Τι προβλέπει η ιστορική συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν

Το Ιράν και οι μεγάλες δυνάμεις συνήψαν σήμερα μια ιστορική συμφωνία η οποία καθιστά οιονεί αδύνατη την κατασκευή μιας ατομικής βόμβας από την Τεχεράνη και ανοίγει το δρόμο για την εξομάλυνση των σχέσεών της με τη διεθνή κοινότητα.

Οι 109 σελίδες της συμφωνίας περιορίζουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες της Τεχεράνης με αντάλλαγμα τη σταδιακή και αναστρέψιμη άρση των κυρώσεων που πνίγουν την οικονομία της.

Αυτή η διπλωματική επιτυχία, η οποία ήρθε έπειτα από δύο χρόνια επίπονων διαπραγματεύσεων, κλείνει ένα θέμα που δηλητηρίαζε εδώ και πάνω από 12 χρόνια τις διεθνείς σχέσεις.

Η ΕΕ, ο ΟΗΕ, η Τεχεράνη ή ακόμη το Λονδίνο χαιρέτισαν μια “ιστορική” συμφωνία, ενώ η Μόσχα έβγαζε “έναν αναστεναγμό ανακούφισης”.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται σε μια στιγμή που στη Μέση Ανατολή μαίνονται πολλές συγκρούσεις, στις οποίες εμπλέκεται το Ιράν.

Το Παρίσι κάλεσε το Ιράν να επωφεληθεί της ευκαιρίας για να “βοηθήσει στον τερματισμό” της σύγκρουσης στη Συρία. Στη Δαμασκό, ο πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ συνεχάρη το Ιράν, χώρα σύμμαχό του, για τη “μεγάλη νίκη” του.

Αντιθέτως το Ισραήλ κατήγγειλε αμέσως ένα “ιστορικό λάθος”, το οποίο θα επιτρέψει στο Ιράν να χρηματοδοτήσει τη “μηχανή του τρόμου” που διαθέτει.

Είναι επίσης η πρώτη φορά που μια συμφωνία αυτού του επιπέδου συνάπτεται ανάμεσα στην Ισλαμική Δημοκρατία και τις ΗΠΑ μετά τη ρήξη των διπλωματικών σχέσεών τους το 1980.

“Η συμφωνία αυτή μας προσφέρει μια ευκαιρία να κινηθούμε σε μια νέα κατεύθυνση”, σχολίασε ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι βασίζεται σε ελέγχους “και όχι στην εμπιστοσύνη”.

Δύο εβδομάδες μετά τη συμφιλίωση με την Κούβα, ο Δημοκρατικός πρόεδρος σηματοδοτεί με άλλη μια διπλωματική επιτυχία το τέλος της δεύτερης και τελευταίας θητείας του.

Ο επίλογος αυτός αποτελεί επίσης επιτυχία για τον ιρανό πρόεδρο Χασάν Ροχανί, σύμφωνα με τον οποίο η συμφωνία θα μπορούσε “να εξαλείψει σιγά-σιγά τη δυσπιστία” μεταξύ των ιστορικών εχθρών. Ο μετριοπαθής αρχηγός του ιρανικού κράτους υποσχέθηκε πως η χώρα του δεν θα εφοδιασθεί “ποτέ” με την ατομική βόμβα.

“Περιορισμένη” πρόσβαση

Η συμφωνία επιτεύχθηκε στο τέλος του τελευταίου γύρου των διαπραγματεύσεων ο οποίος διήρκεσε 18 ημέρες — διάρκεια που δεν είχε προηγούμενο μετά τις συμφωνίες του Ντέιτον που έβαλαν τέλος το 1995 στον πόλεμο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Η συμφωνία περιλαμβάνει τις μεγάλες αρχές που τέθηκαν τον Απρίλιο στη Λωζάννη: η Τεχεράνη δεσμεύεται να μειώσει τις πυρηνικές δυνατότητές της (μηχανές φυγοκέντρησης, απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου…) σε διάστημα πολλών ετών και να επιτρέψει στους επιθεωρητές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) να προχωρήσουν σε πιο εμπεριστατωμένες επιθεωρήσεις.

Ο στόχος είναι να καταστεί αδύνατον για το Ιράν να κατασκευάσει μια ατομική βόμβα, εξασφαλίζοντας παράλληλα για την Τεχεράνη, η οποία αρνείται πως είχε ποτέ την πρόθεση να αποκτήσει τη βόμβα, το δικαίωμα να αναπτύξει πυρηνικές δυνατότητες για ειρηνικούς σκοπούς.

Μόλις μειωθούν οι ιρανικές εγκαταστάσεις, βάσει των όρων της συμφωνίας, η Τεχεράνη θα χρειαζόταν πράγματι έναν χρόνο για να κατασκευάσει μια ατομική βόμβα, αντί των δύο έως τριών μηνών που θα χρειαζόταν σήμερα.

Σε αντάλλαγμα, το Ιράν θα επωφεληθεί σταδιακά από μια άρση των διεθνών κυρώσεων που εφαρμόζονται από το 2006 από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τον ΟΗΕ και περιορίζουν την οικονομία της χώρας.

Οι πρώτες κυρώσεις θα μπορέσουν να αρθούν το πρώτο εξάμηνο του 2016, αν η Ισλαμική Δημοκρατία σεβαστεί τις δεσμεύσεις της. Σε περίπτωση παραβίασης της συμφωνίας, οι κυρώσεις θα είναι δυνατό να αποκατασταθούν. Αυτή η αναστρεψιμότητα θα διαρκέσει 15 χρόνια.

Αντίθετα η απαγόρευση στο εμπόριο όπλων παρατάθηκε για πέντε χρόνια, εκτός εάν υπάρξει ειδική έγκριση από το Συμβούλιο Ασφαλείας. Το αίτημα του Ιράν, που υποστηρίζεται από τη Μόσχα, για την άρση αυτού του εμπάργκο ήταν ένα από τα κύρια σημεία εμπλοκής των συνομιλιών.

Άλλο λεπτό θέμα ήταν η δυνατότητα των επιθεωρητών της IAEA να μεταβαίνουν στις ιρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Τελικά η Τεχεράνη δέχθηκε να τους επιτρέψει μια “περιορισμένη πρόσβαση” σε ορισμένες εγκαταστάσεις.

Οι επιχειρηματικοί κύκλοι είναι έτοιμοι να επιστρέψουν σ’ αυτή τη χώρα των 77 εκατ. κατοίκων, η οποία διαθέτει τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα αργού πετρελαίου στον κόσμο και τα δεύτερα φυσικού αερίου. Το Ιράν, χώρα μέλος του ΟΠΕΚ, θα μπορεί να εξάγει και πάλι ελεύθερα το πετρέλαιό του.

Οι τιμές του πετρελαίου έχαναν έδαφος σήμερα στις ευρωπαϊκές συναλλαγές μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας, η οποία θα μεταφρασθεί σε μια νέα ροή αργού σε μια αγορά που είναι ήδη κορεσμένη από ένα πλεόνασμα προσφοράς.

Οι Ιρανοί, οι οποίοι εξέλεξαν το 2013 στην προεδρία τον Χασάν Ροχανί που είχε υποσχεθεί την άρση των κυρώσεων, περίμεναν ανυπόμονα μια τέτοια συμφωνία.

Όμως οι σκληροπυρηνικοί, τόσο στο Ιράν όσο και στις ΗΠΑ, δεν παύουν να εκφράζουν την εχθρότητά τους στις συνομιλίες.

Στην Ουάσινγκτον, η συμφωνία πρέπει τώρα να υποβληθεί στο Κογκρέσο, το οποίο ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικανούς που είναι πολύ δύσπιστοι έναντι της Τεχεράνης.

Στην ομιλία του, ο Ομπάμα προειδοποίησε τους κοινοβουλευτικούς να μην ψηφίσουν “ανεύθυνα”.

Όμως ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, ο Ρεπουμπλικανός Τζον Μπένερ, έδωσε τον τόνο στις συζητήσεις στη βουλή υποστηρίζοντας πως η συμφωνία θα επαναφέρει την κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών.

Η συμφωνία πρέπει επίσης να υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, κάτι που αναμένεται να συμβεί μέσα σε “μερικές ημέρες”, σύμφωνα με το Παρίσι.

Στην Τεχεράνη, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αλί Χαμενεΐ προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα πως μια συμφωνία δεν θα εμποδίσει τη συνέχιση του αγώνα εναντίον των ΗΠΑ, που αποτελούν “το τέλειο υπόδειγμα αλαζονείας”.

Η εφαρμογή της συμφωνίας “θα είναι μια πολύ περίπλοκη διαδικασία”, προβλέπει ο Σιάβους Ραντζμπάρ-Νταέμι του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ. “Εδώ είναι που τα πράγματα μπορεί να στραβώσουν”.

Περισσότερο αισιόδοξη, η IAEA εξέφρασε την πεποίθησή της ότι η συμφωνία θα καταστεί δυνατό να εφαρμοσθεί.