Η βαρόνη Moyo προειδοποιεί: Η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει αύξηση φόρων για τις επιχειρήσεις
Η τεχνητή νοημοσύνη θα φέρει αύξηση φόρων για τις επιχειρήσεις, σημειώνει σε παρέμβασή της στον ιστότοπο Project Syndicate η γνωστή οικονομολόγος και μέλος της Βουλής των Λόρδων του Ηνωμένου Βασιλείου, Dambisa Moyo.
Όπως επισημαίνει, δεν υπάρχει σχεδόν καμία αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν την πρωτοκαθεδρία στην τεχνολογική καινοτομία. Η διαρκής κυριαρχία των «Magnificent Seven» – Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia και Tesla – έχει εδραιώσει την ηγετική θέση της Αμερικής στον τεχνολογικό τομέα, με άλλες οικονομίες να αγωνίζονται να ακολουθήσουν τον ρυθμό, αναφέρει η Moyo.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το 2023, η συνολική ακαθάριστη εγχώρια δαπάνη της Ε.Ε. για έρευνα και ανάπτυξη – από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, ακαδημαϊκά ιδρύματα και μη κυβερνητικές οργανώσεις – ανήλθε στα 381 δισ. ευρώ (περίπου 398 δισ. δολάρια). Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος, το ποσό αυτό είναι σχεδόν ισοδύναμο με τα 350 δισ. δολάρια που οι επτά κορυφαίες αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες αναμενόταν να επανεπενδύσουν μόνο το 2024.
Την ίδια στιγμή, η τεχνολογική άνθηση συνεχίζει να αναδιαμορφώνει τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, με τον κλάδο να αντιπροσωπεύει πλέον σχεδόν το 30% του δείκτη S&P 500 – περισσότερο από τους δύο επόμενους μεγαλύτερους τομείς μαζί. Αυτή η εντυπωσιακή συγκέντρωση, που οφείλεται στις εκτοξευμένες αποτιμήσεις των Magnificent Seven, έχει ενισχύσει μεν την επενδυτική αισιοδοξία, αλλά ταυτόχρονα έχει εγείρει ανησυχίες για πιθανές συστημικές επικινδυνότητες.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη και το δίλημμα της απασχόλησης
Σε αυτό το πλαίσιο, λέει η Dambisa Moyo, η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (AI) έχει πυροδοτήσει έντονη συζήτηση για τον τρόπο διαχείρισης των δυνητικά ανατρεπτικών επιπτώσεών της.
Από τη μία πλευρά, οι τεχνο-αισιόδοξοι θεωρούν ότι η AI θα έχει συνολικά θετικό αντίκτυπο στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Όπως και σε προηγούμενες τεχνολογικές επαναστάσεις, υποστηρίζουν ότι η αυτοματοποίηση μπορεί να καταργήσει ορισμένες θέσεις, αλλά ταυτόχρονα να δημιουργήσει νέες βιομηχανίες και επαγγέλματα, αντισταθμίζοντας τις απώλειες, ενώ παράλληλα θα ενισχύσει την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη.
Ίσως να έχουν δίκιο. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η γεωργία απασχολούσε το 40% του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ· σήμερα, το ποσοστό αυτό είναι κάτω από 2%. Καθώς οι αγροτικές θέσεις εξαφανίστηκαν, οι εργαζόμενοι απορροφήθηκαν σε νέους τομείς, που αποτέλεσαν τη ραχοκοκαλιά της σύγχρονης οικονομίας. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τριτογενής τομέας (υπηρεσίες), που απασχολεί σχεδόν το 80% του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ, ενώ η μεταποίηση και οι κατασκευές – που κάποτε κυριαρχούσαν – αντιστοιχούν πλέον μόλις στο 20%.
Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με την οικονομολόγο, οι τεχνο-σκεπτικιστές – ιδιαίτερα στους κύκλους των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής – εκφράζουν αυξανόμενες ανησυχίες για τις επιπτώσεις της AI στην απασχόληση. Φοβούνται ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας εποχής ανάπτυξης χωρίς απασχόληση, όπου οι άνθρωποι θα αντικατασταθούν μόνιμα, με τα οικονομικά οφέλη να συγκεντρώνονται κατά κύριο λόγο στους κατόχους κεφαλαίου.
Το μέγεθος της δυνητικής αναταραχής είναι τεράστιο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Goldman Sachs, η AI θα μπορούσε να εξαλείψει 300 εκατομμύρια θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης παγκοσμίως. Πιο αισιόδοξη είναι μια έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, που προβλέπει ότι η AI θα καταργήσει 83 εκατομμύρια θέσεις, αλλά θα δημιουργήσει 69 εκατομμύρια νέες, οδηγώντας σε καθαρή απώλεια 14 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, ή μόλις 2% του εργατικού δυναμικού στους τομείς που επηρεάζονται από την AI.
Όμως, ακόμη και αν τα πιο δυσοίωνα σενάρια δεν επιβεβαιωθούν, η AI είναι βέβαιο ότι θα μετασχηματίσει τις αγορές εργασίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Η μαζική τεχνολογική ανεργία μπορεί να οξύνει τις κοινωνικές ανισότητες, ειδικά μεταξύ των κατόχων κεφαλαίου και των εκατομμυρίων εργαζομένων που μπορεί ξαφνικά να μείνουν άνεργοι.
Φορολογία και ανακατανομή του πλούτου
Σύμφωνα με την Dambisa Moyo, η επικείμενη αναταραχή στην αγορά εργασίας γεννά ένα καίριο ερώτημα:
Θα οδηγήσουν τα κέρδη από την AI σε αυξημένους φόρους στο μέλλον;
Για να μετριαστούν οι επιπτώσεις της απώλειας θέσεων εργασίας, να αποφευχθούν κοινωνικές αναταραχές και να διατηρηθούν κρίσιμες δημόσιες υπηρεσίες – όπως εθνική ασφάλεια, εκπαίδευση, υγεία και υποδομές – οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αναζητήσουν νέες πηγές εσόδων. Αντιμέτωπες με δημοσιονομικά ελλείμματα, ορισμένες κυβερνήσεις ενδέχεται να αναγκαστούν να αυξήσουν τη φορολογία στους πλέον κερδοφόρους κλάδους.
Για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές, αυτό μπορεί να σημαίνει σημαντικά υψηλότερους φόρους, καθώς οι κυβερνήσεις θα επιδιώξουν να αναδιανείμουν τα οφέλη της αυτοματοποίησης.
Πρώτον, καθώς η αυτοματοποιημένη παραγωγή θα μειώνει την απασχόληση, η φορολογική βάση θα συρρικνώνεται, καθιστώντας τις επιχειρήσεις τον κύριο στόχο αυξήσεων φόρων.
Δεύτερον, η χαμηλότερη απασχόληση και η μείωση των διαθέσιμων εισοδημάτων ενδέχεται να πλήξουν τη ζήτηση, επιβραδύνοντας την οικονομική ανάπτυξη.
Ως αποτέλεσμα, οι ηγέτες των επιχειρήσεων βρίσκονται σε δίλημμα:
Για να αποφύγουν φορολογικές επιβαρύνσεις, πρέπει να διατηρήσουν υψηλά επίπεδα απασχόλησης.
Όμως, για να αυξήσουν την αποδοτικότητα και τα περιθώρια κέρδους, πρέπει να αγκαλιάσουν την αυτοματοποίηση, διακινδυνεύοντας υψηλότερη φορολογία και ασθενέστερη καταναλωτική ζήτηση.
«Εάν δεν αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της ανεργίας από την AI και της οικονομικής ανισότητας, μπορεί να διαταραχθεί ο κοινωνικός ιστός που επιτρέπει στις αγορές να λειτουργούν. Για να αποτραπεί αυτό, οι κυβερνήσεις ίσως αναγκαστούν να αυξήσουν τη φορολογία, ώστε τα οφέλη της αυτοματοποίησης να μην έρθουν σε βάρος της κοινωνικής συνοχής» καταλήγει η γνωστή οικονομολόγος.
