The Athénée Project – Η τέχνη πίσω από τα κατεβασμένα ρολά στη στοά Αρσακείου

Το 1927 ο Alexander Dormer, ιστορικός τέχνης και διευθυντής του Provincial Museum του Αννόβερου,  αναθέτει στον El Lissitzky να σχεδιάσει ένα εκθεσιακό περίπτερο με έργα του ιδίου και άλλων πρωτοποριακών καλλιτεχνών της εποχής· του Piet Mondrian, τoυ Pablo Picasso, του Fernand Leger, του Laszlo Moholy-Nagy, του  Mies van der Rohe. 

O Lissitzky, σε συνεργασία με τον Dormer, θα επινοήσει έναν γεωμετρικά ταξινομημένο χώρο, στο πνεύμα του Μοντερνισμού. Τα εκθέματα, μέσα σε προθήκες, θα συντάσσονται πλήρως με αυτόν τον χώρο, αποτελώντας αναπόσπαστα στοιχεία του. Ποιο ήταν το όραμα του Dormer; Να δημιουργηθεί ένα μουσείο περισσότερο βιωματικό, κάτι που αποτελέσε παρακαταθήκη για το μέλλον της τέχνης.

Στο cabinet of abstraction τα έργα δεν θα είναι πια «θραύσματα» σε έναν λευκό τοίχο αλλά μέρος ενός νοητικού συνόλου που τα αφομοιώνει λειτουργικά. Την περίοδο εκείνη, τις δεκαετίες ανάμεσα στον Α’ και Β΄Παγκόσμιο πόλεμο, καλλιεργήθηκε από τους πρωτοπόρους της εποχής η ιδέα της ενσωμάτωσης του περικειμένου (του context) ως αναπόσπαστο μέρος του καλλιτεχνικού έργου. Η ερμηνεία των δημιουργιών βγήκε από το πλαίσιο, από το κάδρο από το “κουτί” και απέκτησε μια έννοια που στην λογοτεχνία ονομάστηκε διακειμενικότητα (interdisciplinary). Πολύ πριν φτάσουμε στην μεταμοντέρνα αφαιρετική προσέγγιση του αφηρημένου, στον εξπρεσιονισμό και πόσο δε μάλλον στη ready-made art και τις παρεμβάσεις στο αστικό τοπίο, μια μεγάλη τομή ήρθε την εποχή εκείνη για να “βγάλει” το βλέμμα του θεατή εκτός των συνηθισμένων ορίων και να διευρίνει το πλαίσιο του διαλόγου με το έργο.

Στην Αθήνα του 2017,  στην εμβληματική στοά Αρσακείου, πίσω από τα κατεβασμένα ρολά, ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει. Ο συσχετισμός της ελληνικής οικονομικής κρίσης, της κοινωνικής αποδιάρθρωσης και της πολιτικής πόλωσης, με ανάλογες δύσκολες περιόδους του παρελθόντος, είναι για τους καλλιτέχνες, αναπόφευκτος.

Η Φρύνη Μουζακίτου, καλλιτέχνης με σημαντικές συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις και πολλές ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό στο ενεργητικό της, επέλεξε τη συγκεκριμένη στοά για να παρουσιάσει το νέο της πρότζεκτ,  καθώς όπως ανέφερε στο Fortune, βρίσκει το χώρο  χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημερινής ελληνικής πραγματικότητας. Όπως εξηγεί “Η στοά, απευθυνόταν σε μια μεσαία αστική τάξη που  αποδεκατίστηκε και πλήρωσε το βαρύτερο τίμημα τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι τυχαίο που τέτοια σημεία της πόλης, όπως η στοά, υπήρξαν πιο ευάλωτα απέναντι στην κρίση που ερήμωσε όλο το εμπορικό κέντρο της Αθήνας”.

 

Η Φρύνη Μουζακίτου, που εκτός της ενεργής της παρουσίας στα καλλιτεχνικά δρώμενα, διδάσκει και εικαστικά στο ΤΕΙ Αθήνας, στο τμήμα Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακοσμητικής και Σχεδιασμού αντικειμένων, επισημαίνει πώς “Στην έκθεση αυτή γίνεται αναφορά στον Walter Benjamin, του οποίου αντικείμενο έρευνας υπήρξαν οι εμπορικές στοές των ευρωπαϊκών μητροπόλεων, ιδίως δε εκείνες του Παρισιού.  Ο Benjamin, όντας μαρξιστής φιλόσοφος, χρησιμοποιεί τις στοές ως δείγμα εκφυλισμού του καπιταλιστικού συστήματος.  Ανάγει την σταδιακή παρακμή τους στην τάση του καπιταλισμού να τρέφεται από τις ίδιες του τις σάρκες. Σίγουρα βέβαια το ζοφερό παρόν που ζούσε, με τη σταδιακή άνοδο των Ναζί στην εξουσία, του υπαγόρευε ανάλογους προβληματισμούς”.

Για την ίδια, ως καλλιτέχνη, αυτή η έκθεση στάθηκε ιδιαίτερα σημαντική διότι πραγματοποιήθηκε  εκτός γκαλερί. Πρόκειται για ένα έργο in situ, σε έναν χώρο ιδιαίτερα φορτισμένο από τα εμφανή σημάδια της εμπορικής επιχείρησης που υπήρχε εκεί και που έκλεισε ή μεταφέρθηκε βιαστικά, κάπου αλλού.

“Η διαλεκτική σχέση μεταξυ έργου και βιωμένου χώρου  και οι αντιφάσεις που προκύπτουν μέσα από αυτή την αντιπαράθεση, υπήρξαν καθοριστικά στοιχεία για την πραγματοποιηση της εγκατάστασης στο πρώην ΑΤHENEE, αλλά και για την αναφορά μου στο cabinet of Abstraction  του Lissitzky. Τα κατεβασμένα ρολά, ο  χαρακτηριστικός κεντρικός τρούλος της στοάς από σίδερο και γυαλί αλλά και στοιχεία μέσα από τον ίδιο τον χώρο του καταστήματος, όπως αποτυπώματα στους τοιχους από κατασκευές που ξυλώθηκαν, ράφια βιτρίνας και σημάδια καταστροφής απο την υγρασία και τον χρόνο, αποτέλεσαν τον βασικό καμβά πάνω στον οποίο σχεδιάστηκε αυτή η εγκατάσταση” εξηγεί η εικαστικός.

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 29 Απριλίου 2017.