Το αμείλικτο δίλημμα: 6 ήμερες εβδομάδες εργασίας ή περισσότερες μετανάστευση;

Της Eva Roytburg

Πολλές δυτικές χώρες αντιμετωπίζουν αυτό που η Παγκόσμια Τράπεζα αποκαλεί «βαθιά δημογραφική κρίση»: Ο διττός κίνδυνος της γήρανσης του πληθυσμού και των χαμηλών ποσοστών γεννητικότητας αναμένεται να οδηγήσει τους πληθυσμούς τους σε μείωση τις επόμενες δεκαετίες.

Οι χειρότερες συνέπειες αυτής της δημογραφικής αλλαγής, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, είναι οικονομικές. Σύντομα, ο συρρικνούμενος εργαζόμενος πληθυσμός στις ΗΠΑ, τον Καναδά ή τη Γερμανία δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις συνεχείς απαιτήσεις του για αγαθά και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Αυτές οι πλούσιες, ηλικιωμένες χώρες θα πρέπει να κάνουν μια δύσκολη επιλογή για την οικονομική τους επιβίωση: να αναγκάσουν τους ανθρώπους να εργάζονται περισσότερο ή να επιτρέψουν στους μετανάστες να εργαστούν εκεί.

Ο Lant Pritchett, ένας από τους κορυφαίους στοχαστές παγκοσμίως στα αναπτυξιακά οικονομικά, έχει δει αυτή την κρίση να έρχεται εδώ και δεκαετίες κατά τη διάρκεια της καριέρας του στο Χάρβαρντ, την Παγκόσμια Τράπεζα και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου επί του παρόντος διευθύνει ένα ερευνητικό εργαστήριο. Ο ίδιος είπε στο Fortune το ριζοσπαστικό του σχέδιο για να αποτρέψει την οικονομική καταστροφή.

Μείωση πληθυσμού

Μακροπρόθεσμα, χωρίς παρέμβαση, ο ΟΗΕ προβλέπει ότι η μείωση της πληθυσμιακής αύξησης θα μπορούσε να οδηγήσει σε πλήρη πληθυσμιακή «κατάρρευση». Αυτή η κατάρρευση δεν είναι πιθανό να συμβεί μέχρι τον επόμενο αιώνα – αν συμβεί. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα, η μείωση του πληθυσμού συνιστά ένα πραγματικό και σχετικά απλό οικονομικό πρόβλημα: η Δύση σύντομα δεν θα έχει αρκετούς εργαζόμενους.

Η αναλογία των ατόμων σε παραγωγική ηλικία προς τους ηλικιωμένους στις πλούσιες χώρες σύντομα θα μειωθεί τόσο πολύ που η υποστήριξη προς τους ηλικιωμένους θα είναι αδύνατη. Στην Ιαπωνία, μια χώρα που αντιμετωπίζει ήδη τις συνέπειες της γήρανσης του πληθυσμού, το μέσο κόστος νοσηλευτικής περίθαλψης προβλέπεται να αυξηθεί κατά 75% τα επόμενα 30 χρόνια, με τον πρωθυπουργό Fumio Kishida να προειδοποιεί ότι το έθνος βρίσκεται «στο χείλος του γκρεμού». Στις ΗΠΑ, οι δεξαμενές σκέψης έχουν προειδοποιήσει ότι ένας γηραιότερος πληθυσμός με περισσότερους συνταξιούχους σημαίνει συρρίκνωση της φορολογικής βάσης και υψηλότερες απαιτήσεις σε προγράμματα ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης όπως το Medicare, μαζί με μικρότερο αριθμό ατόμων σε παραγωγική ηλικία που θα πληρώνουν γι’ αυτά τα προγράμματα.

Εν ολίγοις, έχουμε μια «ωρολογιακή βόμβα» στα χέρια μας, σύμφωνα με τα λόγια του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, του οποίου η κυβέρνηση θέσπισε εβδομάδα έξι ημερών εργασίας τον περασμένο μήνα για να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στη χώρα. Η κίνηση προκάλεσε οργή και διαμαρτυρίες μεταξύ των εργαζομένων καθώς βλέπουν τους Γερμανούς και τους Βέλγους συναδέλφους τους να υιοθετούν τις τετραήμερες εργάσιμες εβδομάδες.

Πάντως, ακόμη και όταν ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες και αμερικανικές εταιρείες φλερτάρουν με τη λιγότερη εργασία, πανικόβλητοι οικονομολόγοι και πολιτικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: Πρέπει να εργαζόμαστε περισσότερο. Μια μελέτη που διεξήχθη από την εταιρεία συμβούλων Korn Ferry διαπίστωσε ότι μέχρι το 2030, θα υπάρχει παγκόσμια έλλειψη ανθρώπινου ταλέντου άνω των 85 εκατομμυρίων ανθρώπων, περίπου ισοδύναμο με τον πληθυσμό της Γερμανίας. Αυτή η έλλειψη ταλέντων θα μπορούσε να μειώσει κατά 8,5 τρισεκατομμύρια δολάρια τα αναμενόμενα έσοδα των κρατών, επηρεάζοντας τομείς υψηλής εκπαίδευσης, όπως οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και η πληροφορική, καθώς και θέσεις εργασίας στη μεταποίηση οι οποίες θεωρούνται «χαμηλών δεξιοτήτων» και απαιτούν λιγότερη εκπαίδευση.

Τώρα είναι η ώρα να δράσουμε, είπε στο Fortune ο βετεράνος των οικονομικών Pritchett. Αλλά αυτό συνεπάγεται μια ριζική επανεξέταση της τρέχουσας συζήτησης για τη μετανάστευση.

Τα κλασικά οικονομικά προσφέρουν διάφορους τρόπους αντιμετώπισης της έλλειψης εργατικού δυναμικού, λέει ο Pritchett. Δεδομένου ότι οι περισσότερες από τις κενές θέσεις εργασίας είναι «ανειδίκευτες» ή δεν απαιτούν πτυχίο, μια λύση για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις είναι να επενδύσουν στην αυτοματοποίηση, έχοντας ρομπότ να καλύψουν το κενό. Όμως, ενώ η αυτοματοποίηση βοηθά στην εκτέλεση των εργασιών, συμπιέζει τους μισθούς των εργαζομένων μειώνοντας τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων εργασίας και «επιδεινώνοντας» το πρόβλημα, παρατηρεί ο Pritchett.

Κάποιοι έχουν ζητήσει αύξηση των μισθών για να παρακινήσουν περισσότερους ανθρώπους να εργαστούν. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε παραγωγική ηλικία στις ΗΠΑ απασχολείται ήδη. Παρά τη μείωση τις τελευταίες δεκαετίες του ποσοστού των ανδρών που είναι σε παραγωγική ηλικία και εργάζονται, ο Prichett είπε ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανδρών σε παραγωγική ηλικία απασχολούνται, πράγμα που σημαίνει ότι η αύξηση των αμοιβών θα είχε μικρές επιπτώσεις στην καλύτερη περίπτωση. Υπάρχει περιθώριο για να εργαστούν περισσότερες γυναίκες, σημείωσε, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτές έχουν ήδη αναλάβει σημαντικές ευθύνες όπως η φροντίδα της οικογένειας ή η ανατροφή των παιδιών.

Αυτό αφήνει δύο άλλες επιλογές: να αναγκαστούν οι εργαζόμενοι να εργάζονται περισσότερο ή να επιτραπεί μια εισροή νόμιμης, ελεγχόμενης μετανάστευσης.

Γιατί μια εβδομάδα έξι ημερών δεν θα λειτουργήσει

Το σχέδιο του Μητσοτάκη για μια εβδομάδα εξαήμερης εργασίας είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση βραχυπρόθεσμα, επισημαίνει ο Pritchett.

Αλλά «η οικονομία δεν έχει να κάνει μόνο με την κατεύθυνση: Έχει να κάνει και με την κλίμακα». Με άλλα λόγια, λέει, οι μικρές αλλαγές πολιτικής δεν θα πετύχουν. Αν προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε ένα μεγάλο, διαρθρωτικό πρόβλημα με το εργατικό δυναμικό, η λύση πρέπει να είναι φιλόδοξη και συνεκτική.

Εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής απλώς προσπαθήσουν να κάνουν όλους να δουλέψουν μια επιπλέον ημέρα, τα μαθηματικά δεν θα λειτουργήσουν μακροπρόθεσμα, είπε ο Pritchett. Ακόμα κι αν η Ελλάδα έχει «φανταστική επιτυχία» και αυξήσει τις ώρες εργασίας της κατά 10% τα επόμενα 30 χρόνια, αυτή η ανάπτυξη θα αντιπροσωπεύει μια «σταγόνα στον ωκεανό» για την καταπολέμηση μιας επιδεινούμενης έλλειψης εργατικού δυναμικού. Ο ίδιος υπολογίζει ένα δημογραφικό χάσμα εργατικού δυναμικού 232 εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως στην πιο πρόσφατη εργασία του, λαμβάνοντας ως υπόθεση το υψηλότερο δυνατό ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό.

«Δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα που μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου με εργατικό δυναμικό του οποίου η ηλικία κινείται ανοδικά», τονίζει. Θα πρέπει να αναγκάσετε το εργατικό δυναμικό να εργάζεται όλο και περισσότερο, και ακόμη και τότε, δεν θα μπορέσετε ποτέ να καλύψετε το κενό.

Ο Pritchett έχει μια καλύτερη ιδέα. Γνωρίζει ότι η τρέχουσα συζήτηση για τη μετανάστευση είναι φορτισμένη, καθώς η Δύση ανησυχεί για τις κοινωνικές προεκτάσεις του να επιτραπούν περισσότεροι μετανάστες να εισέλθουν στα σύνορά της. Ωστόσο, υποστηρίζει ότι ο μόνος τρόπος για να λυθεί το εργατικό πρόβλημα των πλούσιων χωρών είναι να επιτραπεί σε μετανάστες να εργαστούν, ιδιαίτερα από χώρες όπου η αύξηση του πληθυσμού ακολουθεί ανοδική πορεία, όπως η Νιγηρία ή η Τανζανία, αντί να μειώνεται.

Κατά την άποψή του, η δυτική συζήτηση για τη μετανάστευση έχει λάβει έναν αδικαιολόγητα δυαδικό χαρακτήρα: ή μια πορεία προς την ιθαγένεια, ή κλειστά σύνορα. Σε ένα πρόσφατο άρθρο με τίτλο «Η πολιτική αποδοχή της χρονικά περιορισμένης κινητικότητας της εργασίας», ο Pritchett λέει ότι η Δύση θα πρέπει σύντομα να εγκαταλείψει αυτήν την άποψη. Αντίθετα, υποστηρίζει ότι τα ανεπτυγμένα κράτη θα πρέπει να υιοθετήσουν ένα σύστημα όπου οι μετανάστες θα μπορούν να έρχονται σε μια χώρα για να εργαστούν για περιορισμένο χρονικό διάστημα και στη συνέχεια θα επιστρέφουν στα σπίτια τους, αφήνοντας και τα δύο μέρη – τη χώρα καταγωγής και τη χώρα προορισμού – πλουσιότερα.

Ο οικονομολόγος καταλήγει: «Αυτά που θα μπορούσε κάποιος να βγάλει στις ΗΠΑ δουλεύοντας για τρία χρόνια είναι μια περιουσία σε σύγκριση με οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να κάνει στην πατρίδα του, π.χ. στη Σενεγάλη. Επιστρέφεις στη Σενεγάλη, χτίζεις ένα σπίτι, αγοράζεις τη δική σου επιχείρηση και έχεις αλλάξει τη ζωή σου δουλεύοντας προσωρινά».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Ποιος είναι ο 65χρονος CEO που πούλησε την εταιρεία του κάνοντας το 88% των υπαλλήλων του εκατομμυριούχους
• «Χάθηκαν» 6,4 τρισ. δολάρια στις παγκόσμιες αγορές – Θα έχει συνέχεια η κατηφόρα;