Τι κομίζει ο «Σουλτάνος» στην Αθήνα;
Την προηγούμενη επίσκεψη του Ερντογάν στην Αθήνα την αναλύαμε για κανένα χρόνο. Ήταν άλλωστε επεισοδιακή. Ο Ερντογάν είχε ανοίξει θέμα με την αναθεώρηση της συνθήκης της Λωζάνης, ο Παυλόπουλος «τσίμπησε» και η συνέχεια είναι γνωστή. Αυτό ακριβώς το σενάριο είναι που θέλει να αποφύγει πάση θυσία η Αθήνα. Όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν πάντως στο ότι η επίσκεψη αυτή δεν θα μας μείνει αξέχαστη. Άλλωστε το κέντρο βάρους βρίσκεται πια αλλού.
Ο Ερντογάν έρχεται στην Αθήνα για λίγες ώρες. Μάλιστα δεν αναμένεται να επισκεφτεί τη Θράκη όπως είχε κάνει την προηγούμενη φορά. Στην παρούσα φάση οι γεωπολιτικές συνθήκες είναι διαφορετικές – το κέντρο βάρους των δημοσίων παρεμβάσεων του αφορά τη Μέση Ανατολή και ο ίδιος έχει αποφασίσει να στοχοποιήσει το Ισραήλ προβάλλοντας εαυτόν ως τον πατέρα των απανταχού Μουσουλμάνων. Η Ελλάδα έχει σαφώς ταχθεί κατά της Χαμάς και υπέρ του Ισραήλ όπως έχουν πράξει όλες οι συμμαχικές χώρες στο ΝΑΤΟ αλλά αυτό δεν φαίνεται να επηρεάζει την Τουρκία που έχει ούτως ή άλλως μια ειδική σχέση με τους πάντες. Άρα ένα τζαρτζάρισμα με την Ελλάδα δεν είναι αυτή τη στιγμή στα πλάνα του Σουλτάνου.
Τι ακριβώς όμως θα γίνει την Πέμπτη στην Αθήνα; Οι δυο χώρες απολαμβάνουν τα οφέλη ενός ιδιότυπου μορατόριουμ 10 μηνών, από την περίοδο των καταστροφικών σεισμών στην Τουρκία μέχρι σήμερα. Κανείς δεν ασχολείται με παραβιάσεις κι επιθετικές ρητορικές και μην αμφιβάλλετε, αυτό έχει ανακουφίσει τα Γενικά Επιτελεία. Στο πεδίο του μεταναστευτικού υπάρχει επίσης κατανόηση – σε τέτοιο βαθμό που οι μεταναστευτικές ροές έχουν μειωθεί στο ελάχιστο – τα πάντα βέβαια θα κριθούν στο πεδίο μιας νέας ευρω-τουρκικής συμφωνίας όπου η Άγκυρα περιμένει τα νέα χρηματοδοτικά κεφάλαια που θα εισρεύσουν στα ταμεία της για να στεγάσει τα εκατομμύρια των προσφύγων στα εδάφη της. Και στο πεδίο της λεγόμενης θετικής ατζέντας, μια σειρά συμφωνιών οικονομικού χαρακτήρα αποδεικνύει ότι στα πεδία της χαμηλής πολιτικής οι δυο χώρες μπορούν να βρουν δρόμους συνεννόησης.
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι βέβαια ο πυρήνας της ελληνοτουρκικής διαφοράς. Η χάραξη των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και βέβαια μια σειρά διεκδικήσεων της Τουρκίας τις οποίες η Αθήνα δεν συζητά επ’ουδενί. Σε αυτά τα πεδία ο χρόνος έχει παγώσει κάπου στο 2003, πριν από ακριβώς είκοσι χρόνια, όταν οι διερευνητικές επαφές γίνονταν με ουσιαστικό περιεχόμενο και πραγματικά δεδομένα. Σήμερα οι επαφές μοιάζουν περισσότερο με παράλληλους μονολόγους και λιγότερο με διάλογο. Το μεγάλο ζήτημα είναι λοιπόν το πώς αυτός ο διάλογος θα επανεκκινήσει και θα καταφέρει να παράξει αποτελέσματα με ορίζοντα τη Χάγη και το Διεθνές Δικαστήριο. Είναι ένα λεπτό σημείο που απαιτεί ισχυρή βούληση και στοχοπροσήλωση. Όσο η Τουρκία επαναλαμβάνει τις μαξιμαλιστικές της θέσεις ως βάση εκκίνησης κάθε συζήτησης κάθε σκέψη για λύση φαντάζει ουτοπική. Ούτε ο διάλογος μπορεί να πραγματοποιηθεί με όρους ισχύος. Και η Αθήνα δεν στερείται διπλωματικών και γεωπολιτικών ερεισμάτων – η θέση μας στη Δύση είναι ευτυχώς θεμελιωμένη εδώ και δυο αιώνες. Όμως μόνο εάν μπούμε στην ουσία της διαφοράς μπορεί να επιτευχθεί πρόοδος. Και κάτι τέτοιο, φαίνεται εξαιρετικά αμφίβολο τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Υπάρχει και κάτι τελευταίο που δεν πρέπει να διαφεύγει της ανάλυσης μας. Ο Τούρκος Πρόεδρος περιμένει και τις εξελίξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Εάν τον Νοέμβριο του 2024 ο Τραμπ επανεγκατασταθεί στον Λευκό Οίκο, πολλά θα είναι διαφορετικά στη Δύση. Και ο ίδιος θα νιώθει πολύ πιο βολικά με έναν Αμερικανό Πρόεδρο που μοιάζει να συμπεριφέρεται όπως ο ίδιος: αγνοώντας θεσμούς και δομές διοίκησης. Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι γεωπολιτικές ισορροπίες θα αλλάξουν και προφανώς θα επηρεαστούν και τα ελληνοτουρκικά.
