Βαρκελώνη: Θύμα της τουριστικής της επιτυχίας;

του Ίαν Μάουντ

Τον περασμένο Αύγουστο, ο φωτογράφος Βισένς Φόρνερ τράβηξε μια φωτογραφία που έκανε τον γύρο του κόσμου: σ’ αυτήν, μια ομάδα ιταλών τουριστών έκαναν βόλτα στην Μπαρτσελονέτα, την παραλιακή συνοικία της Βαρκελώνης, ολόγυμνοι. Για πολλούς στις εργατικές γειτονιές της Μπαρτσελονέτα, αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Πολλές χιλιάδες ντόπιων ξεχύθηκαν στους δρόμους με πλακάτ που έγραφαν: «Η γειτονιά μας δεν πουλιέται».

Όπως πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, από το Παρίσι μέχρι την Πράγα και τη Βενετία, η Βαρκελώνη έχει στοιχηματίσει πολλά στον τουρισμό. Η πόλη ξεκίνησε να αποτελεί πόλο έλξης των τουριστών με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992, όταν καθαρίστηκαν οι παραλίες της, χτίστηκαν προβλήτες για κρουαζιερόπλοια, επεκτάθηκε το αεροδρόμιό της, και αναστηλώθηκε η Παλιά Πόλη (Ciutat Vella).

Και οι τουρίστες «τσίμπησαν» αμέσως. Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία του ισπανικού κράτους, μεταξύ 1990 και 2013, ο ετήσιος αριθμός των επισκεπτών που διέμειναν τουλάχιστον μια νύχτα στην πόλη αυξήθηκε ραγδαία από 1.7 εκατομμύρια σε 7.6 εκατομμύρια, και ο αριθμός των ξενοδοχειακών κλινών ανέβηκε στις 37.069 από μόλις 10.265. Σήμερα, ο τουρισμός αποτελεί το 14% της οικονομίας της Βαρκελώνης.

Αλλά πλέον πολλοί ντόπιοι αναρωτιούνται μήπως πρέπει να τεθεί ένα όριο σε όλο αυτό.

Σ’ αυτή τη μικρή πόλη των 1,6 εκατομμυρίων κατοίκων, η επίδραση του τουρισμού είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Σήμερα, 79% των ανθρώπων στη La Rambla, τη βασική λεωφόρο της Παλιάς Πόλης, δεν είναι από τη Βαρκελώνη, ενώ το 58% είναι ξένοι τουρίστες. Τα ξέφρενα πάρτι δίνουν και παίρνουν στην Ciutat Vella, με μεθυσμένους να κάνουν εμετό στο δρόμο και με το φαινόμενο της πορνείας να έχει λάβει μεγάλη έκταση.

Και οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται στην Παλιά Πόλη. Ομάδες τουριστών πλημμυρίζουν τα μνημεία που σχεδίασε ο γνωστός καταλανός αρχιτέκτονας Άντονι Γκάουντι, όπως το Πάρκο Guell και ο ναός της Sagrada Familia.

Στις πιο τουριστικές γειτονιές, οι κάτοικοι εκδιώκονται από τα σπίτια που νοικιάζουν, καθώς οι ιδιοκτήτες τα μετατρέπουν σε ενοικιαζόμενα δωμάτια, ενώ τα μόνα μαγαζιά που απομένουν είναι όσα πουλούν φτηνή μπύρα, σουβενίρ, και τη φανέλα του Λιονέλ Μέσι με το νούμερο 10.

Αυτή ακριβώς η απώλεια της τοπικής ταυτότητας και οι ορδές των τουριστών έχουν κάνει ανθρώπους όπως η Γιουμ Βεντούρα Γκιλ, παλαιά κάτοικος της Μπαρτσελονέτα που εγκατέλειψε πρόσφατα τη συνοικία, να παραπονιούνται ότι οι γειτονιές τους έχουν μετατραπεί σε θεματικά πάρα.

«Η Βαρκελώνη χάνει την ουσία της», λέει.

Η πάλη των ευρωπαϊκών πόλεων με τον μαζικό τουρισμό έχει αποτυπωθεί ως και σε ντοκιμαντέρ. Η Βαρκελώνη έχει το Bye Bye Barcelona, το Βερολίνο έχει το Welcome and Goodbye, και η Βενετία έχει το The Venice Syndrome, για όσους ενδιαφέρονται να μελετήσουν περαιτέρω το φαινόμενο.

Ο επικεφαλής του Συνδέσμου Ξενοδόχων της Βαρκελώνης, Τζόρντι Κλος, λέει ότι η πόλη πρέπει να στοχεύσει στην έλευση 10 εκατομμυρίων τουριστών ετησίως, ώστε να μπει στην «πρώτη κατηγορία» των ευρωπαϊκών πόλεων. Αλλά κάποιοι ντόπιοι θεωρούν ότι η κατάσταση ήδη είναι ανυπόφορη• μεταξύ 2006 και 2013, 14.600 άτομα – το 12,3% του τοπικού πληθυσμού – εγκατέλειψαν την Παλιά Πόλη.

Αφενός, οι διαμαρτυρίες φαίνεται ότι σταδιακά πιάνουν τόπο. Οι τοπικές αρχές έπαψαν να εκδίδουν περαιτέρω άδειες για τουριστικά καταλύματα, ενώ το Airbnb κλήθηκε να πληρώσει 30.000 ευρώ για την προώθηση παράνομων καταλυμάτων. Η αστυνόμευση της Μπαρτσελονέτα έχει αυξηθεί, και οι αρχές εντείνουν τους ελέγχους για να τον εντοπισμό των ιδιοκτητών δωματίων που διατίθενται σε τουρίστες χωρίς άδεια.

Αφετέρου, τα συμφέροντα είναι μεγάλα και η βούληση ρύθμισης της τουριστικής αγοράς μικρή. «Η κυβέρνηση προωθεί τη μεγάλη τουριστική βιομηχανία, και ιδιαίτερα τον ξενοδοχειακό κλάδο» λέει η Κλερ Κολόμπ, ερευνήτρια αστικού σχεδιασμού στο UCL. «Υπάρχουν τεράστια οικονομικά συμφέροντα που καθιστούν την οποιαδήποτε ρύθμιση εξαιρετικά δύσκολη».