Viswanathan Anand: «Παρατηρώ και περιμένω τον αντίπαλο να κάνει λάθη και τότε είναι που κινούμαι με τη διαίσθησή μου»
Έχοντας παρακολουθήσει τη σειρά «The Queen’s Gambit» που προβλήθηκε με μεγάλη επιτυχία στην πλατφόρμα του Netflix, με βασική πρωταγωνίστρια την Anya Taylor-Joy, μου δημιουργήθηκε η απορία πώς λειτουργεί άραγε το μυαλό των ανθρώπων που κάνουν πρωταθλητισμό στο σκάκι, δεδομένου ότι μιλάμε για προσωπικότητες με τα υψηλότερα IQ στον κόσμο.
Το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που απαιτεί από τον παίκτη να απομνημονεύει και να μαθαίνει κινήσεις. Ταυτόχρονα, τον εκπαιδεύει στο να χαράσσει διαρκώς στρατηγικές που θα του επιτρέψουν να βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά από τον αντίπαλο, ενώ αναπτύσσει δεξιότητες, όπως τα γρήγορα αντανακλαστικά, μιας και παίζει με χρόνο, αλλά και τη συγκέντρωση.
Στο πλαίσιο του FIDE World Rapid & Blitz Championships 2024 powered by Freedom Holding Corp. που έλαβε χώρα στη Νέα Υόρκη, είχα την ευκαιρία να συναντήσω από κοντά τον Viswanathan Anand, 5 φορές παγκόσμιο πρωταθλητή σκάκι, ο οποίος ξεκίνησε να παίζει από την ηλικία των 6 ετών. Το 2022 εκλέχθηκε Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Σκακιστικής Ομοσπονδίας (FIDE), εμπλέκεται επιχειρηματικά σε διάφορες start ups ενώ στη γενέτειρά του την Ινδία θεωρείται ο «Πατέρας του Σκάκι» καθώς μυεί μικρά παιδιά στο ευγενές άθλημα.
«Στα 18-19 ξεκίνησα να παίζω επαγγελματικά και, ευτυχώς, ήμουν από τους τυχερούς που συνέχισαν να εξελίσσουν το πάθος τους γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις, οι παίκτες σε αυτή την ηλικία ωθούνται απρόθυμα από την οικογένεια να ασχοληθούν με άλλους τομείς που θα τους επιτρέψουν να βιοποριστούν. Συμμετείχα στα μεγαλύτερα events και ανταγωνιζόμουν τους καλύτερους. Η πρώτη φορά που κέρδισα τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή ήταν το 2000. Πέρασαν 7 χρόνια για να τον αποκτήσω ξανά στα 36 μου χρόνια στην πόλη του Μεξικό, όμως δεν το έβαλα κάτω» λέει χαρακτηριστικά.
Έχοντας εκπληρώσει τον στόχο της κορυφής και της συμπλήρωσης του ονόματός του στο πάνθεον των καλύτερων παικτών του κόσμου, άρχισε πριν από λίγα χρόνια να σκέφτεται πόσο ακόμα θα είναι ικανός να παρουσιάζει τις ίδιες υψηλές επιδόσεις και αν η απόσυρση θα έπρεπε να γίνει όσο ήταν στο ζενίθ του.
«Μέσα στην πανδημία δεν μπορούσα να παίζω σε τουρνουά και εκεί συνειδητοποίησα ότι, σε ένα βαθμό, πνευματικά σταμάτησα να ανταγωνίζομαι και άρχισα να παίζω περιστασιακά. Παράλληλα, έτρεχα μια ακαδημία για τους πιο ταλαντούχους Ινδούς και ήμουν στη φάση αναζήτησης χρηματοδοτήσεων. Όταν επανήλθαμε στην κανονικότητα, ξεκίνησα την καριέρα μου ως public speaker και πλέον τα συνδυάζω όλα μαζί».
Παραδέχεται πως το σκάκι είναι μια διαδικασία διαρκούς μάθησης και πως μια τακτική ή ένα σύστημα που μπορεί να αποβούν νικητήρια σε κάποια παιχνίδια, εύκολα μπορούν να θεωρηθούν παρωχημένα μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Οπότε η κατάρτιση νέων στρατηγικών κρίνεται αναγκαία. Τον ρωτώ λοιπόν, πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η γνώση και αν τελικά υπάρχει ταβάνι στις δυνατότητες ενός παίκτη.
«Εκεί που νομίζεις ότι είσαι καλός σε κάτι, μετά εξελίσσεις μια άλλη στρατηγική που δεν φανταζόσουν ότι ταιριάζει και η οποία αποβαίνει πιο αποτελεσματική. Η αλήθεια είναι πως τα πρώτα πράγματα που μας μάθανε, όταν ξεκινούσαμε την επαφή με το άθλημα, διαπιστώσαμε στην πορεία ότι τελικά δεν είναι αλήθεια. Για παράδειγμα, σε επίπεδο στρατηγικών μας έλεγαν, μη μένεις μόνο στο κέντρο ή μη κάνεις πολλές κινήσεις μαζί. Αυτό δεν ισχύει» τονίζει.
Για τον ίδιο, ένας από τους πιο ιδιαίτερους αγώνες που στιγμάτισαν την καριέρα του ήταν εκείνος με τον Γκάρι Κασπάροφ, ο οποίος θεωρείται, ακόμη και σήμερα, ως ο κορυφαίος σκακιστής όλων των εποχών με συνολικό ρεκόρ 2.851 βαθμών.
Πεποίθησή του είναι πως το σκάκι είναι τρόπος σκέψης, αλλά και φιλοσοφία ζωής. Όπως λέει, η προσωπικότητά και ο χαρακτήρας ενός παίκτη εξελίσσονται και διαμορφώνονται μέσα από τα βιώματα που αποκτώνται κατά τη διάρκεια των αγώνων.
«Όσα μαθαίνεις παίζοντας, καταλήγουν να σε κάνουν αυτό που είσαι σήμερα. Πρέπει να είσαι ανοιχτός στη μάθηση, μα πάνω από όλα, να παίζεις από ευχαρίστηση. Το σκάκι σε βοηθάει να αναπτύσσεις τις μαθησιακές σου δεξιότητες. Δεν είναι τυχαίο που σε κάποιες χώρες εντάσσεται στα σχολικά μαθήματα, ενώ πολλές χρηματοοικονομικές εταιρείες υποστηρίζουν χορηγικά το σκάκι και παίζουν και τα στελέχη τους».
Τεχνητή νοημοσύνη VS επαγγελματίας σκακιστής
Ζώντας στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, της ανάλυσης δεδομένων και της αυτοματοποίησης διαδικασιών, εύλογα διερωτάται κανείς αν οι μηχανές έχουν φτάσει σε επίπεδα που να μπορούν να κερδίσουν τους κορυφαίους σκακιστές σε μια παρτίδα σκάκι. Ο Viswanathan Anand εμφανίζεται αισιόδοξος, υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για ένα άθλημα που θα εξακολουθεί να χρειάζεται ανθρώπους.
«Σίγουρα, είναι πιο εύκολο για τους υπολογιστές να προγραμματιστούν και να παίξουν με συγκεκριμένους κανόνες. Θα έλεγα ότι είναι ήδη καλύτεροι από τους ανθρώπους, αλλά αυτό έχει συμβεί εδώ και χρόνια, όχι τώρα που εμφανίστηκε η τεχνητή νοημοσύνη στο προσκήνιο. Το θέμα όμως τελικά είναι πόσο έξυπνες ερωτήσεις κάνεις για να πάρεις χρήσιμες απαντήσεις. Πριν από 7 χρόνια έπαιξα εναντίον 5 υπολογιστών ταυτόχρονα. Τους νίκησα όλους και γελούσα με τα λάθη τους».
Εξηγεί πως, όσο και αν ακούγεται παράλογο, το δυνατό χαρτί στα χέρια των ανθρώπων, είναι η ανάληψη ρίσκου. «Το ρίσκο είναι θεμελιώδες στοιχείο της ζωής. Όταν χτυπάει στο τέλος το ρολόι και δεν έχεις καθαρότητα σκέψης μπορεί να κάνεις κάτι αντισυμβατικό. Επίσης, η διαίσθηση, είναι κάτι πάνω στο οποίο μπορείς να δουλέψεις και να βελτιωθείς, σε αντίθεση με το ταλέντο που είναι κάτι με το οποίο μπορεί να έχεις γεννηθεί. Αυτά είναι στοιχεία που δεν διαθέτει ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής. Πιστεύω ότι θα βρούμε έναν συμβιβασμό στο μέλλον μεταξύ ανθρώπου και μηχανής».
Σκάκι και επιχειρείν – Είναι θέμα στρατηγικής;
Προβαίνοντας σε έναν παραλληλισμό μεταξύ σκάκι και επιχειρείν, ο Viswanathan Anand αναφέρει ότι οι ομάδες σκάκι αλλάζουν πολύ συχνά μορφή, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις μικρές επιχειρήσεις. Συνήθως μόνο κάποια μέλη καταφέρνουν να ξεχωρίσουν.
«Κατά κύριο λόγο, θα έλεγα ότι είμαστε “μοναχικοί λύκοι” που δουλεύουν συστηματικά ως προς το πώς να αντιδρούν κάτω από πίεση αλλά και μακριά από τις ζώνες ασφαλείας τους. Προσωπικά, νομίζω ότι το στυλ παιξίματος που με χαρακτηρίζει είναι το επιθετικό. Παρατηρώ και περιμένω τον αντίπαλο να κάνει λάθη και τότε είναι που κινούμαι με τη διαίσθησή μου. Έτσι νομίζω συμβαίνει τις περισσότερες φορές και με τους managers στις επιχειρήσεις. Παρατηρούν τον ανταγωνισμό, βλέπουν τις ανάγκες της αγοράς και βγαίνουν μπροστά».
Η διαχείριση της ήττας και η σωστή προετοιμασία
Όπως σε κάθε άθλημα, έτσι και στο σκάκι, μπορεί στην προπόνηση να καταγράφεις νέα ρεκόρ, όμως το θέμα είναι τι κάνεις πάνω στον αγώνα. Το να διαχειριστείς δε την ήττα, αποκαλύπτει και αρκετά στοιχεία για τον χαρακτήρα σου.
«Μετά από έναν κακό αγώνα, νιώθω λίγο χάλια για κάποιες ώρες, όμως προσπαθώ να ξεχνάω τις κακές στιγμές. Βέβαια, μια τέτοια στάση ενέχει την πιθανότητα να επαναλάβεις τα ίδια λάθη σε επόμενη αναμέτρηση. Αν κάτι με έμαθε η μητέρα μου, από όταν ήμουν μικρός, είναι να μην φαίνονται τα συναισθήματα στο πρόσωπο μου την ώρα που παίζω. Αντίθετα, όταν παίζεις απέναντι σε έναν υπολογιστή, υπάρχει συγκριτικό πλεονέκτημα, καθώς δεν μπορεί ποτέ να προβλέψει την κατάσταση πανικού ενός ανθρώπου».
Όσο για την ιεροτελεστία που ακολουθεί πριν από κάθε αγώνα, μου αποκάλυψε πως 90% της επιτυχίας είναι ο καλός και ποιοτικός ύπνος. «Όταν είμαι ανήσυχος κάνω 20 λεπτά τρέξιμο ή πηγαίνω στο γυμναστήριο, σταματώ την υπερβολική σκέψη και επιβραβεύω τον εαυτό μου με ένα καλό γεύμα. Φυσικά και έχω άγχος, όμως μόλις δώσουμε τα χέρια με τον αντίπαλο, ξεκινήσει να τρέχει ο χρόνος και κάνω τις πρώτες κινήσεις, αρχίζω σταδιακά να ηρεμώ» καταλήγει.
