Το νέο πρόσωπο του καπιταλισμού
Από την Ρεβέκκα Πιτσίκα, CEO People for Business
Με ενδιαφέρον διάβασα, στο τέλος Αυγούστου, ένα δημοσίευμα στο διεθνή τύπο, που αναφερόταν στην ετήσια συνάντηση 181 CEO’s κορυφαίων επιχειρήσεων –όπως η Apple, η Pepsi, η Walmart κλπ-, στο Business Roundtable, ένα από τα κυρίαρχα επιχειρηματικά λόμπι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η φετινή συνάντηση ήταν πολύ διαφορετική από τις προηγούμενες, καθώς οι συμμετέχοντες προσπάθησαν, για πρώτη φορά, να επανακαθορίσουν τον ρόλο των επιχειρήσεων στην κοινωνία, μιλώντας για έναν εταιρικό σκοπό πέρα από τα κέρδη. Συνέταξαν λοιπόν μία ανοικτή επιστολή, μέσω της οποίας δεσμεύονται να οδηγήσουν τις εταιρείες τους με άξονα το όφελος όλων των ενδιαφερομένων μερών: πελατών, εργαζομένων, προμηθευτών, μετόχων – και εν τέλει του συνόλου της κοινωνίας.
Οι πρώτες αντιδράσεις μετά από αυτή τη δημόσια τοποθέτηση ήταν μάλλον καχύποπτες. Τα media σχολίασαν ότι μία τέτοια στάση από τους ισχυρούς των επιχειρήσεων δεν είναι καθόλου τυχαία, καθώς έρχεται σε μία στιγμή που τα μεγάλα brands έχουν συγκεντρώσει τα πυρά των πολιτών για την αυξανόμενη ανισότητα στους μισθούς, για τα προϊόντα που επιβαρύνουν την υγεία των καταναλωτών, για πρακτικές που καταστρέφουν το περιβάλλον. Με λίγα λόγια, την εξέλαβαν σαν μία «αντίδραση τακτικής» στο κίνημα ενάντια στον καπιταλισμό, που έχει μεγεθυνθεί τα τελευταία χρόνια.
Αυτή είναι όμως η μία πλευρά του νομίσματος – υπάρχει και η άλλη πλευρά, που είναι ίσως πιο κοντά στα νέα δεδομένα. Στον 21ο αιώνα, οι επιχειρήσεις φαίνεται να πρέπει να επαναπροσδιορίσουν το ρόλο τους στον πραγματικό κόσμο, να πάρουν θέση για τα μεγάλα προβλήματα, να συμβάλουν με το δικό τους τρόπο στην επίλυσή τους και να έρθουν πιο κοντά στην κοινωνία. Αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη να επικεντρωθούν στη δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας για όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη και να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις, ώστε να οδηγηθούν σε ευημερία τόσο οι ίδιες, όσο και το σύνολο των πολιτών. Η επόμενη ημέρα, θα πρέπει να βρει τις εταιρείες να μην ενδιαφέρονται μόνο για την προώθηση των συμφερόντων των μετόχων τους, αλλά έτοιμες να επενδύσουν στην ανάπτυξη των εργαζομένων τους, στην προστασία του περιβάλλοντος και στη δίκαιη και ηθική αντιμετώπιση των προμηθευτών τους.
Γίνεται λόγος, πλέον, για μία νέα προσέγγιση όπου η εταιρική ευθύνη και το κέρδος κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Έρευνες δείχνουν ότι οι εταιρείες που έχουν έναν ισχυρό εταιρικό κοινωνικό προσανατολισμό, αυτό αντανακλά θετικά στους εργαζομένους τους, τους κάνει περισσότερο δεσμευμένους και πιο παραγωγικούς. Δεν είναι τυχαίο, που οι επιχειρήσεις με υψηλά επίπεδα κοινωνικής ενσυναίσθησης αναπτύσσονται ταχύτερα, έχουν μεγαλύτερη κερδοφορία και είναι πιο καινοτόμες. Υπάρχει όμως μία σημαντική παράμετρος εδώ: Η σχέση μεταξύ εταιρικής ευθύνης και κερδοφορίας λειτουργεί αποτελεσματικά μόνο εάν η ανώτατη διοίκηση έχει κάνει ξεκάθαρη την στρατηγική της αυτή κι έχει περάσει επιτυχημένα την αντίστοιχη κουλτούρα, μέσα στην εταιρεία – και ειδικότερα στα στελέχη της μεσαίας και κάτω βαθμίδας.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν αρκετοί ακόμη παράγοντες που εμποδίζουν αυτή τη σχέση, όπως για παράδειγμα η βάση των επενδυτών, ο τρόπος που ασκείται η ηγεσία –πόσο δεσμευμένοι είναι οι ηγέτες προς την κατεύθυνση αυτή– το χάσμα των αμοιβών, που δημιουργεί την αίσθηση της άδικης κατανομής της αξίας μέσα στην επιχείρηση, οι συγχωνεύσεις και οι εξαγορές, καθώς προτάσσουν την αξία της συγχώνευσης ως προς την εταιρική ευθύνη.
Προκειμένου να ξεπεραστούν όλα αυτά τα εμπόδια και να συνδεθεί ουσιαστικά η αποστολή της εταιρείας με την ευημερία της κοινωνίας απαιτείται χρόνος, στρατηγική και διαμόρφωση συγκεκριμένης εταιρικής κουλτούρας.
Οι επιχειρήσεις διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην οικονομία, δημιουργούν θέσεις εργασίας, προωθούν την καινοτομία, παρέχουν βασικά αγαθά και υπηρεσίες. Και στην εποχή μας καλούνται να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ αυτών και της κοινωνίας. Καλούνται να δώσουν αξία στους πελάτες τους, να επενδύσουν στους εργαζομένους τους -μέσω της συνεχούς κατάρτισης και της εκπαίδευσης για την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων-, να προωθήσουν την διαφορετικότητα και τον σεβασμό στο χώρο εργασίας, να αντιμετωπίσουν δίκαια και ηθικά τους προμηθευτές τους, να υποστηρίξουν τα κοινωνικά σύνολα, στα οποία απευθύνονται και δραστηριοποιούνται, να προστατεύσουν το περιβάλλον -υιοθετώντας βιώσιμες πρακτικές- και να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμη αξία για τους μετόχους τους, που παρέχουν τα κεφάλαια για να αναπτύσσονται και να καινοτομούν.
Εξάλλου, όπως επισημαίνουν και οι 181 CEO’s στην ανοικτή επιστολή τους οι κοινωνικές μετατοπίσεις σπάνια έρχονται ξαφνικά. Συχνά εκδηλώνονται όταν μία κοσμοθεωρία σταδιακά έχει αρχίσει να διαβρώνεται και μία νέα έρχεται να πάρει τη θέση της.
