Τι προβλέπει η κοινοτική νομοθεσία για «κούρεμα» καταθέσεων

Οι ελληνικές τράπεζες συμπλήρωσαν τρεις μέρες κλειστές και με capital controls, ενώ οι εκτιμήσεις για το πότε μπορεί να ανοίξουν είναι διάφορες.
Χθες η ΕΚΤ διατήρησε αμετάβλητο το ανώτατο όριο δανεισμού των ελληνικών τραπεζών μέσω του Μηχανισμού Έκτακτης Ρευστότητας (ELA). Η χθεσινή απόφαση δεν αναμένεται να ενισχύσει το μεγάλο πρόβλημα της ροής ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές τράπεζες ακόμη και μετά την επιβολή περιορισμών στην ανάληψη μετρητών.Σημειώνεται ότι μετά τη λήξη του προγράμματος, αλλά και τη μη πληρωμή της δόσης προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), η ΕΚΤ και το EFSF νομικά έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν σε δραστικές κινήσεις με σοβαρές επιπτώσεις στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα.

Τη δραματική κατάσταση που επικρατεί στις ελληνικές τράπεζες που στερεύουν από χαρτονομίσματα περιέγραψε τραπεζίτης στους Times του Λονδίνου. Όπως γράφει η εφημερίδα -επικαλούμενη τις δηλώσεις του τραπεζίτη- οι ελληνικές τράπεζες μπορούν να δίνουν χαρτονομίσματα για ακόμη 80 ώρες καθώς μετά τελειώνουν τα χρήματα. Όπως γράφει η εφημερίδα περίπου την ώρα που θα γίνεται η καταμέτρηση των ψήφων θα τελειώσουν τα διαθέσιμα χαρτονομίσματα. Σημειώνεται ότι οι τράπεζες επιχειρούν να συγκεντρώσουν χαρτονομίσματα που υπάρχουν στην αγορά.

Τι προβλέπει η κοινοτική νομοθεσία
Η κοινοτική οδηγία BRRD για την ανάκαμψη και την εξυγίανση τραπεζών θεσπίστηκε μετά το «κούρεμα» των καταθέσεων (άνω του 100.000 ευρώ) το Μάρτιο 2013 στην Κύπρο, ώστε να υπάρχει «δρόμος» για αντίστοιχες περιπτώσεις.

Συγκεκριμένα η κοινοτική οδηγία για την ανάκαμψη και εξυγίανση τραπεζών προβλέπει πως αν μια τράπεζα χρειαστεί διάσωση οι αρχές αρχικά θα πρέπει να επιβάλλουν «κούρεμα» σε πιστωτές που επενδύουν σε τραπεζικό κεφάλαιο, όπως οι μέτοχοι και οι κάτοχοι των μετατρέψιμων ομολόγων και junior ομολόγων.

Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως bail in (διάσωση της τράπεζας με τα ίδια μέσα) και όπως προβλέπει η οδηγία για να διατηρηθούν οι προοπτικές ανάκαμψης μιας τράπεζας η διαδικασία ισχύει τουλάχιστον μέχρι 8% του συνολικού ενεργητικού της τράπεζας. Αυτό σημαίνει πως οι μέτοχοι και η συντριπτική πλειοψηφία των ομολογιούχων θα χάνουν πλήρως τα χρήματα τους.

Αν το πρώτο βήμα δεν αρκεί τότε οι αρχές μπορούν να ζητήσουν στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών κανόνων τη διάσωση των τραπεζών με χρηματοδότηση προερχόμενη από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM). Αλλά ακόμη και ένα η χώρα δεν έχει πρόσβαση στον ESM, όπως η Ελλάδα που αυτή τη στιγμή βρίσκεται εκτός προγράμματος, η οδηγία BRRD προβλέπει πως οι καταθέσεις των φυσικών προσώπων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που υπερβαίνουν τις 100. 000 ευρώ θα μπορούν να τύχουν προνομιακής μεταχείρισης, υπό την έννοια ότι δεν θα κουρευτούν πριν υποστούν τη ζημία, άλλοι μη εξασφαλισμένοι πιστωτές. Εφόσον οι μέτοχοι και ομολογιούχοι «κουρευτούν» τότε θα εξετασθεί και η απομείωση των καταθέσεων άνω των 100.000.

Μέχρι το τέλος του 2015, οι καταθέσεις έως 100.000 ευρώ καλύπτονται από την κρατική εγγύηση, αλλά το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων (ΤΕΚΕ) δεν διαθέτει περισσότερα από 1,8 δισ. ευρώ. Συγκεκριμένα ο ελληνικός νόμος (νόμος 3746/2009) προβλέπει ότι η εγγύηση των «ασφαλισμένων» (έως 100.000 ευρώ) καταθέσεων παρέχεται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) μέχρι το τέλος του 2015. Το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) είναι ο φορέας διαχείρισης του συστήματος εγγύησης των τραπεζικών καταθέσεων και επενδυτικών υπηρεσιών και ο οποίος διέπεται από τον ν. 3746/2009 (ΦΕΚ 27 Α’ 16/2/2009). Σκοπός του είναι η καταβολή αποζημίωσης στους καταθέτες των πιστωτικών ιδρυμάτων που ευρίσκονται σε αδυναμία να εκπληρώσουν τις προς αυτούς υποχρεώσεις τους και η καταβολή αποζημίωσης στους επενδυτές-πελάτες των πιστωτικών ιδρυμάτων που ευρίσκονται σε αδυναμία να εκπληρώσουν τις προς αυτούς υποχρεώσεις τους, για απαιτήσεις που απορρέουν από την παροχή «καλυπτόμενων επενδυτικών υπηρεσιών», με στόχο , όπως αναφέρεται, τη συμβολή στη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το όριο αυτό είναι κοινό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με βάση κοινοτική οδηγία, αλλά κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για την αποζημίωση των πολιτών της.

Τέλος, πρέπει να τονισθεί πως στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης το ελληνικό τραπεζικό σύστημα εποπτεύεται από τους ελεγκτές του Ενιαίου Μηχανισμού Εποπτείας της ΕΚΤ (SSM) οι οποίοι και είναι αρμόδιοι να παρακολουθούν στενά την φερεγγυότητα των ελληνικών τραπεζών, ώστε να μην καταστούν υπο-κεφαλαιοποιημένες.

Η εποπτεία αυτή βέβαια προϋποθέτει την παρουσία της χώρας στο ευρώ, όπως και η παρέμβαση της ΕΚΤ για να στηρίξει τις τράπεζες.

Ας δούμε αναλυτικά τι αναφέρει το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων.

Τι ισχύει για την εγγύηση καταθέσεων στην Ελλάδα;
Σε αυτή την ερώτηση πάντως την πιο πλήρη απάντηση έχει δώσει το ίδιο το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων, απαντώντας σε συχνές ερωτήσεις για το τι ισχύει για κοινούς λογαριασμούς, για το όριο κάλυψης, τον συμψηφισμό αποζημίωσης με δάνεια και οφειλές, το χρόνο αποζημίωσης, τις τράπεζες που εξαιρούνται και τα λεφτά σε θυρίδες.

1. Τι σημαίνει κατάθεση;
Ως καταθέσεις ορίζονται τα πιστωτικά υπόλοιπα των κατατεθειμένων σε λογαριασμούς κεφαλαίων ή τα πιστωτικά υπόλοιπα προσωρινού χαρακτήρα που προκύπτουν κατά τις συνήθεις τραπεζικές συναλλαγές και τα οποία το πιστωτικό ίδρυμα οφείλει να επιστρέψει βάσει των εφαρμοζόμενων νόμιμων και συμβατικών όρων, καθώς και οι υποχρεώσεις για τις οποίες το πιστωτικό ίδρυμα έχει εκδώσει παραστατικούς τίτλους (άρθρο 9, παρ.1, ν. 3746/2009 – (ΦΕΚ 27 Α’ 16-2-2009)

2. Ποιο είναι το όριο κάλυψης των καταθέσεων;
Το σύνολο των καταθέσεων του ιδίου καταθέτη σε πιστωτικό ίδρυμα, που καλύπτεται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) ανέρχεται σε 100.000 ευρώ (άρθρο 9 παρ. 2(α) (ν. 3746/2009, ΦΕΚ 27 Α΄16-02-2009). Το όριο αυτό ισχύει ανά καταθέτη και ανά πιστωτικό ίδρυμα, ανεξάρτητα από τον αριθμό των λογαριασμών, το νόμισμα ή τη χώρα λειτουργίας του υποκαταστήματος του πιστωτικού ιδρύματος στο οποίο τηρείται η κατάθεση (άρθρο 9, παρ. 2β, ν. 3746/2009 – ΦΕΚ 27 Α’ 16-2-2009). Σημειώνεται ότι με την Οδηγία 2009/14/ΕΚ το όριο αυτό έχει καταστεί μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2011 υποχρεωτικό για όλες τις χώρες της ΕΕ.

3. Οι Καταθέσεις Προθεσμίας, Ταμιευτηρίου, και Όψεως καλύπτονται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ);
Οι κατηγορίες καταθέσεων που αναφέρονται πιο πάνω, καλύπτονται.

4. Τι γίνεται στην περίπτωση των κοινών καταθετικών λογαριασμών;
Στις περιπτώσεις λογαριασμών που έχουν ανοιχθεί στο όνομα δύο ή περισσοτέρων προσώπων από κοινού (κοινός λογαριασμός) το τμήμα που αναλογεί σε κάθε καταθέτη του κοινού λογαριασμού θεωρείται ως χωριστή κατάθεση του κάθε δικαιούχου του λογαριασμού και, συνυπολογιζομένων και των λοιπών καταθέσεών του, καλύπτεται μέχρι το όριο των 100.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο (άρθρο 9, παρ. 4.α, ν. 3746/2009 – ΦΕΚ 27 Α’ 16-2-2009)

5. Τι γίνεται με τους ανήλικους συνδικαιούχους μιας κατάθεσης;
Οι ανήλικοι δεν διαφοροποιούνται ως καταθέτες για τα δικαιώματα από την προστασία των καταθέσεών τους. Τα δικαιώματα όμως αυτά τα ασκούν οι έχοντες την γονική μέριμνα.

6. Τι γίνεται όταν υπάρχουν κοινοί λογαριασμοί στην Ιδια Τράπεζα;
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: O καταθέτης Α έχει σε κοινό λογαριασμό με τον καταθέτη Β 150.000 ευρώ. Ο ίδιος καταθέτης Α έχει, σε άλλο κοινό λογαριασμό που τηρείται στην ίδια τράπεζα, με τον καταθέτη Γ, 100.000 ευρώ. Ποιες είναι οι αποζημιώσεις σε περίπτωση ενεργοποίησης του ΤΕΚΕ για τους Α, Β,Γ ;
Στο παράδειγμα, δεδομένου ότι δεν αναφέρονται ποσοστά συμμετοχής καθενός εκ των συνδικαιούχων στους λογαριασμούς, ο καταθέτης Α δικαιούται αποζημίωση 100.000 ευρώ, ο καταθέτης Β δικαιούται 75.000 ευρώ και ο Γ 50.000 ευρώ.

7. Τι γίνεται όταν ένας καταθέτης έχει καταθέσεις σε δύο τράπεζες;
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Ο καταθέτης Α σε κοινό λογαριασμό με τον καταθέτη Β σε μία τράπεζα Ι 100.000 ευρώ. Ο ίδιος καταθέτης Α έχει, σε άλλο ατομικό λογαριασμό που τηρείται σε άλλη τράπεζα ΙΙ 100.000 ευρώ. Ποιες είναι οι αποζημιώσεις για τους Α, Β, σε περίπτωση ενεργοποίησης του ΤΕΚΕ και για τις δύο τράπεζες ταυτόχρονα (Ι, ΙΙ);

Στο παράδειγμα, ο καταθέτης Α δικαιούται αποζημίωση 50.000 ευρώ από την τράπεζα Ι και 100.000 ευρώ από την τράπεζα ΙΙ, ενώ ο καταθέτης Β δικαιούται αποζημίωση ύψους 50.000 ευρώ από την τράπεζα Ι.

8. Τα νομικά πρόσωπα καλύπτονται από την εγγύηση του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων;
Τα νομικά πρόσωπα καλύπτονται από την εγγύηση του ΤΕΚΕ έως το ποσό των 100.000 ευρώ.

9. Εάν έχω δάνεια σε ένα πιστωτικό ίδρυμα, τι συμβαίνει σε περίπτωση που οι καταθέσεις στο πιστωτικό ίδρυμα καθίστανται μη διαθέσιμες;
Για τον υπολογισμό της αποζημίωσης από το ΤΕΚΕ, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές από δάνεια συμψηφίζονται με το συνολικό υπόλοιπο των καταθέσεων.

10. Οι τόκοι μιας κατάθεσης συμπεριλαμβάνονται στην αποζημίωση;
Στο όριο των 100.000 ευρώ συμπεριλαμβάνονται και οι δεδουλευμένοι τόκοι μέχρι την ημέρα που η κατάθεση καθίσταται μη διαθέσιμη.

11. Τι τύχη έχουν τα χρήματα μιας κατάθεσης πέρα από το όριο εγγύησης των 100.000 ευρώ;
Περαιτέρω αποζημίωση μπορεί να προκύπτει από το προϊόν της εκκαθάρισης του πιστωτικού ιδρύματος.

12. Οι προπληρωμένες κάρτες (prepaid-cards) θεωρούνται καταθέσεις;
Τα εισπραττόμενα, από την τράπεζα, ποσά για την έκδοση καρτών ηλεκτρονικού χρήματος ΔΕΝ θεωρούνται καταθέσεις κατά την έννοια του ορισμού της κατάθεσης (άρθρο 4α του ν. 3148/2003 ΦΕΚ 136 Α’/5.6.2003)

13. Η αποζημίωση μιας προθεσμιακής σε δολάρια θα γίνει σε δολάρια ή σε ευρώ?
Η αποζημίωση καταβάλλεται σε ευρώ. Για την μετατροπή των δολαρίων σε ευρώ εφαρμόζονται οι εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις περί συναλλάγματος και κίνησης κεφαλαίων.

14. Εάν φυλάσσω τα χρήματά μου σε θυρίδα τράπεζας, είναι εγγυημένα από το TEKE;
Τα χρήματα στα οποία αναφέρεστε ΔΕΝ καλύπτονται από το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων

15. Ποια πιστωτικά ιδρύματα συμμετέχουν στο Σκέλος Κάλυψης Καταθέσεων (ΣΚΚ) του Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων;
Στο Σκέλος Κάλυψης Καταθέσεων συμμετέχουν υποχρεωτικά όλα τα Πιστωτικά Ιδρύματα που έχουν λάβει άδεια ίδρυσης και λειτουργίας στην Ελλάδα (άρθρο 3, παρ.1 ν. 3746/2009 – ΦΕΚ 27 Α’ 16-2-2009) εκτός του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων. Ως εκ τούτου, το ΤΕΚΕ καλύπτει και τις καταθέσεις υποκαταστημάτων ελληνικών τραπεζών σε χώρες της Ευρωπαικής Ενωσης ή Τρίτες χώρες. Πλήρης κατάλογος των συμμετεχόντων πιστωτικών ιδρυμάτων υπάρχει στην ιστοσελίδα του ΤΕΚΕ στην ενότητα «Συμμετέχοντα Π.Ι. Σκέλους Κάλυψης Καταθέσεων»

16. Το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων συμμετέχει στο Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων;
Το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων δεν συμμετέχει στο ΤΕΚΕ λόγω της υπαγωγής του σε ειδικό καθεστώς. Περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζητηθιούν στην ιστοσελίδα του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.tpd.gr.

17. Πόσο σύντομα μπορώ να πάρω την αποζημίωσή μου σε περίπτωση που οι καταθέσεις σε πιστωτικό ίδρυμα καθίστανται μη διαθέσιμες και από ποιο φορέα;
Το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων (ΤΕΚΕ) καταβάλλει τις σχετικές αποζημιώσεις που αφορούν μη διαθέσιμες καταθέσεις εντός είκοσι (20) εργασίμων ημερών από την ημέρα κατά την οποία οι καταθέσεις καθίστανται μη διαθέσιμες. Σε έκτακτες περιπτώσεις η προθεσμία αυτή μπορεί να παραταθεί για διάστημα που δεν υπερβαίνει τις δέκα (10) εργάσιμες ημέρες ( άρθρο 16 παρ. 1α και 2α του ν. 3746/2009 – ΦΕΚ 27 Α’ 16-2-2009, όπως ισχύει).