Το παράδοξο της πανδημίας: Η κρίση «γεννάει» περισσότερους σκεπτικιστές για την επιστήμη

του Geoff Colvin

Ακούγεται τρελό αλλά δεν είναι: Η τρέχουσα εμπειρία της πανδημίας από μια κρίσιμη ομάδα του παγκόσμιου πληθυσμού θα μπορούσε να κάνει τις μελλοντικές πανδημίες χειρότερες.

Το συμπέρασμα προέρχεται από μια νέα έρευνα των Barry Eichengreen του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια Berkeley, Cevat Giray Aksoy της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης, και Orkun Saka του Πανεπιστημίου του Sussex.

Οι ερευνητές εξέτασαν τις στάσεις και συμπεριφορές άνω των 75.000 ατόμων παγκοσμίως που επιβίωσαν μιας πανδημίας, εστιάζοντας στα άτομα που είχαν ηλικία 18-25 ετών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Όπως αναφέρουν οι ψυχολόγοι, σε αυτό το ηλικιακό εύρος οι άνθρωποι διαμορφώνουν τις μακροχρόνιες πεποιθήσεις τους, και κάποιες απ’ αυτές τις πεποιθήσεις ίσως θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τους ίδιους και άλλους σε μια μελλοντική πανδημία.

Συγκεκριμένα, ακόμα και μετά από δεκαετίες ύστερα από μια πανδημία, η συγκεκριμένη εμπειρία «μειώνει σημαντικά την εμπιστοσύνη στους επιστήμονες και στα οφέλη του έργου τους». Ακόμα χειρότερα, οι άνθρωποι αυτοί είναι πιο σκεπτικοί αναφορικά με τα εμβόλια και είναι λιγότερο πιθανό να εμβολιάσουν τα παιδιά τους.

Είναι δύσκολο να πιστέψει κάποιος ότι θα υπήρχαν άτομα που θα αντιδρούσαν έτσι στην τωρινή πανδημία, όταν η επιστήμη αναδεικνύεται σε ήρωα. Η παγκόσμια εμπιστοσύνη στην επιστήμη είναι η υψηλότερη των τριών τελευταίων ετών που η 3M υποστηρίζει τη σύνταξη ενός ετήσιου Δείκτη Κατάστασης της Επιστήμης. Το 54% των συμμετεχόντων στην έρευνα στην οποία βασίζεται ο δείκτης ανέφεραν ότι ο COVID-19 έχει εντείνει την υποστήριξή τους για την επιστήμη. Ο σκεπτικισμός έναντι της επιστήμης μειώθηκε για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησε η συγκεκριμένη έρευνα γνώμης.

Όμως, τα ευρήματα της ομάδας του Eichengreen ίσως αποδειχθούν αληθή και μετά από την τρέχουσα πανδημία. Ο λόγος; Φαίνεται ότι υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των στάσεων των ατόμων έναντι της επιστήμης και των στάσεών τους έναντι των επιστημόνων. Οι ερευνητές βρήκαν ότι η εμπειρία μιας πανδημίας δεν επηρεάζει τις απόψεις για την επιστήμη σαν μια συλλογική δραστηριότητα. Αφηρημένα, τα άτομα εγκρίνουν τη δυνατότητά της να βελτιώνει την κοινωνία.

Όμως, «εάν χρησιμοποιήσουμε σαν οδηγό τις προηγούμενες πανδημίες» έγραψαν οι ερευνητές, «ο ιός θα μειώσει την εμπιστοσύνη προς μεμονωμένους επιστήμονες, θα κάνει χειρότερες τις αντιλήψεις των ατόμων περί της ειλικρίνειας των επιστημόνων, και θα πλήξει την πεποίθηση ότι οι δραστηριότητες των επιστημόνων ωφελούν την κοινωνία».

Με άλλα λόγια, όταν συμβαίνουν κακά πράγματα, οι άνθρωποι τείνουν να ρίχνουν το φταίξιμο σε άτομα και όχι σε θεσμούς.

Τουλάχιστον, φαίνεται ότι οι αναπτυγμένες χώρες ίσως γλιτώσουν τις χειρότερες επιδράσεις αυτών των πεποιθήσεων, καθώς οι ερευνητές βρήκαν ότι οι συγκεκριμένες στάσεις είναι ισχυρότερες σε χώρες με χαμηλά εισοδήματα και λίγους ιατρούς ανά κάτοικο. Όμως, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το εύρημα της έρευνας σύμφωνα με το οποίο οι αρνητικές προς τους επιστήμονες και προς τα εμβόλια στάσεις έγιναν ισχυρότερες μετά από τις πιο σοβαρές επιδημίες.

Και ο COVID-19 είναι μία από αυτές, ειδικά για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη που είχαν πολύ καιρό να βιώσουν μια τόσο σοβαρή πανδημία.