Το όραμα του Κέντρου Τεχνητής Νοημοσύνης «Αρχιμήδης» για την επόμενη μέρα της Ελλάδας
Η πορεία της χώρας στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης ανέδειξε την αναγκαιότητα για επενδύσεις στους τομείς υψηλής τεχνολογίας. Επενδύσεις οι οποίες δεν αφορούν μόνο σε κεφάλαια, αλλά και σε ανθρώπινο δυναμικό.
Η επιστημονική «αφαίμαξη» της περιόδου της οικονομικής κρίσης από τις αρχές της δεκαετίας του 2010, δημιούργησε ένα ερευνητικό κενό το οποίο πρέπει να καλυφθεί άμεσα. Εδώ εντοπίζεται κι ένας από τους βασικούς ιδρυτικούς στόχους του Κέντρου Τεχνητής Νοημοσύνης «Αρχιμήδης» από την Επιτροπή «Ελλάδα 2021» και το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά». Η πρωτοβουλία τριών κορυφαίων Ελλήνων επιστημόνων, του Χρίστου Παπαδημητρίου, του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη και του Τίμου Σελλή, και έχει βασικό στόχο να φέρει Έλληνες ερευνητές και πανεπιστήμια σε άμεση επαφή με ερευνητικά προγράμματα και ειδικούς από όλο τον κόσμο.
Για τους στόχους της προσπάθειας αυτής που ανακοινώθηκε στα τέλη του 2021 και προχωρά με ταχείς ρυθμούς από την αρχή της φετινής χρονιάς, μίλησαν στο Fortune Greece ο Ιωάννης Εμίρης, πρόεδρος και γενικός διευθυντής του ΕΚ «Αθηνά» και ο δρ Τίμος Σελλής, υπεύθυνος της Μονάδας «Αρχιμήδης».
Για ποιον λόγο αποφασίσατε να προχωρήσετε στη δημιουργία του Κέντρου Έρευνας «Αρχιμήδης» και ποιοι είναι οι βασικοί σας στόχοι;
Τ.Σ. Η ίδρυση της Μονάδας Αρχιμήδης στο ΕΚ «Αθηνά» ήταν το επιστέγασμα μιας σημαντικής προσπάθειας που ξεκίνησε αρκετό καιρό πριν. Μαζί με τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη και τον Χρίστο Παπαδημητρίου είχαμε οραματιστεί τη δημιουργία μιας Ερευνητικής Μονάδας για την «Τεχνητή Νοημοσύνη, την Επιστήμη Δεδομένων και τους Αλγορίθμους». Πρόκειται για μία πρωτοβουλία που θα ενεργοποιήσει και θα αξιοποιήσει το ελληνικό ερευνητικό δυναμικό σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και θα βάλει την Ελλάδα στην αιχμή του δόρατος της παγκόσμιας τεχνολογικής πρωτοπορίας.
Η πρόταση μας υποβλήθηκε στην Επιτροπή «Ελλάδα 2021» προκειμένου να ενσωματωθεί στο πρόγραμμά της, στον άξονα «Το 2021 ως παράθυρο στο μέλλον», και με τη στήριξή της διαμορφώθηκε πλήρες Busines Plan το οποίο εγκρίθηκε από το RRF (Recovery and Resilience Faciliry), διασφαλίζοντας την χρηματοδότηση για πέντε χρόνια. Έτσι η Πολιτεία την ενέταξε στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με αποτέλεσμα να πάρει σάρκα και ο οστά ο «Αρχιμήδης» ως ανεξάρτητη Μονάδα του ΕΚ «Αθηνά».
Το «Αθηνά» αποτελεί το μοναδικό Ερευνητικό Κέντρο στην χώρα που επικεντρώνεται στις τεχνολογίες και τις εφαρμογές της Πληροφορικής. Διεξάγει υψηλής ποιότητας Έρευνα, αναπτύσσει Τεχνολογίες και συμβάλλει στην παραγωγή Καινοτομίας στα πεδία της Πληροφορικής, των Επικοινωνιών και των Υπολογιστικών Επιστημών. Επομένως, η συνέργεια και συγγένεια με τα Ινστιτούτα και τις άλλες Μονάδες του ΕΚ «Αθηνά» δημιουργεί μια δυναμική που θα ωφελήσει το Ερευνητικό Κέντρο, αλλά θα προβάλει και τη χώρα διεθνώς.
Ποιες είναι οι πρώτες κινήσεις σας μετά τις ανακοινώσεις του περασμένου Δεκεμβρίου;
Τ.Σ. Σύμφωνα με το επίσημο χρονοδιάγραμμά μας για το τρέχον έτος και έπειτα από την έγκριση ένταξής μας στο Ταμείο Ανάκαμψης, η επίσημη λειτουργία μας θα ξεκινήσει την άνοιξη του 2022 οπότε και θα διενεργηθούν κάποια Design Workshops και Scoping Exercises, ενώ αμέσως μετά θα προκηρυχθούν οι πρώτες προσκλήσεις ενδιαφέροντος για έμπειρους και νέους ερευνητές και οι πρώτες ομάδες που θα συσταθούν θα ξεκινήσουν να εργάζονται το Φθινόπωρο του 2022.
Ποιο θα είναι το μοντέλο λειτουργίας του Κέντρου «Αρχιμήδης»;
Τ.Σ. Δημιουργείται μια ερευνητική μονάδα, που θα υπηρετεί τη βασική αλλά και την εφαρμοσμένη έρευνα και θα είναι συνδεδεμένη με ελληνικά, αλλά και ξένα Πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα και έχει ως κύρια αποστολή την ενίσχυση συνεργασίας ώριμων Ελλήνων ερευνητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και νέων επιστημόνων (όπως υποψηφίων διδακτόρων και μεταδιδακτορικών ερευνητών), στις περιοχές της Τεχνητής Νοημοσύνης, της Επιστήμης Δεδομένων και των Αλγορίθμων.
Ο «Αρχιμήδης» είναι μια εμβληματική πρωτοβουλία για την Ελλάδα. Μέσα από τη δράση του δεν θα προκύψει αναβάθμιση ενός μόνο ερευνητικού οργανισμού, αλλά και η δημιουργία ενός πανελλήνιας εμβέλειας κόμβου, που θα προσφέρει υψηλού επιπέδου ευκαιρίες σε νέους και ώριμους ερευνητές για συνεργασία προς όφελος της χώρας. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς τα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, βοηθώντας τα να συμμετάσχουν, μέσω των στελεχών τους, σε έρευνα παγκόσμιας κλάσης, προωθώντας παράλληλα τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας στην αγορά.
Εκτός όμως από τη σύνδεση με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, στόχος για τον «Αρχιμήδη» σε βάθος χρόνου, είναι η ανάπτυξη συνεργασιών με τον επιχειρηματικό χώρο, προκειμένου να δημιουργηθεί μια θερμοκοιτίδα νεοφυούς επιχειρηματικότητας στους τομείς που θα δραστηριοποιείται. Επίσης, θα αναπτυχθούν συνέργειες με αντίστοιχες πρωτοβουλίες, προκειμένου να διευκολύνεται η μεταφορά των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην αγορά.
Κατά την παρουσίαση της πρωτοβουλίας σας, ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ανέφερε ότι οι πόροι χρηματοδότησης του Κέντρου «Αρχιμήδης» θα είναι περισσότεροι από 21 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης για την πρώτη πενταετία. Πώς σκοπεύετε να αξιοποιήσετε τους πόρους αυτούς;
Τ.Σ. Ο «Αρχιμήδης» θα χρησιμοποιήσει τους πόρους αυτούς για την ίδρυση και αρχική του ανάπτυξη. Στη συνέχεια θα στηριχτεί αποκλειστικά σε ιδίους πόρους που θα αντλεί μέσα από διεθνείς χρηματοδοτήσεις ερευνητικών προγραμμάτων, έσοδα από παροχή συμβουλευτικών και ερευνητικών υπηρεσιών σε δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, δωρεές και χορηγίες, κ.λπ. Οι επικεφαλής των ερευνητικών ομάδων, θα δημιουργήσουν ένα state of the art περιβάλλον το οποίο θα μπορεί να προσελκύσει συνεργασίες με παγκόσμιας εμβέλειας επιχειρήσεις σε πολλούς παραγωγικούς τομείς, όπως είναι η μηχανική μάθηση, η φαρμακευτική βιομηχανία, η ναυτιλία, η κυβερνητική, ο αγροδιατροφικός τομέας, η ανάλυση μεγάλων δεδομένων κ.λπ.
Κύριος στόχος μας, όπως προαναφέρθηκε, είναι ο «Αρχιμήδης» να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία μιας κοινότητας επιστημόνων και μηχανικών παγκόσμιας κλάσης στην Ελλάδα, η οποία θα προσελκύσει επενδύσεις και τεχνολογική καινοτομία. Η επιλογή των συγκεκριμένων τεχνολογικών πεδίων (Τεχνητή Νοημοσύνη, Επιστήμη Δεδομένων και Αλγόριθμοι) θα οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη υψηλών αποδόσεων και εντατικής αξιοποίησης του δυναμικού ταλέντων, και, δεύτερον, η καλλιέργεια τακτικών και απρόσκοπτων συνεργειών μεταξύ της ελληνικής ακαδημαϊκής διασποράς και του εγχώριου ταλέντου, θα συμβάλει στη μείωση του brain drain που παρατηρείται έντονα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.
Αναμένουμε επίσης άμεσα νέες συνεργασίες μεταξύ κορυφαίων πανεπιστημίων και εταιρειών τεχνολογίας του εξωτερικού με τα αντίστοιχα ιδρύματα και εταιρείες της Ελλάδας, προσελκύοντας ερευνητές διεθνούς φήμης που θα επενδύσουν ποσοστό του χρόνου τους στην εγχώρια καινοτομία.
Ποιος είναι ο ρόλος των κ. Χ. Παπαδημητρίου, Κ. Δασκαλάκη και Τ. Σελλή στην υλοποίηση και τη λειτουργία του Κέντρου;
Ι.Ε. Το εξαιρετικά σημαντικό και με παγκόσμια αναγνώριση έργο των Παπαδημητρίου, Δασκαλάκη και Σελλή, αποτελεί και το σημαντικότερο κεφάλαιο της Μονάδας «Αρχιμήδης». Eίναι μια ηχηρή ψήφος εμπιστοσύνης προς την ερευνητική κοινότητα της χώρας μας και τις προσπάθειες που γίνονται διαχρονικά και υπό αντίξοες συνθήκες, να διατηρηθεί ένα επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ερευνητικής δουλειάς διεθνούς επιπέδου, όπως άλλωστε αποδεικνύουν οι καριέρες των φοιτητών μας, η πρόοδος των ερευνητών μας σε βασική έρευνα, αλλά και σε προσέλκυση πόρων και, πιο πρόσφατα, οι επιτυχίες των νέων εταιρειών.
Η παρουσία τριών επιστημόνων παγκόσμιας εμβέλειας διασφαλίζει την προσέλκυση αντίστοιχης εμβέλειας ερευνητών οι οποίοι θα είναι επικεφαλής των ομάδων που θα δημιουργηθούν στο Ινστιτούτο, καθώς και την προσέλευση νέων ταλαντούχων ερευνητών οι οποίοι θα στελεχώσουν τις ομάδες αυτές. Να αναφέρω χαρακτηριστικά ότι ήδη έχουν κινητοποιήσει 30 διεθνούς φήμης επιστήμονες, οι οποίοι με χαρά έχουν αποδεχθεί να συνεργαστούν δυνητικά ως επιβλέποντες καθηγητές και επισκέπτες ερευνητές με το Ινστιτούτο. Ενδεικτικά οι επιστήμονες αυτοί προέρχονται από διεθνούς φήμης ιδρύματα όπως Carnegie-Mellon University , Columbia University, Cornell University, Ecole Centrale de Paris, EPFL, ETH Zurich, MIT, NYU, Stanford University, University of Texas-Austin, University of Wisconsin-Madison, University of Warrick.
Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται σήμερα στην Ελλάδα η εφαρμογή των τεχνολογιών της Τεχνητής Νοημοσύνης, της Επιστήμης Δεδομένων και των Αλγορίθμων σε επιχειρήσεις και ακαδημαϊκή/ερευνητική κοινότητα;
Ι.Ε. & Τ.Σ. Η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει τη σημασία και τις δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης, καθώς και τις πιθανές προκλήσεις και κινδύνους, και ως εκ τούτου στοχεύει να προωθήσει ένα μέλλον με δυνατότητα τεχνολογίας που αγκαλιάζει την καινοτομία και την ανάπτυξη προς όφελος όλων και για το κοινό καλό. Η σχετική αναλυτική έκθεση της Ελληνικής Κυβέρνησης με τίτλο «The Hellenic National Strategy for Artificial Intelligence» παρουσιάζει συγκεκριμένους άξονες στους οποίους αναμένεται να επικεντρωθεί η χώρα. Ανάλογη έκθεση «Πρόταση Εθνικής Στρατηγικής για την Ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης» παρουσιάστηκε από τον ΣΕΒ τον Νοέμβριο του 2020.
Οι εκθέσεις αυτές αναδεικνύουν ότι υπάρχουν πολλές εξαιρετικές ερευνητικές ομάδες που εργάζονται σε περιοχές όπως η μηχανική μάθηση και η εξόρυξη δεδομένων, η αβεβαιότητα στην τεχνητή νοημοσύνη, η επεξεργασία φυσικής γλώσσας, η όραση υπολογιστών, η ρομποτική, και άλλους σύγχρονους τομείς που συνδέονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Οι εκθέσεις επιπλέον κατέγραψαν ότι παρά τις σημαντικές προσπάθειες και επιτεύγματα, οι δυνατότητες του ελληνικού ερευνητικού οικοσυστήματος τεχνητής νοημοσύνης παρεμποδίζονται από αρκετούς ανασταλτικούς παράγοντες, όπως η διατήρηση και προσέλκυση ταλαντούχων ερευνητών, και η χρηματοδότηση ερευνητικών έργων σε βασικούς τομείς της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτή ακριβώς την ανάγκη καλείται να καλύψει ο «Αρχιμήδης».
Σε ποιους τομείς της οικονομίας θα μας ωφελήσει η ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών και τι πρέπει να κάνουμε συλλογικά, ούτως ώστε να μην μείνουμε πίσω σε σύγκριση με τον διεθνή ανταγωνισμό;
Ι.Ε. & Τ.Σ. Θεωρούμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική η προώθηση δράσεων σε κρίσιμους τομείς όπως η ιατρική, και η βιολογία, και η 4η βιομηχανική επανάσταση, καθώς και οι εφαρμογές σε έξυπνες υποδομές, στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, τον τουρισμό, τη γεωργία, και τη ναυτιλία. Ταυτόχρονα όμως, προσπαθούμε να αναδείξουμε και τη σημασία και κρισιμότητα των ζητημάτων ηθικής, διαφάνειας και δικαιοσύνης στις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης.
Η πανδημία υπογράμμισε τον ρόλο των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητά μας και διεύρυνε την χρήση τους σε όλες τις ηλικίες. Αντίστοιχα, ενισχύθηκε ο ρόλος των αλγορίθμων στην ζωή μας, με αποτέλεσμα αρκετές λειτουργίες να ψηφιοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό (λιανική πώληση, ψυχαγωγία, ψηφιακές υπηρεσίες). Αυτή η εξέλιξη τόνισε το ζήτημα της διαφάνειας των αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης και της εμπιστοσύνης που μπορεί να επιδείξει ο πολίτης προς τις αυτοματοποιημένες μεθόδους αποφάσεων, ειδικότερα όταν πρόκειται για ευαίσθητες λειτουργίες όπως η ιατρική διάγνωση, η απονομή δικαιοσύνης, ή η επιλογή υποψηφίων.
Τι σημαίνει η έναρξη των εργασιών του Κέντρου «Αρχιμήδης» για το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά»;
Ι.Ε. Το γεγονός ότι ο «Αρχιμήδης» ιδρύθηκε ως Μονάδα του Ερευνητικού Κέντρου μας αποτελεί μια πολύ σημαντική ευκαιρία αλλά και επιτυχία για το ΕΚ «Αθηνά». Δείχνει τη δυναμική μας και την ικανότητα του ΕΚ να αγκαλιάσει και να υποστηρίξει τέτοιου μεγέθους πρωτοβουλίες. Το ΕΚ «Αθηνά» αποτελεί ένα σχετικά νέο Ερευνητικό Κέντρο, αλλά διακρίνεται για τον δυναμισμό του. Με την κατάλληλη υποστήριξη από την Πολιτεία, στοχεύει σε περαιτέρω κινήσεις αντίστοιχου βεληνεκούς, οι οποίες θα ενισχύσουν το ερευνητικό τοπίο στην χώρα και θα τονώσουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.
Η Μονάδα «Αρχιμήδης» θα φέρει στο ΕΚ «Αθηνά» νέους επιστήμονες που θα ανοίξουν δίαυλους επικοινωνίας και θα συνεργαστούν και με τους άλλους ερευνητές μας, στις τρεις πόλεις όπου έχει παρουσία το ΕΚ «Αθηνά»: την Αθήνα, την Πάτρα και την Ξάνθη. Επίσης, θα δημιουργήσει νέες συνέργειες με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα σε Ελλάδα και εξωτερικό προωθώντας την εξωστρέφεια, ενώ θα αξιοποιηθούν τεχνολογίες που έχουν ήδη δημιουργηθεί στο Κέντρο μας. Τέλος, θα συνεισφέρει στις ποικίλες δράσεις του “Αθηνά” για ενίσχυση της Καινοτομίας, είτε πρόκειται για τη Μονάδα Corallia, το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας και την πρόσφατη Μονάδα Καινοτομίας για τις Γυναίκες, είτε αφορά στην συνδημιουργία τεχνοβλαστών (όπως η Innoetics που σημείωσε ιδιαίτερα επιτυχή έξοδο) και τη συμμετοχή στα νέα Κέντρα Ικανοτήτων, τα οποία συγχρηματοδοτούνται από το κράτος.
Μέρος των συνεντεύξεων δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Fortune Μαρτίου 2022.
