Βιώσιμη Ανάπτυξη και «υπέρβαση» των κρίσεων
Συνεχή απρόοπτα γεγονότα και καταστάσεις αποδιοργάνωσης, με επίκεντρο τις γεωπολιτικές αναταράξεις και τα «απόνερα» της πανδημίας, ακριβό χρήμα, πληθωρισμός και συρρίκνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας συνθέτουν ένα περιβάλλον «μαγικού ρεαλισμού» στον πραγματικό κόσμο, θέτοντας διλήμματα στους ηγέτες, που ανακαλύπτουν ότι η μακρινή διαδρομή για την ανθεκτικότητα είναι τελικά πιο… σύντομη.
«Πάω αργά, γιατί βιάζομαι» λέμε στην Ελλάδα για να εκφράσουμε την ανάγκη να μετρήσουμε καλύτερα το βραχυπρόθεσμο ρίσκο για την επίτευξη ενός σημαντικού στόχου. Σήμερα οι επενδυτές και οι επιχειρηματικοί ηγέτες κατεβάζουν ταχύτητα, γιατί αναζητούν αυτήν τη «σίγουρη διαδρομή». Ειδικά στην Ελλάδα, βιώνοντας μια υπερδεκαετή κρίση, μια πανδημία και επιχειρώντας να διαχειριστούν τις νέες παγκόσμιες προκλήσεις της γεωπολιτικής αστάθειας, της επισιτιστικής ασφάλειας και της ενεργειακής φτώχειας, που απορρέουν σε μεγάλο βαθμό από τον πόλεμο που κήρυξε η Ρωσία στην Ουκρανία, ανακαλύπτουν ότι δεν υπάρχει χρόνος για προετοιμασία και ένα άλλο μοντέλο ηγεσίας θα τους οδηγήσει σε βιώσιμη ανάκαμψη.
Βραχυπρόθεσμες δράσεις και μακροπρόθεσμοι στόχοι με γνώμονα τις αλληλεπιδράσεις οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος αποτελούν το βασικό πλαίσιο στην ατζέντα τους. Όσοι διατηρούν το όραμα να «αλλάξουν τον κόσμο» ανακαλύπτουν ευκαιρίες μέσα στις πολλαπλές κρίσεις αναπροσαρμόζοντας τις στρατηγικές τους σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, επενδύοντας στον ψηφιακό και πράσινο μετασχηματισμό τους, βελτιστοποιώντας την εφοδιαστική τους αλυσίδα και επενδύοντας στην εμπειρία των εργαζομένων και των πελατών τους.
Βιωσιμότητα με σενάρια για το μέλλον και στοχοθέτηση
Καθώς το περιβάλλον αβεβαιότητας δυσχεραίνει τις προβλέψεις, οι προοπτικές αναδύονται μέσα από σενάρια και στο foresight αποκαλύπτονται μεθοδολογικά εργαλεία για καλύτερη προετοιμασία αντιμετώπισης πιθανών κινδύνων και αξιοποίησης δυνητικών ευκαιριών στο μέλλον. Η απομάκρυνση από τον στόχο της βραχυπρόθεσμης κερδοφορίας είναι αυτονόητη και στον «νέο κόσμο» που αναδύεται ο ψηφιακός και πράσινος μετασχηματισμός γίνεται κριτήριο ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση αξιοποιούν χρηματοδοτικά εργαλεία, ενώ τα στελέχη χτίζουν ψηφιακές δεξιότητες και τεχνογνωσία γύρω από τα ESG. Στόχος είναι να φέρουν στο φως κρυμμένη αξία, κρίσιμη για τη διαχείριση των σύγχρονων προκλήσεων, με προσήλωση σε στρατηγικές μεσομακροπρόθεσμου ορίζοντα.
Τη στοχοθέτηση σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα επιτάσσουν τα ορόσημα 2030 και 2050 στο πλαίσιο των κλιματικών στόχων της Ε.Ε., ενώ στο ίδιο πλαίσιο κινούνται οι ΗΠΑ (Whitehouse, «The Long-Term Strategy of the United States»). Με αυτά τα ορόσημα συντονίζεται η παγκόσμια κοινότητα, συνδυάζοντας τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία με την απεξάρτηση από το φυσικό αέριο και τα άλλα ορυκτά καύσιμα.
Βιωσιμότητα στην κλιματική κρίση, τώρα και… meta
Εξάλλου η κλιματική κρίση κλιμακώνεται. Η Μεσόγειος φλέγεται κάθε καλοκαίρι με οδυνηρές συνέπειες για τα οικοσυστήματα της περιοχής ενώ ο Αμαζόνιος καταστρέφεται.
Ας δούμε τι συμβαίνει σήμερα στο Τουβαλού, το τρίτο μικρότερο νησιωτικό κράτος στον κόσμο μετά το Βατικανό και το Ναούρου, από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Βρίσκεται στον Ειρηνικό, βόρεια των νησιών Φίτζι, και δεν θα είχαμε σημαντικό ενδιαφέρον για αυτή την πρώην βρετανική αποικία εάν δεν μας δίδασκε με τρόπο απτό με ποιες προκλήσεις είναι αντιμέτωποι οι ηγέτες σήμερα.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Τουβαλού μαγνητοσκόπησε πέρυσι την ομιλία του για την COP 26 στη Γλασκώβη −τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα− όρθιος και βουτηγμένος μέχρι τα γόνατα στη θάλασσα. Το video που έγινε viral κατέδειξε ότι το κράτος απειλείται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Η τοπική κυβέρνηση εξετάζει νομικές οδούς για να συνεχίσει να αναγνωρίζεται ως κράτος η περιοχή των θαλάσσιων ζωνών που περιλαμβάνουν τις 9 νησίδες του Τουβαλού και όταν αυτές θα βυθιστούν. Το μέλλον των 12.000 Τουβαλουανών είναι η μετανάστευση αλλά μελετάται η κατοχύρωση του πολιτισμού τους σε ένα παράλληλο σύμπαν στο Μetaverse.
Και ενώ το Τουβαλού αντιμετωπίζει μεγάλο κίνδυνο, θα κρυβόμασταν πίσω από το δάχτυλό μας αν λέγαμε ότι στην Ελλάδα δεν νιώθουμε απειλή, με πάνω από 14.000 χιλιόμετρα ακτών και μεγάλο μερίδιο των τοπικών οικονομιών σε νησιά και τουριστικές περιοχές, αλλά και του ΑΕΠ της χώρας, να βασίζονται σε αυτές. Εξάλλου επιστημονικές μελέτες (διαΝΕΟσις, ΕΚΠΑ, 2021, Ενσωματώνοντας την κλιματική αλλαγή στον μετασχηματισμό του αναπτυξιακού μοντέλου στην Ελλάδα) αν και επισημαίνουν και ορισμένες θετικές επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως οι ευνοϊκότερες συνθήκες για καλλιέργειες, οι μακρύτερες καλλιεργητικές περίοδοι και η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, έχουν προειδοποιήσει εντούτοις για κινδύνους προϊδεάζοντας για δυνητικές ανάγκες αναβάθμισης και θωράκισης μαρινών, αλλοίωση του τοπίου και διατάραξη της βιοποικιλότητας.
Το αν ο λαιμός της Βουλιαγμένης θα γίνει νησί και η δημοφιλής παραλία στον Ορνό της Μυκόνου θα εξαφανιστεί, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επιχειρηματική δραστηριότητα και την οικονομία, εξαρτάται από τις μελλοντικές εκπομπές και συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου και τον ρυθμό μεταβολής της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας.
Είναι σαφές ότι, εκτός από τους κινδύνους, η διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής αναδύει και ευκαιρίες, καθώς είναι συνδεδεμένη με την ενεργειακή μετάβαση της οικονομίας και κατά συνέπεια τον πράσινο μετασχηματισμό των επιχειρήσεων. Η παγκόσμια περιβαλλοντική ατζέντα έφερε διαταραχή αγοράς – ζήτησης στην ήδη απελευθερωμένη αγορά ενέργειας, που κλιμακώθηκε με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την εργαλειοποίηση του εφοδιασμού. Ως αποτέλεσμα το σημερινό χάος στην παγκόσμια αγορά ενέργειας θέτει προκλήσεις για τις επιχειρήσεις, σε περιβαλλοντικό και κοινωνικό επίπεδο.
Η Ελλάδα προσελκύει επενδύσεις, ενώ με εγκατάσταση έργων 2 GW φέτος και διατήρηση του ρυθμού ανάπτυξης νέων έργων το επόμενο έτος είναι σε θέση να μειώσει πάνω από 12% την κατανάλωση φυσικού αερίου στο οκτάμηνο Αυγούστου 2022 – Μαρτίου 2023 σε σχέση με τον μέσο όρο των αντίστοιχων οκταμήνων της πενταετίας 2017-2021, πλησιάζοντας τον στόχο του 15% που έχει θέσει η Ε.Ε. Με περαιτέρω επιτάχυνση των ΑΠΕ, συγκράτηση της κατανάλωσης αερίου στον οικιακό και βιομηχανικό τομέα και χρήση λιγνίτη στα περσινά επίπεδα η χώρα μπορεί να συνεισφέρει στον ευρωπαϊκό στόχο για μείωση της εξάρτησης από το ορυκτό καύσιμο χωρίς τη χρήση εξαιρέσεων (που επιτρέπουν σε χώρες όπως η Ελλάδα να συνεισφέρουν λιγότερο στην κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια). Σύμφωνα με τον Νίκο Μάντζαρη, αναλυτή πολιτικής του Green Tank, η επιλογή αυτή προστατεύει το κλίμα και θωρακίζει τους πολίτες και την οικονομία από το υψηλό ενεργειακό κόστος.
Καθώς προωθούνται κίνητρα για ιδιώτες και επιχειρήσεις, από την αντικατάσταση ενεργοβόρων συσκευών μέχρι τα φωτοβολταϊκά στις στέγες και καθώς κερδίζουν έδαφος οι νέες τεχνολογίες από τα πλωτά αιολικά και φωτοβολταϊκά μέχρι τις μπαταρίες αποθήκευσης και το υδρογόνο, θα διευρύνεται η ενεργειακή αυτονομία της χώρας παράλληλα με την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
Βιώσιμη εφοδιαστική αλυσίδα και δέουσα επιμέλεια
Πριν αλλάξει οριστικά το ενεργειακό μείγμα, καθώς θα αυξάνονται οι βιώσιμες επενδύσεις, υπάρχουν προσδοκίες ότι οι αγορές θα προεξοφλήσουν τη νέα κανονικότητα, με αποτέλεσμα αποκλιμάκωση των τιμών, αλλά μέχρι τότε υψηλός πληθωρισμός, επιτόκια και νομισματικές διαφορές δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ για λειτουργικά έξοδα, κόστος χρηματοδότησης και εφοδιαστική αλυσίδα.
Με τον πληθωρισμό να φτάνει σε ιστορικό υψηλό στην Ε.Ε. −διψήφιο ποσοστό άγγιξε τον Αύγουστο− η ΕΚΤ αυξάνει συστηματικά τα επιτόκιά της, με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων στο 2% μέχρι το τέλος του έτους, για να κλιμακωθεί στο 3% μέχρι την άνοιξη του 2023.
Σε αυτό το περιβάλλον οι επιχειρήσεις αξιοποιούν χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης, το REPower EU, το νέο ΕΣΠΑ κ.ά., και αναζητούν τρόπους να αδράξουν εγκαίρως τις αναδυόμενες ευκαιρίες.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των νέων τεχνολογιών που εισάγονται στην εφοδιαστική αλυσίδα, από τη διαχείριση μαζικών δεδομένων και τα προηγμένα analytics μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη (AI) και τους αισθητήρες blockchain, αναδύουν ευκαιρίες. Επιπλέον, πολλές επιχειρήσεις προσανατολίζονται σε συγκέντρωση της εφοδιαστικής αλυσίδας εγγύτερα στην έδρα τους, περιορίζοντας δασμούς και μεταφορικά κόστη στο παγκόσμιο εμπόριο.
Επιπλέον, το νέο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δέουσα επιμέλεια στρέφει αναγκαστικά το ενδιαφέρον των διοικήσεων στη διαχείριση των εφοδιαστικών αλυσίδων. Υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να ερευνούν, να εντοπίζουν και, όπου χρειάζεται, να εμποδίζουν, να παύουν ή να μετριάζουν τις δυσμενείς επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους στο περιβάλλον, καθώς και στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Βιωσιμότητα και το μέλλον της εργασίας
Ωστόσο δεν παραβλέπεται ότι οι νέοι κανόνες έρχονται σε μια συγκυρία με έντονη διαταραχή στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, όπου οι σχέσεις των εταιρειών με τους προμηθευτές τους δοκιμάζονται, ενώ διαπιστώνεται έλλειμμα ψηφιακών δεξιοτήτων.
Με την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών η νέα γενιά ηγετών εκσυγχρονίζει μεν τις αλυσίδες εφοδιασμού ενθαρρύνοντας τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, αλλά αντιμετωπίζει προκλήσεις με τα εργαλεία, τις ψηφιακές δεξιότητες και το ταλέντο που απαιτείται για να ελεγχθούν απομακρυσμένοι προμηθευτές και να εξυπηρετηθούν οι απαιτήσεις των πελατών. Η πανδημία, εξάλλου, δημιούργησε νέα δεδομένα με την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, των υπηρεσιών παράδοσης, τις αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες και στο μοντέλο της επιχειρηματικής λειτουργίας.
Η αφοσίωση των εργαζομένων είναι κομβικής σημασίας σε αυτές τις συνθήκες μετασχηματισμού. Οι ηγέτες έχουν να αντιμετωπίσουν τις νέες ανάγκες των ανθρώπων για ευελιξία την ώρα που χρονίζει το πρόβλημα της έλλειψης ταλέντου. Χρειάζονται επίσης και οι ίδιοι νέες δεξιότητες για να προσαρμόζουν συνεχώς τη στρατηγική τους στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Η πανδημία, η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία και οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν αναδιαμορφώσει τον κόσμο της εργασίας και έχουν αναδείξει μια παγκόσμια τάση για μαζικό upskilling, με το 69% των στελεχών να αναζητούν περισσότερες ευκαιρίες ψηφιακής εκπαίδευσης (Adecco). Ας σημειωθεί επίσης ότι 14% των εργαζομένων στην Ε.Ε. απασχολείται σε θέσεις που κινδυνεύουν από την αυτοματοποίηση και 40% σε θέσεις που θα μετασχηματιστούν σημαντικά (ΣΕΒ). Οι εταιρείες που επενδύουν σε εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων τους, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα τη διαφορετικότητα και προωθώντας την ισότητα και την αξιοκρατία, βοηθούν τους ανθρώπους να συμβαδίζουν με τη συνεχώς μεταβαλλόμενη δυναμική της αγοράς.
Βιωσιμότητα για την προσέλκυση επενδυτών και πελατών
Εν μέσω σαρωτικού μετασχηματισμού οι επιτυχημένες επιχειρήσεις βελτιώνουν την εποπτεία της λειτουργίας τους, την αντικειμενικότητα στις αποφάσεις και προωθούν τη διαφάνεια. Αυτό επιτυγχάνεται με την υιοθέτηση αρχών εταιρικής διακυβέρνησης. Το πλαίσιο έγινε νόμος (4706/2020) και στην Ελλάδα, κάτι που ικανοποιεί τους ξένους θεσμικούς επενδυτές και συνεισφέρει στην προώθηση βιώσιμων επενδύσεων στη χώρα.
Εν κατακλείδι, είναι στοίχημα για τους ηγέτες να πείσουν τους ανθρώπους τους με ένα σαφές και αισιόδοξο μήνυμα σε καιρούς αστάθειας αλλά ταυτόχρονα είναι κρίσιμο για την εταιρική φήμη και τη δυνατότητά τους να προσελκύσουν ταλέντο και πιστούς πελάτες. Η εμπειρία των πελατών συνδέεται άρρηκτα με την εμπειρία των εργαζομένων (Jeffrey Gitomer, Michael Virardi κ.ά.) και το θέμα αποκτά ειδικό βάρος σήμερα που αποδυναμώνεται η σχέση των καταναλωτών με τις μάρκες και προτεραιοποιείται η τυπολογία καταναλωτών «affordability first» (καταναλωτές που ανησυχούν για τα οικονομικά τους και κάνουν συνετή οικονομική διαχείριση). Αναβαθμίζεται, ωστόσο, η ομάδα καταναλωτών που αναζητούν εμπειρία, «experience first» (ΕΥ, Future Consumer Index) καταδεικνύοντας ότι οι αλλαγές στο επιχειρηματικό μοντέλο θα πρέπει να συντελούνται με τρόπο που δεν θα θίγονται τα δικαιώματα, η αφοσίωση και τα συναισθήματα των ανθρώπων διατηρώντας αναλλοίωτες τις αξίες της αειφόρου ανάπτυξης, με φίλτρα διαφάνειας και ειλικρίνειας στα κανάλια επικοινωνίας με την παγκόσμια κοινωνία.
Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune που κυκλοφορεί στις 2 Νοεμβρίου.
