Τι είναι η βιολογική σας ηλικία και πώς θα τη μετρήσετε

Των BYADITI GURKAR AND THE CONVERSATION

Ξυπνάτε ποτέ κάποιες μέρες και σκέφτεστε: «Όταν ήμουν νεότερη, μπορούσα να επιβιώσω με τέσσερις ώρες ύπνου, αλλά τώρα μου φαίνεται ότι χρειάζομαι δέκα»;. Ή μήπως έχετε βγει ποτέ από το γυμναστήριο και έχετε αισθανθεί τα γόνατά σας υπερβολικά πιασμένα;

Σχεδόν όλοι βιώνουν τέτοιου είδους σημάδια γήρανσης. Υπάρχουν όμως κάποιοι άνθρωποι που φαίνεται να αψηφούν την ηλικία τους. Η αείμνηστη δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ Ruth Bader Ginsber παρέμεινε στην έδρα μέχρι τον θάνατό της σε ηλικία 87 ετών. Η κριτής του “Great British Bake Off” Mary Berry, στα 80 της πλέον, συνεχίζει να εμπνέει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να ψήνουν και να απολαμβάνουν τη ζωή. Και ο ηθοποιός Paul Rudd ανακηρύχθηκε από το περιοδικό People ως ο “Sexiest Man Alive” το 2021 σε ηλικία 52 ετών, ενώ εξακολουθεί να μοιάζει σαν να είναι στα 30 του. Είναι λοιπόν η ηλικία απλά ένας αριθμός;

Οι ερευνητές έχουν εστιάσει στην κατανόηση των αιτιών και των παραγόντων κινδύνου των ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως το Αλτσχάιμερ, η άνοια, η οστεοπόρωση και ο καρκίνος. Πολλοί όμως αγνοούν τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου για όλες αυτές τις ασθένειες: την ίδια τη γήρανση. Περισσότερο από οποιονδήποτε μεμονωμένο παράγοντα κινδύνου, όπως το κάπνισμα ή η έλλειψη άσκησης, ο αριθμός των ετών που έχετε ζήσει προβλέπει την εμφάνιση μιας νόσου. Για την ακρίβεια, η γήρανση αυξάνει τον κίνδυνο πολλαπλών χρόνιων ασθενειών έως και χίλιες φορές.

Ωστόσο, κανένας άνθρωπος δεν γερνάει με τον ίδιο τρόπο. Παρόλο που η ηλικία είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για αρκετές χρόνιες ασθένειες, αποτελεί αναξιόπιστο δείκτη για το πόσο γρήγορα το σώμα σας θα φθίνει ή πόσο ευάλωτος είστε σε ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ της χρονολογικής σας ηλικίας, ή του αριθμού των ετών που ζείτε, και της βιολογικής σας ηλικίας – της σωματικής και λειτουργικής σας ικανότητας.

Είμαι ένας επιστήμονας που ενδιαφέρεται να επαναπροσδιορίσει την «ηλικία». Αντί να συγκρίνω τη χρονολογική ηλικία, το εργαστήριό μου έχει επενδύσει στη μέτρηση της βιολογικής ηλικίας. Η βιολογική ηλικία είναι ένα πιο ακριβές μέτρο του health span, ή των ετών που ζείτε με καλή υγεία, από τη χρονολογική ηλικία, και δεν συσχετίζεται άμεσα με τις ρυτίδες και τις γκρίζες τρίχες. Οι ταχέως γηράσκοντες εμφανίζουν ταχύτερο ρυθμό λειτουργικής φθοράς σε σχέση με τη χρονολογική τους ηλικία.

Η γιαγιά μου, η οποία έζησε μέχρι τα 83 της χρόνια αλλά ήταν κατάκοιτη και δεν μπορούσε να θυμηθεί ποιος ήμουν εγώ τα τελευταία χρόνια της ζωής της, ήταν ταχέως γηράσκουσα. Ο παππούς μου, από την άλλη πλευρά, έζησε επίσης μέχρι τα 83 του χρόνια, αλλά ήταν ενεργός, λειτουργικός και έκανε ακόμη και τις ασκήσεις μου μαζί μου μέχρι που πέθανε – ήταν ένας υγιής ηλικιωμένος.

Με την άνευ προηγουμένου αύξηση του παγκόσμιου γηράσκοντος πληθυσμού, πιστεύω ότι η εξεύρεση τρόπων μέτρησης της βιολογικής ηλικίας και του τρόπου διατήρησης ή καθυστέρησης της αύξησής της είναι κρίσιμη όχι μόνο για την ατομική υγεία, αλλά και για την πολιτική και οικονομική υγεία της κοινωνίας μας. Η έγκαιρη ανίχνευση της ταχείας γήρανσης αποτελεί ευκαιρία για την καθυστέρηση, την αλλαγή ή ακόμη και την αναστροφή της πορείας της βιολογικής γήρανσης.

Βιολογική ηλικία και γενετική

 Η βιολογική γήρανση είναι πολύπλευρη. Προκύπτει από ένα σύνθετο μείγμα γενετικών χαρακτηριστικών και επηρεάζεται από παράγοντες όπως η σύνθεση του μικροβιώματος, το περιβάλλον, ο τρόπος ζωής, το στρες, η διατροφή και η άσκηση.

Κάποτε θεωρούσαν ότι η γενετική δεν επηρεάζει τη γήρανση ή τη μακροζωία. Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι ερευνητές ανέφεραν τις πρώτες μελέτες που εντόπισαν γονίδια τα οποία ήταν σε θέση να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής ενός μικρού στρογγυλού σκουληκιού. Έκτοτε, πολλαπλές παρατηρήσεις υποστηρίζουν την επίδραση της γενετικής στη γήρανση.

Για παράδειγμα, τα παιδιά μακροβιότερων γονέων, ακόμη και εκείνα με μακροβιότερα αδέλφια τείνουν να ζουν περισσότερο. Οι ερευνητές έχουν επίσης εντοπίσει πολλαπλά γονίδια που επηρεάζουν τη μακροζωία και παίζουν ρόλο στην ανθεκτικότητα και την προστασία από το στρες. Σε αυτά περιλαμβάνονται γονίδια που επιδιορθώνουν το DNA, προστατεύουν τα κύτταρα από τις ελεύθερες ρίζες και ρυθμίζουν τα επίπεδα λίπους.

Ωστόσο, είναι σαφές από μελέτες σε ομόζυγους διδύμους – οι οποίοι μοιράζονται τα ίδια γονίδια αλλά όχι την ίδια ακριβώς διάρκεια ζωής – ότι τα γονίδια δεν είναι ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει τη γήρανση. Στην πραγματικότητα, τα γονίδια πιθανώς ευθύνονται μόνο για το 20% έως 30% της βιολογικής ηλικίας. Αυτό υποδηλώνει ότι άλλες παράμετροι μπορούν να επηρεάσουν έντονα τη βιολογική γήρανση.

Επιδράσεις του περιβάλλοντος και του τρόπου ζωής

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και ο τρόπος ζωής επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη βιολογική ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής σύνδεσης, των συνηθειών ύπνου, της κατανάλωσης νερού, της άσκησης και της διατροφής.

Η κοινωνική σύνδεση είναι απαραίτητη για την ευημερία σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Όμως οι κοινωνικές συνδέσεις μπορεί να είναι δύσκολο να διατηρηθούν με την πάροδο του χρόνου λόγω απώλειας της οικογένειας και των φίλων, κατάθλιψης, χρόνιας ασθένειας ή άλλων παραγόντων. Αρκετές μελέτες έχουν αναφέρει μια ισχυρή σχέση μεταξύ της κοινωνικής απομόνωσης και του αυξημένου στρες, της νοσηρότητας και της θνησιμότητας.

Ομοίως, η διατροφή και η άσκηση είναι ισχυροί παράγοντες που επηρεάζουν τη βιολογική ηλικία. Οι «μπλε ζώνες», οι οποίες είναι περιοχές σε όλο τον κόσμο όπου οι άνθρωποι ζουν μακροχρόνια, αποδίδουν την επιτυχή γήρανσή τους στη διατροφή, την άσκηση και την κοινωνική σύνδεση. Τα κυρίως φυτικά γεύματα και οι εξάρσεις δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι γνωστά μυστικά της διάρκειας ζωής και της μακροζωίας. Αν και οι νεότερες μελέτες σχετικά με τις επιδράσεις των διατροφικών παρεμβάσεων, όπως η διαλείπουσα νηστεία και η διατροφή περιορισμένου χρόνου, στη μακροζωία δεν έχουν ελεγχθεί αυστηρά, δείχνουν πολλαπλά οφέλη για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης ρύθμισης της γλυκόζης και της ινσουλίνης.

Αν και η γενετική είναι δύσκολο να ελεγχθεί, η διατροφή και η άσκηση μπορούν να τροποποιηθούν για να καθυστερήσουν τη βιολογική γήρανση.

Πώς να μετρήσετε τη βιολογική ηλικία

Επί του παρόντος, δεν υπάρχει κανένα αποτελεσματικό τεστ για την πρόβλεψη της πορείας της υγείας ενός ατόμου αρκετά νωρίς στη ζωή του, ώστε να υπάρξει παρέμβαση και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής με την ηλικία. Οι επιστήμονες ενδιαφέρονται να εντοπίσουν ένα μόριο που να είναι αρκετά ευαίσθητο και ειδικό ώστε να χρησιμεύσει ως μοναδικό δακτυλικό αποτύπωμα για τη βιολογική ηλικία.

Η εξέταση της υγείας και της ανθεκτικότητας του ατόμου αντί της εστίασης αποκλειστικά στην κατάσταση της νόσου είναι σημαντική στις συζητήσεις για τη βιολογική ηλικία. Η ανθεκτικότητα είναι η κατάσταση της προσαρμογής και της ανάκαμψης από μια πρόκληση υγείας και συχνά είναι πιο προγνωστική για τη λειτουργική υγεία. Ένα μοριακό δακτυλικό αποτύπωμα γήρανσης μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για τον εντοπισμό των ατόμων που είναι λιγότερο ανθεκτικά και χρειάζονται πιο επιθετική παρακολούθηση και έγκαιρη παρέμβαση για τη διατήρηση της υγείας τους και τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία μεταξύ των φύλων, των φυλών και των εθνικοτήτων.

Υπάρχουν αρκετοί υποσχόμενοι μοριακοί δείκτες που μπορούν να χρησιμεύσουν ως βιολογικά αποτυπώματα ηλικίας.

Ένας από αυτούς τους δείκτες είναι τα επιγενετικά ρολόγια. Η επιγενετική είναι χημικές τροποποιήσεις του DNA που ελέγχουν τη λειτουργία των γονιδίων. Αρκετοί επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το DNA μπορεί να «σημαδευτεί» από μεθυλικές ομάδες σε ένα μοτίβο που αλλάζει με την ηλικία και θα μπορούσε ενδεχομένως να λειτουργήσει ως ένδειξη γήρανσης.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ωστόσο, ότι ενώ τα επιγενετικά ρολόγια έχουν αποδειχθεί πολύτιμα για την πρόβλεψη της χρονολογικής ηλικίας, δεν ταυτίζονται με τη βιολογική ηλικία. Επιπλέον, δεν είναι σαφές πώς λειτουργούν αυτές οι επιγενετικές ενδείξεις ή πώς συμβάλλουν στη γήρανση.

Ένας άλλος αναγνωρισμένος δείκτης βιολογικής ηλικίας είναι η συσσώρευση δυσλειτουργικών κυττάρων που ονομάζονται κύτταρα γήρανσης ή κύτταρα-ζόμπι. Τα κύτταρα γερνάνε όταν βιώνουν πολλαπλούς τύπους στρες και καταστρέφονται τόσο πολύ που δεν μπορούν πλέον να διαιρεθούν, απελευθερώνοντας μόρια που προκαλούν χρόνια χαμηλού βαθμού φλεγμονή και ασθένειες.

Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι η απαλλαγή από αυτά τα κύτταρα μπορεί να βελτιώσει την διάρκεια της υγείας. Ωστόσο, το τι ορίζει σαφώς τα γερασμένα κύτταρα στον άνθρωπο είναι ακόμη άγνωστο, καθιστώντας δύσκολη την παρακολούθησή τους ως μέτρο της βιολογικής ηλικίας.

Τέλος, το σώμα απελευθερώνει μοναδικούς μεταβολίτες, ή χημικά αποτυπώματα, ως υποπροϊόντα του φυσιολογικού μεταβολισμού. Αυτοί οι μεταβολίτες διαδραματίζουν δυναμικό και άμεσο ρόλο στη φυσιολογική ρύθμιση και μπορούν να ενημερώσουν για τη λειτουργική υγεία. Το εργαστήριό μου και άλλα εργαστήρια προσδιορίζουν την ακριβή σύνθεση αυτών των χημικών ουσιών, προκειμένου να βρούμε ποιες μπορούν να μετρήσουν καλύτερα τη βιολογική ηλικία. Απομένει ακόμη πολλή δουλειά όχι μόνο για τον εντοπισμό αυτών των μεταβολιτών, αλλά και για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επηρεάζουν τη βιολογική ηλικία.

Οι άνθρωποι αναζητούν εδώ και πολύ καιρό μια πηγή νεότητας. Το αν υπάρχει ένα τέτοιο ελιξίριο είναι ακόμη άγνωστο. Όμως η έρευνα αρχίζει να δείχνει ότι η καθυστέρηση της βιολογικής ηλικίας μπορεί να είναι ένας τρόπος για να ζήσουμε πιο υγιείς και γεμάτες ζωές.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Έξι πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να επιβραδύνετε την εξασθένιση της μνήμης
• 4 τρόποι για να υιοθετήσετε υγιεινές συνήθειες τη νέα χρονιά