Βαρύ το τίμημα της ρωσικής εισβολής για τους ολιγάρχες – Ο Πούτιν έσπασε έναν κύκλο 30 ετών

Την ημέρα που ξεκίνησε η εισβολή της Ρωσίας, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι ρώτησε: «Τι ακούμε σήμερα; Δεν είναι μόνο οι εκρήξεις πυραύλων, οι μάχες και ο βρυχηθμός των αεροσκαφών. Αυτός είναι ο ήχος ενός νέου Σιδηρού Παραπετάσματος που χαμηλώνει και αποκλείει τη Ρωσία από τον πολιτισμένο κόσμο».

Αυτή η αποστροφή στον λόγο του Ζελένσκι αποτυπώνει τη νέα παγκόσμια τάξη. Πολλοί παρατηρητές του Κρεμλίνου δεν πίστευαν ποτέ ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα έφτανε τόσο μακριά. Ποτέ δεν πίστευαν ότι ένας άνθρωπος τόσο υπολογιστικός θα εισέβαλε και θα προσπαθούσε να κρατήσει αιχμάλωτη μια χώρα με περισσότερους από 44 εκατομμύρια κατοίκους. 

Όμως, μετά από 22 χρόνια στην εξουσία, ο Ρώσος πρόεδρος διέβη τον Ρουβίκωνα. Πλέον, έχει απομονώσει το έθνος του, γεγονός το οποίο θα μπορούσε, όπως πιστεύουν ορισμένοι έμπειροι διπλωμάτες, να προκαλέσει το τέλος του καθεστώτος του.

Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης συνέβη το 1991. Η διάθεση τότε ήταν θολή, καθώς κυριαρχούσε η πεποίθηση ότι οι κάποτε καταπιεσμένες κοινωνίες και οικονομίες θα ελευθερωθούν, χάρη στην ελπίδα και την υπόσχεση που προσέφεραν οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Εκείνη την εποχή, η Ουκρανία είχε το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό απόθεμα όπλων στον κόσμο, καθιστώντας τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της από τη Μόσχα ζήτημα γεωπολιτικής ασφάλειας. Το 1994, η Ουκρανία εγκατέλειψε τα πυρηνικά της σε αντάλλαγμα διαβεβαιώσεις από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρωσία ότι η εδαφική της ακεραιότητα θα διατηρηθεί – μια εγγύηση που παραβίασε η Ρωσία.

Η συζήτηση για το εάν η Ουκρανία θα πρέπει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση -είτε θα πρέπει να γέρνει προς την Ανατολή είτε τη Δύση- προκάλεσε ρήγμα στην κεντρική πολιτική της σκηνή και οδήγησε σε δύο εξεγέρσεις από το 2004. Ο Πούτιν εκμεταλλεύτηκε τις εμφύλιες διαμάχες, προσαρτώντας την Κριμαία το 2014 και εξασφαλίζοντας την υποστήριξη των Ρώσων αυτονομιστών στα ανατολικά.

Οι κινήσεις του άφησαν την Ουκρανία ενωμένη σε ό,τι αφορά την επιθυμία της να γίνει μέρος της Ευρώπης, αλλά η απάντηση των Δυτικών ήταν αδύναμη. Εκτός των άλλων, οι ενέργειες του Πολ Μάναφορτ και του Ρούντι Τζουλιάνι στην Ουκρανία, από το 2017 έως το 2019, έκαναν μεγάλο κακό. Ο Μάναφορτ, πρώην διευθυντής της εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ, κέρδισε εκατομμύρια δολάρια συμβουλεύοντας φιλορωσικά πολιτικά κόμματα. Το 2019, ο Τραμπ έστειλε τον Τζουλιάνι, τον δικηγόρο του, για να πιέσει τους συμβούλους του Ζελένσκι να ερευνήσουν τον Μπάιντεν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του. Αυτό έβαλε τις ΗΠΑ σε δύσκολη θέση.

Οι ενέργειες της Ρωσίας έξω από την Ουκρανία έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και πολύ καιρό, αλλά λίγοι άκουσαν. Το 2006, ο πρώην αξιωματικός της KGB Αλεξάντερ Λιτβινένκο, σκληρός επικριτής του Πούτιν, πέθανε μετά από δηλητηρίαση με ραδιενεργό πολώνιο στο Λονδίνο. Το 2018, ο πρώην αξιωματικός των ρωσικών στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών Σεργκέι Σκριπάλ και η κόρη του, Γιούλια, δηλητηριάστηκαν με το σκεύασμα Novichok στην αγγλική πόλη Salisbury.  

Ο Μπιλ Μπράουντερ, ο οποίος κάποτε ήταν ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στη Ρωσία, προειδοποιεί για τον Πούτιν εδώ και χρόνια. Το 2009 ο Ρώσος δικηγόρος του, Σεργκέι Μαγκνίτσκι, πέθανε αφού στερήθηκε ιατρική περίθαλψη σε φυλακή της Μόσχας. Είχε αποκαλύψει φορολογική απάτη που συνδεόταν με Ρώσους αξιωματούχους. Ο καλύτερος τρόπος για να τιμωρηθεί ο Πούτιν είναι να βάλεις στο στόχαστρο τους Ρώσους ολιγάρχες που κρατούν τα χρήματά του, όπως κάνουν τώρα οι ΗΠΑ, η ΕΕ και άλλοι σύμμαχοι, λέει ο Μπράουντερ, ο οποίος αποκλείστηκε από τη Ρωσία το 2005, αφού χαρακτηρίστηκε «απειλή για την εθνική ασφάλεια».

Κυρώσεις

Αυστηρότερες κυρώσεις θα μπορούσαν να είχαν επιβληθεί εδώ και πολύ καιρό, αλλά δεν επιβλήθηκαν, επειδή το μολυσμένο ρωσικό χρήμα είναι εδραιωμένο στις δυτικές οικονομίες – σε ρετιρέ στη Νέα Υόρκη, σε αρχοντικά στο Mayfair του Λονδίνου και σε παραθαλάσσιες επαύλεις στη νότια Γαλλία. 

Η επιβολή κυρώσεων σε ολιγάρχες που δημιούργησαν τις περιουσίες τους με την ευλογία του Κρεμλίνου ανησυχεί τον Πούτιν. «Βρήκαμε την αχίλλειο πτέρνα του», λέει ο Μπράουντερ. Επιβάλαμε κυρώσεις στους ολιγάρχες και απειλεί με πυρηνικό πόλεμο».

Η υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Λιζ Τρας είπε ότι καταρτίζει μια «λίστα με ολιγάρχες» για την επιβολή κυρώσεων, αλλά είπε στα μέλη του κοινοβουλίου ότι οι δικηγόροι που εργάζονται για Ρώσους δισεκατομμυριούχους έχουν στείλει επιστολές προειδοποιώντας ότι θα αμφισβητήσουν τα μέτρα. 

Το Λονδίνογκραντ, το προσωνύμιο που δόθηκε στη βρετανική πρωτεύουσα καθώς αποτελεί μαγνήτη του ρωσικού πλούτου από τη δεκαετία του 1990, μπορεί να συνεχιστεί ως έχει χωρίς κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Επί του παρόντος, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει φτάσει τόσο μακριά όσο η ΕΕ. Κυρώσεις έχουν πλήξει τον μεγιστάνα μετάλλων Alisher Usmanov, τους τραπεζικούς δισεκατομμυριούχους Mikhail Fridman και Petr Aven και τον μεγιστάνα του χάλυβα Alexei Mordashov.

Σε κοινή δήλωσή τους στο Bloomberg News, ο Fridman και ο Aven κάλεσαν τη Ρωσία να τερματίσει τον πόλεμο, αλλά δεν επέκριναν ευθέως τον Πούτιν. Ο δισεκατομμυριούχος Oleg Deripaska, ιδρυτής του κολοσσού United Co. Rusal International PJSC κάλεσε για ειρηνευτικές συνομιλίες μέσω Telegram χωρίς να αναφέρει τον Πούτιν

Στις 2 Μαρτίου, ο Ρομάν Αμπράμοβιτς είπε ότι πουλά την ποδοσφαιρική ομάδα της Τσέλσι, την οποία κατείχε για σχεδόν δύο δεκαετίες. Πουλάει επίσης τα ακίνητά του στο Λονδίνο. Σημειώνεται πως ο Αμπράμοβιτς, στον οποίο δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις, προσπαθεί να μεσολαβήσει στις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.

Αποεπένδυση

Η στρατηγική της Δύσης θα είναι η περαιτέρω απομόνωση της Ρωσίας μέσω διευρυνόμενων κυρώσεων. Το Μονακό, που εδώ και καιρό αποτελεί καταφύγιο για τα ρωσικά κεφάλαια, ανακοίνωσε ότι θα δεσμεύσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και θα τηρήσει τις κυρώσεις της ΕΕ. Η Ελβετία εγκατέλειψε την ιστορική της ουδετερότητα για να κάνει το ίδιο. Η Ευρώπη έχει κλείσει τον εναέριο χώρο της για τα ρωσικά αεροπλάνα και συζητά τον αποκλεισμό επτά ρωσικών τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης της VTB, από το SWIFT, το σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων που στηρίζει την παγκόσμια χρηματοδότηση. 

Η BP, η Exxon, η Shell και άλλες δυτικές ενεργειακές εταιρείες εγκαταλείπουν τις επί δεκαετίες επενδύσεις τους στη Ρωσία. Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων και φορτηγών όπως η Daimler Truck Holding AG και η Volvo Car AB κόβουν επίσης τους δεσμούς τους. Ο κατάλογος των εταιρειών που εγκαταλείπουν τη Ρωσία μεγαλώνει μέρα με τη μέρα. Ένας κύκλος 30 ετών σπάει.