Τι προβλέπει η νέα πρόταση της Κομισιόν για το μεταναστευτικό – Η πρώτη ελληνική αντίδραση

«Ήρθε η ώρα για μια κοινή ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική» τόνισε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, επίτροπος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής Μαργαρίτης Σχοινάς, κατά την παρουσίαση του νέου Σχεδίου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.

«Η Mόρια είναι μια έντονη υπενθύμιση ότι ο χρόνος έχει τελειώσει σχετικά με το πόσο καιρό μπορούμε να ζήσουμε σε ένα σπίτι μισοκτισμένο. Ήρθε η ώρα για μια κοινή ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική. Το Σύμφωνο παρέχει τα κομμάτια του παζλ που λείπουν για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη μετανάστευση. Κανένα κράτος μέλος δεν αντιμετωπίζει τη μετανάστευση με τον ίδιο τρόπο και οι διαφορετικές και μοναδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όλοι αξίζουν να εντοπιστούν, να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν», υπογράμμισε ο κ. Σχοινάς.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν υπογράμμισε: «Προτείνουμε σήμερα μία ευρωπαϊκή λύση, για την ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ικανότητά μας να διαχειριστούμε τη μετανάστευση ως Ένωση. Η ΕΕ έχει ήδη αποδείξει σε άλλους τομείς ότι μπορεί να λάβει έκτακτα μέτρα για βρεθούν συμβιβασμοί σε αποκλίνουσες προοπτικές. Δημιουργήσαμε μια πολύπλοκη εσωτερική αγορά, ένα κοινό νόμισμα και ένα πρωτοφανές σχέδιο ανάκαμψης για την ανοικοδόμηση των οικονομιών μας. Ήρθε η ώρα να ανταποκριθούμε στην πρόκληση της από κοινού διαχείρισης της μετανάστευσης, με τη σωστή ισορροπία μεταξύ αλληλεγγύης και ευθύνης».

Η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον, επισήμανε ότι «η μετανάστευση ήταν και θα είναι πάντα μέρος των κοινωνιών μας» και προσέθεσε: «Αυτό που προτείνουμε σήμερα θα οικοδομήσει μια μακροπρόθεσμη μεταναστευτική πολιτική που μπορεί να μεταφράσει τις ευρωπαϊκές αξίες σε πρακτική διαχείριση. Αυτό το σύνολο προτάσεων θα σημαίνει σαφείς, δίκαιες και γρηγορότερες συνοριακές διαδικασίες, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μην χρειάζεται να περιμένουν. Σημαίνει ενισχυμένη συνεργασία με τρίτες χώρες για γρήγορες επιστροφές, περισσότερες νομικές οδούς και ισχυρές δράσεις για την καταπολέμηση των λαθρεμπόρων. Βασικά προστατεύει το δικαίωμα αναζήτησης ασύλου».

Όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο που προτείνει καλύπτει όλα τα διαφορετικά στοιχεία που απαιτούνται για μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση. Καθορίζει βελτιωμένες και ταχύτερες διαδικασίες σε όλο το σύστημα ασύλου και μετανάστευσης και θέτει σε ισορροπία τις αρχές της δίκαιης κατανομής της ευθύνης και της αλληλεγγύης. «Αυτό είναι κρίσιμο για την ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών και της εμπιστοσύνης στην ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαχειρίζεται τη μετανάστευση» επισημαίνει.

Σημειώνει, επίσης ότι η μετανάστευση είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, με πολλές πτυχές που πρέπει να σταθμιστούν μαζί. «Η ασφάλεια των ανθρώπων που αναζητούν διεθνή προστασία ή καλύτερη ζωή, οι ανησυχίες των χωρών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, τα οποία ανησυχούν ότι οι μεταναστευτικές πιέσεις θα υπερβούν τις ικανότητές τους και που χρειάζονται αλληλεγγύη από άλλους. Ή οι ανησυχίες άλλων κρατών-μελών της ΕΕ, που ανησυχούν ότι, εάν δεν τηρούνται οι διαδικασίες στα εξωτερικά σύνορα, τα δικά τους εθνικά συστήματα ασύλου, ένταξης ή επιστροφής δεν θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την κατάσταση σε περίπτωση μεγάλων ροών».

«Το τρέχον σύστημα δεν λειτουργεί πλέον. Και τα τελευταία πέντε χρόνια, η ΕΕ δεν μπόρεσε να το διορθώσει. Η ΕΕ πρέπει να ξεπεράσει το σημερινό αδιέξοδο. Με το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, η Επιτροπή προτείνει κοινές ευρωπαϊκές λύσεις για μια ευρωπαϊκή πρόκληση. Η ΕΕ πρέπει να απομακρυνθεί από ad-hoc λύσεις και να δημιουργήσει ένα προβλέψιμο και αξιόπιστο σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης. Μετά από εκτεταμένες διαβουλεύσεις και μια ειλικρινή και ολιστική αξιολόγηση της κατάστασης, η Επιτροπή προτείνει τη βελτίωση του συνολικού συστήματος. Αυτό περιλαμβάνει την εξέταση τρόπων βελτίωσης της συνεργασίας με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης, διασφαλίζοντας αποτελεσματικές διαδικασίες, επιτυχημένη ένταξη των προσφύγων και επιστροφή όσων δεν έχουν δικαίωμα διαμονής. Καμία λύση για τη μετανάστευση δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις πλευρές, από όλες τις πλευρές -αλλά μέσα από τη συνεργασία, η ΕΕ μπορεί να βρει μια κοινή λύση.» τονίζει επίσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ισχυρότερη εμπιστοσύνη που ενισχύεται από καλύτερες και πιο αποτελεσματικές διαδικασίες

Ο πρώτος πυλώνας της προσέγγισης της Επιτροπής για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης συνίσταται σε πιο αποτελεσματικές και ταχύτερες διαδικασίες. Ειδικότερα, η Επιτροπή προτείνει την καθιέρωση μιας ολοκληρωμένης διαδικασίας συνόρων, η οποία για πρώτη φορά περιλαμβάνει έλεγχο πριν από την είσοδο που καλύπτει τον προσδιορισμό όλων των ατόμων που διασχίζουν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ χωρίς άδεια ή έχουν αποβιβαστεί μετά από έρευνα και επιχείρηση διάσωσης. Αυτό συνεπάγεται επίσης έλεγχο της υγείας και της ασφάλειας, δακτυλικά αποτυπώματα και εγγραφή στη βάση δεδομένων Eurodac. Μετά τον έλεγχο, τα άτομα μπορούν να προωθούνται στη σωστή διαδικασία, είτε στα σύνορα για ορισμένες κατηγορίες αιτούντων είτε σε μια κανονική διαδικασία ασύλου. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, στα σύνορα θα ληφθούν γρήγορες αποφάσεις ασύλου ή επιστροφής, παρέχοντας γρήγορη βεβαιότητα για άτομα των οποίων οι περιπτώσεις μπορούν να εξεταστούν γρήγορα. Ταυτόχρονα, όλες οι άλλες διαδικασίες θα βελτιωθούν και θα υπόκεινται σε ισχυρότερη παρακολούθηση και επιχειρησιακή υποστήριξη από οργανισμούς της ΕΕ. Η ψηφιακή υποδομή της ΕΕ για τη διαχείριση της μετανάστευσης θα εκσυγχρονιστεί ώστε να αντικατοπτρίζει και να υποστηρίζει αυτές τις διαδικασίες.

Δίκαιη κατανομή ευθύνης και αλληλεγγύης

Ο δεύτερος πυλώνας στον πυρήνα του Συμφώνου είναι η δίκαιη κατανομή ευθύνης και αλληλεγγύης. Τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να ενεργούν υπεύθυνα και να υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ τους. Κάθε κράτος μέλος, χωρίς καμία εξαίρεση, πρέπει να συμβάλει στην αλληλεγγύη σε περιόδους έντασης, να συμβάλει στη σταθεροποίηση του συνολικού συστήματος, να υποστηρίξει τα κράτη μέλη που βρίσκονται υπό πίεση και να διασφαλίσει ότι η Ένωση εκπληρώνει τις ανθρωπιστικές της υποχρεώσεις.

Όσον αφορά τις διάφορες καταστάσεις των κρατών μελών και τις κυμαινόμενες μεταναστευτικές πιέσεις, η Επιτροπή προτείνει ένα σύστημα ευέλικτων συνεισφορών από τα κράτη μέλη. Αυτά μπορεί να κυμαίνονται από τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο από τη χώρα της πρώτης εισόδου έως την ανάληψη ευθύνης για τα άτομα που επιστρέφουν χωρίς δικαίωμα διαμονής ή διάφορες μορφές επιχειρησιακής υποστήριξης. Ενώ το νέο σύστημα βασίζεται σε συνεργασία και ευέλικτες μορφές υποστήριξης που ξεκινούν σε εθελοντική βάση, θα απαιτηθούν αυστηρότερες συνεισφορές σε περιόδους πίεσης στα επιμέρους κράτη μέλη, βάσει ενός δικτύου ασφαλείας.

Ο μηχανισμός αλληλεγγύης θα καλύπτει διάφορες καταστάσεις -συμπεριλαμβανομένης της αποβίβασης ατόμων μετά από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, πιέσεις, καταστάσεις κρίσης ή άλλες συγκεκριμένες περιστάσεις.

Αλλαγή μοντέλου στη συνεργασία με χώρες εκτός ΕΕ

Η ΕΕ θα επιδιώξει να προωθήσει εξατομικευμένες και αμοιβαία επωφελείς εταιρικές σχέσεις με τρίτες χώρες. Αυτές θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων, όπως το εμπόριο μεταναστών, θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη νομικών οδών και θα αντιμετωπίσει την αποτελεσματική εφαρμογή των συμφωνιών και ρυθμίσεων επανεισδοχής. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα ενεργήσουν ενωτικά χρησιμοποιώντας ένα ευρύ φάσμα εργαλείων για τη στήριξη της συνεργασίας με τρίτες χώρες για την επανεισδοχή.

Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση

Το σημερινό πακέτο θα επιδιώξει επίσης να ενισχύσει ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα για επιστροφές, ώστε να καταστήσει τους κανόνες της ΕΕ για τη μετανάστευση πιο αξιόπιστους. Αυτό θα περιλαμβάνει ένα πιο αποτελεσματικό νομικό πλαίσιο, έναν ισχυρότερο ρόλο της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, και έναν νεοδιορισμένο Συντονιστή Επιστροφών της ΕΕ με ένα δίκτυο εθνικών εκπροσώπων για τη διασφάλιση της συνοχής σε ολόκληρη την ΕΕ.

Θα προτείνει επίσης μια κοινή διακυβέρνηση για τη μετανάστευση με καλύτερο στρατηγικό σχεδιασμό, ώστε να διασφαλιστεί η ευθυγράμμιση των πολιτικών της ΕΕ και των κρατών μελών, καθώς και ενισχυμένη παρακολούθηση της διαχείρισης της μετανάστευσης επιτόπου για την ενίσχυση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων θα βελτιωθεί

Το μόνιμο σώμα της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, που έχει προγραμματιστεί να αναπτυχθεί από την 1η Ιανουαρίου 2021, θα παρέχει αυξημένη υποστήριξη όπου χρειάζεται. Μια αξιόπιστη νομική πολιτική μετανάστευσης και ένταξης θα ωφελήσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και οικονομίες. Η Επιτροπή θα εγκαινιάσει συνεργασίες με βασικές χώρες εκτός ΕΕ που θα συνδυάσει τις ανάγκες εργασίας και δεξιοτήτων στην ΕΕ. Το Σύμφωνο θα ενισχύσει την επανεγκατάσταση και θα προωθήσει άλλες συμπληρωματικές οδούς, επιδιώκοντας να αναπτύξει ένα ευρωπαϊκό μοντέλο κοινοτικής ή ιδιωτικής χορηγίας. Η Επιτροπή θα εγκρίνει επίσης ένα νέο ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για την ενσωμάτωση και την ένταξη για το 2021-2024.

Επόμενα βήματα

Εναπόκειται τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εξετάσουν και να υιοθετήσουν το σύνολο των νομοθετικών πράξεων που είναι απαραίτητες για την υλοποίηση μιας πραγματικά κοινής πολιτικής ασύλου και μετανάστευσης της ΕΕ. Δεδομένου του επείγοντος χαρακτήρα των τοπικών καταστάσεων σε πολλά κράτη μέλη, οι συννομοθέτες καλούνται να φτάσουν σε πολιτική συμφωνία για τις βασικές αρχές του Κανονισμού για τη Διαχείριση του Ασύλου και της Μετανάστευσης, την υιοθέτηση του κανονισμού για την Υπηρεσία Ασύλου της ΕΕ καθώς και του κανονισμού για το Eurodac έως το τέλος του έτους.

Η αναθεωρημένη οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής, ο κανονισμός πιστοποίησης και η αναδιατυπωμένη οδηγία επιστροφής θα πρέπει επίσης να εγκριθούν γρήγορα, με βάση την πρόοδο.

Ο Αναπληρωτής Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Γιώργος Κουμουτσάκος, δήλωσε σχετικά: 

«Προκειμένου να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η κοινή μεταναστευτική πρόκληση, σήμερα και στο μέλλον, απαιτείται μια συνεκτική και ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή πολιτική. Αυτή η πολιτική αφορά όλα τα κράτη-μέλη, ακόμα μεγαλύτερη σημασία έχει, όμως, για εκείνα τα κράτη που, όπως η Ελλάδα, βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης και αντιμετωπίζουν τις άμεσες συνέπειες του μεταναστευτικού φαινομένου. Γι’ αυτό και η χώρα μας ήταν, είναι και θα είναι διαρκώς και ενεργά παρούσα καθ’ όλη τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης για το νέο Σύμφωνο με προτάσεις και πρωτοβουλίες.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέβαλε προσπάθεια να συγκεράσει αποκλίνουσες απόψεις, προερχόμενες από διαφορετικές ομάδες κρατών. Το Σύμφωνο αποτελείται από μία σειρά νομοθετικών προτάσεων που επικεντρώνονται στον καθορισμό των βασικών παραμέτρων της ευθύνης των κρατών-μελών και του καταμερισμού της μέσω ενός μηχανισμού αλληλεγγύης, στις διαδικασίες ελέγχου, υποδοχής και επιστροφών στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης και στην διαχείριση έκτακτων καταστάσεων.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, τα κείμενα που παρουσιάστηκαν σήμερα θα αποτελέσουν αντικείμενο έντονων διαπραγματεύσεων. Κατά τη διάρκειά τους θα υποστηρίξουμε ενεργά και αποφασιστικά τις θεμελιώδεις θέσεις μας.

Αυτές είναι:

Η υποχρεωτική αλληλεγγύη και ο δίκαιος επιμερισμός του βάρους μεταξύ όλων των κρατών-μελών, που θα εξισορροπεί την ευθύνη την οποία επωμίζονται τα κράτη πρώτης υποδοχής, συμπεριλαμβανομένων βεβαίως μετεγκαταστάσεων.

Η ενίσχυση των επιστροφών στις χώρες καταγωγής και προέλευσης, εκείνων που δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας, μέσω ενός ουσιαστικού κοινού ευρωπαϊκού συστήματος επιστροφών.

Η λειτουργία ενός μηχανισμού αποτελεσματικής αντιμετώπισης έκτακτων συνθηκών και κρίσεων, με ταχεία και έμπρακτη στήριξη των κρατών μελών που καλούνται να τις αντιμετωπίσουν.

Για την αποτελεσματική προώθηση των θέσεών μας, θα συνεχίσουμε να συνομιλούμε και να αναζητούμε κοινούς τόπους με όλους τους εταίρους, κυρίως όμως με τις χώρες πρώτης γραμμής, με τις οποίες αντιμετωπίζουμε κοινές προκλήσεις και μοιραζόμαστε ανάλογες αντιλήψεις, ανησυχίες και προτεραιότητες. Πέραν αυτών, θα συνεργασθούμε στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τους Έλληνες Ευρωβουλευτές.

Για τη στρατηγική και την τακτική που θα ακολουθηθεί και τις συγκεκριμένες θέσεις που θα υποστηριχθούν κατά την επικείμενη διαπραγμάτευση, έχει ήδη συγκροτηθεί διυπουργική ομάδα εργασίας με συμμετοχή των Υπουργείων Μετανάστευσης και Ασύλου, Εξωτερικών, Προστασίας του Πολίτη, καθώς και Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Η ομάδα αυτή θα συνέρχεται σε τακτά διαστήματα συνεργαζόμενη στενά με την ελληνική Μόνιμη Αντιπροσωπεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση».