Τι είναι το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο και πώς συμβάλλει στη σταθερότητα μιας χώρας;
Του Γιώργου Καραγεώργου*
Η έννοια του κοινωνικού προεξοφλητικού επιτοκίου (SDR) συχνά παραβλέπεται ή καλύτερα αγνοείται, ωστόσο επηρεάζει βαθιά την κουλτούρα μιας κοινωνίας, τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό των μελών της, τις οικονομικές πολιτικές του τόπου, ακόμη και τις καθημερινές αποφάσεις των πολιτών. Στον πυρήνα του, το ΚΠΕ αντικατοπτρίζει πόσο «διατεθειμένη» είναι μια κοινωνία να επικεντρωθεί στα μελλοντικά κοινωνικά και οικονομικά οφέλη σε σύγκριση με τα βραχυπρόθεσμα. Ένα χαμηλότερο ΚΠΕ υποδηλώνει υψηλότερη διάθεση από μια κοινωνία για να αναβάλλει άμεσα οφέλη για μελλοντικές κοινωνικές ή οικονομικές απολαβές, ενώ ένα υψηλότερο ΚΠΕ υποδηλώνει μια προτίμηση για βραχυπρόθεσμη ικανοποίηση των αναγκών των πολιτών μια κοινωνίας.
Η διαφορά στα ΚΠΕ μεταξύ σταθερών και ειρηνικών χωρών και των πιο ταραγμένων, ασταθών χωρών είναι έντονη. Διαμορφώνει όχι μόνο την οικονομική πολιτική αλλά και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα και οι επιχειρήσεις σκέφτονται το μέλλον. Ας διερευνήσουμε αυτή τη διάκριση και τις εκτεταμένες επιπτώσεις της.
Τι είναι το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο;
Το ΚΠΕ είναι μια βασική αρχή στην οικονομία και τη δημόσια πολιτική. Χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση της αντιστάθμισης μεταξύ των βραχυπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων πολιτικών σε επενδυτικές αποφάσεις ή δημοσιονομικές πολιτικές. Για παράδειγμα, πρέπει μια κυβέρνηση να ξοδέψει δισεκατομμύρια σήμερα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής που επίκειται στο μέλλον ή να δώσει προτεραιότητα σε άμεσες οικονομικές ανάγκες των πολιτών της; Το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο θα επηρεάσει κατά πολύ την απόφαση.
Ένα χαμηλό ΚΠΕ αντανακλά τις κοινωνίες που εκτιμούν περισσότερο το μέλλον. Μπορούμε να το φανταστούμε σαν ένα ομόλογο χαμηλού ρίσκου και μεγάλης διάρκειας με χαμηλή απόδοση. Τα μακροπρόθεσμα έργα, η επένδυση στη βιωσιμότητα και οι πολιτικές κοινωνικής σύγκλισης έχουν προτεραιότητα σε τέτοια περιβάλλοντα. Ένα υψηλό ΚΠΕ από την άλλη, υποδηλώνει κοινωνίες που προεξοφλούν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον, εστιάζοντας στις άμεσες ανάγκες και οφέλη. Είναι σα να κρατάμε στο χαρτοφυλάκιο μας ένα ομόλογο μια εταιρείας που σε κάθε περίοδο πληρωμής του κουπονιού, κάνουμε το σταυρό μας για να δούμε τα χρήματα να πιστώνονται στο λογαριασμό μας.
Σταθερές και ειρηνικές χώρες: Βλέμμα στο μέλλον.
Σε σταθερές και ειρηνικές χώρες, τα ΚΠΕ είναι γενικά χαμηλότερα. Οι λόγοι είναι βαθιά ριζωμένοι στο πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον τους.
Οι σταθερές κοινωνίες έχουν συχνά μια πολιτισμική κλίση προς τη μακροπρόθεσμη σκέψη. Για παράδειγμα, οι Σκανδιναβικές χώρες είναι γνωστές για την έμφαση που δίνουν στη βιωσιμότητα, την κοινωνική ευημερία και την ισότητα μεταξύ των γενεών. Τα χαμηλά ΚΠΕ ευθυγραμμίζονται με αυτή τη νοοτροπία, ενθαρρύνοντας τις επενδύσεις σε υποδομές, την προστασία του περιβάλλοντος και τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που αποφέρουν οφέλη για δεκαετίες.
Με χαμηλότερους «προβλέψιμους» κινδύνους στο δρόμο τους, οι επενδυτές στις χώρες αυτές είναι πιο πιθανό να δεσμευτούν σε μακροπρόθεσμες στρατηγικές, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή οι υποδομές μεγάλης κλίμακας. Το προβλέψιμο περιβάλλον μειώνει την αβεβαιότητα, καθιστώντας τις μελλοντικές αποδόσεις πιο ελκυστικές.
Οι επιχειρηματικότητα σε σταθερά περιβάλλοντα μπορεί να ανταπεξέλθει πιο εύκολα σε υπολογισμένους κινδύνους, γνωρίζοντας ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο και οι οικονομικές συνθήκες πιθανότατα θα παραμείνουν ευνοϊκές. Αυτό οδηγεί σε επενδύσεις στην καινοτομία και συνεπώς σε σταθερή οικονομική ανάπτυξη.
Στην καθημερινότητα, οι άνθρωποι σε σταθερές κοινωνίες επιδεικνύουν υπομονή και νηφαλιότητα. Από την αποταμίευση για τη συνταξιοδότηση έως την επιδίωξη σπουδών, οι αποφάσεις τους συχνά αντικατοπτρίζουν την εμπιστοσύνη τους σε ένα ασφαλές μέλλον.
Ταραγμένες και ασταθείς χώρες: Κάλλιο πέντε και στο χέρι
Από την άλλη, οι ταραγμένες και ασταθείς χώρες τείνουν να έχουν σημαντικά υψηλότερα ΚΠΕ. Η πολιτική αστάθεια, η οικονομική αβεβαιότητα και η κοινωνικές αναταραχές δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου το μέλλον είναι αβέβαιο, οδηγώντας σε υποβάθμιση των μακροπρόθεσμων οφελών.
Σε ασταθή περιβάλλοντα, η πολιτιστικές συχνά μετατοπίζονται στην επιβίωση και τη βραχυπρόθεσμη επίλυση προβλημάτων. Οι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να σχεδιάσουν για το μέλλον όταν οι άμεσες απειλές κυριαρχούν στην καθημερινότητά τους, είτε αυτές είναι ο πληθωρισμός, οι πολεμικές συγκρούσεις ή η οικονομική ανασφάλεια.
Τα υψηλά ΚΠΕ αποθαρρύνουν τις επενδύσεις με μακροπρόθεσμες αποδόσεις. Οι επενδυτές σε ασταθείς χώρες μπορεί να αποφεύγουν τα μακροπρόθεσμα πλάνα, φοβούμενοι ότι οι οικονομικές ή πολιτικές αναταραχές θα μπορούσαν να εξαλείψουν τα πιθανά κέρδη. Αυτό οδηγεί σε υποεπενδύσεις σε κρίσιμους τομείς όπως οι υποδομές και η εκπαίδευση.
Η επιχειρηματικότητα σε ασταθείς κοινωνίες αποστρέφεται τον κίνδυνο. Αντί να καινοτομούν, τα άτομα συχνά αναζητούν γρήγορες αποδόσεις χαμηλού κινδύνου. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις μπορεί να επικεντρωθούν στο εμπόριο, σε ακίνητα ή σε επιχειρήσεις μικρής κλίμακας με άμεσες ταμειακές ροές και όχι σε βιομηχανίες έντασης κεφαλαίου.
Σε ασταθείς χώρες, οι άνθρωποι συχνά δίνουν προτεραιότητα στην άμεση κατανάλωση έναντι της αποταμίευσης ή της επένδυσης για το μέλλον. Με περιορισμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς και την οικονομική σταθερότητα, οι μακροπρόθεσμοι στόχοι όπως η αποταμίευση συνταξιοδότησης ή η τριτοβάθμια εκπαίδευση μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Αντίθετα ανθίζουν καταστροφικές συνήθειες όπως ο τζόγος.
Τα χαμηλά ΚΠΕ σε σταθερές χώρες προωθούν την ανάπτυξη κρίσιμων υποδομών, την τεχνολογική καινοτομία και τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Αυτά, με τη σειρά τους, δημιουργούν έναν ενάρετο κύκλο ανάπτυξης. Από την άλλη, τα υψηλά ΚΠΕ σε ασταθείς περιοχές διαιωνίζουν την υπανάπτυξη καταπνίγοντας αυτές τις κρίσιμες επενδύσεις δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο υποεπένδυσης, κοντόφθαλμου οράματος και αναποτελεσματικής κατανομής οικονομικού και ανθρώπινου κεφαλαίου.
Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς είναι τόσο αιτία όσο και αποτέλεσμα χαμηλού ΚΠΕ. Οι σταθερές χώρες έχουν ισχυρούς θεσμούς που προωθούν τη μακροπρόθεσμη σκέψη. Σε ταραγμένες περιοχές, οι αδύναμοι θεσμοί και η διαφθορά επιδεινώνουν την εστίαση στα βραχυπρόθεσμα κέρδη. Σκεφτείτε, που είναι πιο πιθανό να ακούσουμε για ρουσφέτι; Στην Σκανδιναβία ή στα Βαλκάνια;
Η διαφορά στα ΚΠΕ επηρεάζει παγκόσμιες πολιτικές όπως η κλιματική αλλαγή και η φτώχεια. Βλέπουμε πολύ συχνά στα διεθνή φόρα τη διαφορά στις ατζέντες των πλούσιων δυτικών χωρών του Βορείου Ημισφαιρίου σε σχέση με αυτές της Ασίας ή Λατινικής Αμερικής.
Κλείσιμο του χάσματος: Μείωση του ΚΠΕ σε ασταθείς χώρες
Η αντιμετώπιση των υψηλών ΚΠΕ των ταραγμένων περιοχών απαιτεί στοχευμένες παρεμβάσεις.
Η οικοδόμηση διαφανούς και υπεύθυνης διακυβέρνησης μπορεί να οικοδομήσει την εμπιστοσύνη και να ενθαρρύνει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Τα μέτρα για τον περιορισμό της οικονομικής ανισότητας, τη σταθεροποίηση των ισοτιμιών των εθνικών νομισμάτων και την προώθηση της εκπαίδευσης μπορούν να μειώσουν την αβεβαιότητα και να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στο μέλλον.
Οι πολιτιστικές αλλαγές προς την εκτίμηση του μέλλοντος μπορούν να ενθαρρυνθούν μέσω εκστρατειών εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, εφόσον έχουν τακτοποιηθεί τα βασικά ζητήματα επιβίωσης των ανθρώπων.
Τα σταθερά και εύρωστα κράτη μπορούν να βοηθήσουν μέσω άμεσων ξένων επενδύσεων, ανταλλαγής γνώσεων και υποστήριξης πρωτοβουλιών που μειώνουν τον κίνδυνο σε ασταθείς περιοχές.
Το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο είναι κάτι περισσότερο από ένα οικονομικό εργαλείο – είναι μια αντανάκλαση της νοοτροπίας και των προτεραιοτήτων μιας κοινωνίας. Οι σταθερές, ειρηνικές χώρες επωφελούνται από την ικανότητά τους να εκτιμούν και να σχεδιάζουν το μέλλον, δημιουργώντας περιβάλλοντα που ευνοούν την ανάπτυξη, την καινοτομία και τη βιωσιμότητα. Οι ταραγμένες και ασταθείς περιοχές παλεύουν με τις άμεσες απαιτήσεις της επιβίωσης, συχνά εις βάρος της μακροπρόθεσμης ευημερίας.
Γι’ αυτό σε ορισμένες χώρες ανθούν η καινοτομία και η τεχνολογία και σε άλλες οι στοιχηματικές εταιρείες.
Κατανοώντας αυτές τις δυναμικές, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις παγκόσμιες ανισότητες και να εργαστούμε προς ένα μέλλον όπου όλες οι κοινωνίες, ανεξάρτητα από την τρέχουσα κατάστασή τους, θα έχουν την πολυτέλεια να εκτιμούν το μέλλον όσο και να απολαμβάνουν το παρόν.
*Ο Γιώργος Καραγεώργος είναι Head of Representative Office στην Ελλάδα, Freedom24
