέτος, θα είναι περίπου ίσο με το σύνολο του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Μέχρι το 2028, προβλέπεται να φθάσει το ρεκόρ του 106% του ΑΕΠ, που αντιστοιχεί στο ρεκόρ που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια των μεγάλων δαπανών για τη χρηματοδότηση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι το 2034, εκτός από αλλαγές στη φορολογική και πολιτική δαπανών, προβλέπεται ότι θα φτάσει στο 122% του ΑΕΠ – το υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ.

Αυτό το κόκκινο μελάνι μπορεί να έχει οδυνηρές συνέπειες. Το CBO προβλέπει ότι το βάρος του χρέους θα μειώσει την αύξηση του εισοδήματος κατά 12% τις επόμενες τρεις δεκαετίες, καθώς η εξυπηρέτησή του παραγκωνίζει άλλες επενδύσεις.

Δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο σε αυτό το μονοπάτι ή τις συνέπειές του.

Το φετινό έλλειμμα θα ήταν στην πραγματικότητα υψηλότερο χωρίς τα όρια δαπανών και τις αλλαγές πολιτικής που είχαν τεθεί σε εφαρμογή στον νόμο περί δημοσιονομικής ευθύνης που η κυβέρνηση Biden θέσπισε νόμο πέρυσι.

Γενικότερα, οι συχνές προειδοποιήσεις του παρελθόντος σχετικά με κρίσεις που προκύπτουν από τα αυξανόμενα χρέη έχουν αποδειχθεί αβάσιμες.

Υπάρχει ακόμη και μια οικονομική θεωρία – η Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία – που υποστηρίζει ότι οι ανησυχίες για τις συνέπειες του χρέους είναι άστοχες, επειδή οι χώρες που ελέγχουν τα δικά τους νομίσματα μπορούν πάντα να δημιουργήσουν περισσότερα χρήματα και ως εκ τούτου ποτέ δεν χάνουν ή αναγκάζονται να χρεοκοπήσουν.

Ωστόσο, μια αναδρομή στην ιστορία δεν είναι καθησυχαστική. «Ακόμα κι αν μια χώρα εκδίδει το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα, ακόμα κι αν μια χώρα είναι η κυρίαρχη γεωπολιτική δύναμη, αυτό απλώς δεν διασώζει τις χώρες», λέει ο J.H. Cullum Clark, διευθυντής του Ινστιτούτου Bush-Southern Methodist University Economic Growth Initiative. «Χάνουν αυτό το καθεστώς.» Ο Κλαρκ, ο οποίος έχει γράψει μαθήματα της ιστορίας για το χρέος και τη διεθνή ισχύ, επισημαίνει τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως μια πρώιμη προειδοποιητική ιστορία.

Αφού καθιέρωσαν την αυτοκρατορία τους ως την πιο ισχυρή στον κόσμο, οι ηγέτες της Ρώμης άρχισαν να ξοδεύουν αφειδώς για την αυτοκρατορική διοίκηση και τον στρατό τον τρίτο αιώνα. Οι αυτοκράτορες χρηματοδότησαν το χρέος που προέκυψε υποτιμώντας το νόμισμα, το οποίο προκάλεσε υψηλό πληθωρισμό. Αυτό αποδυνάμωσε τη σταθερότητα και την άμυνα της αυτοκρατορίας, οδηγώντας στην κατάρρευσή της τον πέμπτο αιώνα.

Αφού εδραίωσε τη θέση της στον Νέο Κόσμο, η Ισπανία χρηματοδότησε τις στρατιωτικές της περιπέτειες και την παγκόσμια αυτοκρατορία με εκτεταμένο δανεισμό από το εξωτερικό και υψηλή φορολογία, χάνοντας τελικά τη θέση της ως η μεγαλύτερη δύναμη της Ευρώπης. Στην ματιά τους στην ιστορία των διεθνών χρηματοπιστωτικών κρίσεων, «This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly», οι οικονομολόγοι Carmen Reinhart και Kenneth Rogoff σημειώνουν ότι η Ισπανία «κατάφερε να χρεοκοπήσει επτά φορές μόνο τον 19ο αιώνα, αφού είχε χρεοκοπήσει έξι φορές στους τρεις προηγούμενους αιώνες».

Η Γαλλία ταξίδεψε σχεδόν στον ίδιο δρόμο και χρεοκόπησε. Τελικά, ο άσκοπος δανεισμός και οι δαπάνες των Βερσαλλιών προκάλεσαν αποβιομηχάνιση και δημοσιονομικές κρίσεις που οδήγησαν στην επανάσταση του 1789.

Η δυναστεία Qing της Κίνας πέρασε από έναν παρόμοιο κύκλο και είχε παρόμοια μοίρα. Ήταν μια κορυφαία παγκόσμια οικονομική δύναμη, αλλά οι δαπάνες και ο εξωτερικός δανεισμός τον 19ο αιώνα οδήγησαν σε καταστροφικές υποεπενδύσεις.

Η Μεγάλη Βρετανία μπορεί να προσφέρει καλύτερους παραλληλισμούς.

Ήταν η πιο μεγάλη αυτοκρατορία του κόσμου κατά τον 18ο και 19ο αιώνα προτού οι πολεμικές δαπάνες, συμπεριλαμβανομένου του αγώνα κατά της Αμερικανικής Επανάστασης, δημιουργήσουν υψηλό χρέος.

Τον 20ό αιώνα κατέληξε στο ότι δεν μπορούσε πλέον να αντέξει οικονομικά τις δαπάνες που απαιτούνται για τη διατήρηση στρατού και ναυτικού για την αστυνόμευση της αυτοκρατορίας και για τη χρηματοδότηση ταχέως αναπτυσσόμενων κοινωνικών προγραμμάτων. Το χρέος άρχισε να παραγκωνίζει άλλες επενδύσεις και η οικονομική αδυναμία υποβάθμισε την ισχύ της βρετανικής λίρας.

Η λίρα έπαψε να είναι το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο και η Βρετανική Αυτοκρατορία κατέρρευσε. Ο Clark λέει ότι, στο τρέχον περιβάλλον, το γεγονός που θα πυροδοτήσει μια κρίση χρέους θα μπορούσε να είναι η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Αμερικής ή η άρνηση των διεθνών αγορών να συνεχίσουν να δανείζουν. Οι ΗΠΑ δεν είναι ακόμα σε αυτή τη θέση. Η υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξη στο CNBC ότι εάν το χρέος μπορούσε να «σταθεροποιηθεί» στα τρέχοντα επίπεδα, «είμαστε σε λογικό σημείο». Αλλά έχει επίσης προειδοποιήσει ότι η παράταση των φορολογικών περικοπών της εποχής Trump που πρόκειται να λήξουν το επόμενο έτος θα αυξήσει το χρέος της χώρας ως μερίδιο της οικονομίας της.

Προς το παρόν, το χρέος οδηγείται προς τα πάνω από τις υψηλότερες πληρωμές τόκων, συν το γεγονός ότι ο τρέχων φορολογικός κώδικας δεν παρέχει αρκετά έσοδα για την κάλυψη της Κοινωνικής Ασφάλισης και του Medicare.

Αυτές οι δυνάμεις δρουν σε μια στιγμή που κανένα κόμμα δεν θέλει να αγγίξει αυτά τα προγράμματα δικαιωμάτων και όταν οι Ρεπουμπλικάνοι επιδιώκουν φορολογικές περικοπές και οι Δημοκρατικοί δεν υπόσχονται αυξήσεις φόρων για οικογένειες που βγάζουν λιγότερα από 400.000 δολάρια το χρόνο.

Και τα δύο πολιτικά κόμματα χρησιμοποιούν το χρέος κυρίως ως σκεπτικό για να κάνουν πράγματα που θα ήθελαν να κάνουν ούτως ή άλλως—μερικοί Ρεπουμπλικάνοι για να αντιταχθούν στην παροχή περισσότερης βοήθειας για την Ουκρανία, για παράδειγμα, και ορισμένοι Δημοκρατικοί για να αυξήσουν τους φόρους στις εταιρείες και τους πλούσιους.

Το καθαρό αποτέλεσμα είναι να να υποβαθμίσουν τη συζήτηση για τα ελλείμματα και το χρέος με τους δικούς τους όρους. Η υπέρβαση αυτού θα απαιτούσε ένα επίπεδο πειθαρχίας και διακομματικής αποφασιστικότητας που, ενώ βρισκόταν κατά καιρούς στο παρελθόν, λείπει πολύ από την Ουάσιγκτον σήμερα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Έκθεση ΔΝΤ: Πώς φορολογείται η τεχνητή νοημοσύνη
• Η Γαλλία σε κρίσιμο σταυροδρόμι: Η αβεβαιότητα των επενδυτών και η μετρημένη στάση της ΕΚΤ
• Τέλος στις βραχυχρόνιες ενοικιάσεις διαμερισμάτων σε τουρίστες από το 2028 βάζει η Βαρκελώνη