Vlaho Kojakovic (EBRD): Η πανδημία θα χρησιμεύσει ως παράγοντας διεύρυνσης και αειφορίας για τον τουρισμό
Συνέντευξη στον Κώστα Παναγάκη, Founder & CEO Travelworks Public Relations
Η επόμενη ημέρα του ελληνικού τουρισμού είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τους ρυθμούς υλοποίησης νέων επενδύσεων, καθιστώντας τον ρόλο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων κάτι παραπάνω από κομβικό.
Προσπαθώντας να σκιαγραφήσουμε το επενδυτικό τοπίο σε μεσοπρόθεσμη βάση, μιλάμε με τον Vlaho Kojakovic, Director Head of Property & Tourism της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD).
K.Kojakovic, ποιες πιστεύετε ότι είναι εκείνες οι δομικές αλλαγές στη χώρα που θα λειτουργήσουν ως εφαλτήριο για τις επενδύσεις στο κλάδο της φιλοξενίας;
VK: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κλάδος της φιλοξενίας έχει σφυροκοπηθεί από την κρίση που επέφερε η πανδημία με τη μείωση των επενδύσεων να είναι ένα σύμπτωμα του δραματικού αντίκτυπου στον κλάδο, καθιστώντας δύσκολο για τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και τις λοιπές επιχειρήσεις να ορθοποδήσουν.
Η ταχύτητα της ανάκαμψης θα εξαρτηθεί από τον ρυθμό των εμβολιασμών και από την υλοποίηση προγραμμάτων και πρωτοβουλιών που υποστηρίζουν τις τοπικές επιχειρήσεις και συμβάλλουν στην προσέλκυση νέων επενδύσεων.
Αλλά ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, υπήρξαν διεθνείς επενδυτές που ανακοίνωσαν ότι θα επενδύσουν στον ελληνικό κλάδο φιλοξενίας, είτε σε νέα ξενοδοχεία και βίλες είτε σε εμπορικά και επιχειρηματικά κέντρα και μαρίνες.
Έχουμε ήδη δει κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορονοϊού ότι ο κλάδος του τουρισμού προσπαθεί να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες με συντονισμένο τρόπο, εστιάζοντας στην αυξημένη ταξιδιωτική ασφάλεια, τη φροντίδα για το ανθρώπινο δυναμικό και την υποστήριξη σε επιχειρήσεις και προορισμούς. Έχουμε επίσης παρατηρήσει ότι οι προτιμήσεις και οι συμπεριφορές των ταξιδιωτών έχουν μετατοπιστεί στο μεταξύ προς τα γνωστά, προβλέψιμα και αξιόπιστα. Και αυτό δεν είναι μια στατική αλλαγή αλλά μάλλον μια αλλαγή διαρκείας, καθώς οι ταξιδιωτικές προτιμήσεις θα συνεχίσουν να συσχετίζονται με θέματα ασφάλειας.
Ο κλάδος έχει μια μοναδική ευκαιρία να επανεξετάσει τα υπάρχοντα επιχειρηματικά μοντέλα και όλοι οι ενδιαφερόμενοι να «φανταστούν» εκ νέου τον τουρισμό. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η πανδημία θα χρησιμεύσει ως παράγοντας διεύρυνσης και αειφορίας για τον κλάδο.
Ποια είναι η ατζέντα για την επόμενη μέρα του τουρισμού;
Ένας δυναμικός κλάδος φιλοξενίας είναι ζωτικής σημασίας για τις λειτουργικές οικονομίες, ιδίως για χώρες που εξαρτώνται από τον τουρισμό. Οι «πράσινες» πόλεις, ο τουρισμός χωρίς αποκλεισμούς και οι αστικές αναπλάσεις βρίσκονται στο επίκεντρο των έργων μας στην EBRD, καθώς πιστεύουμε ότι μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων και στην ενίσχυση της ανάπτυξης στην Ελλάδα και πέραν αυτής.
Ένας αειφόρος τουριστικός κλάδος έχει τη δυνατότητα να καταστεί ηγέτης στη δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας, ιδίως για νέους και γυναίκες, ενισχύοντας τις τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού και αυξάνοντας την περιφερειακή ολοκλήρωση και ανθεκτικότητα.
Όλα αυτά μπορούν επίσης να υποστηριχθούν από το Εθνικό Ταμείο Ανάκαμψης που υποβλήθηκε πρόσφατα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το φιλόδοξο πλάνο της Ελλάδας στοχεύει στην ενίσχυση της ανάπτυξης, της παραγωγικότητας, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας στη χώρα και περιλαμβάνει επίσης επενδύσεις στον κλάδο του πολιτισμού και του τουρισμού, ως κινητήριες δυνάμεις της ανάπτυξης.
Η EBRD είναι πολύ πρόθυμη να υποστηρίξει αυτό το σχέδιο και είμαστε ήδη σε επαφές με τις ελληνικές αρχές για τον προσδιορισμό συγκεκριμένων τομέων συνεργασίας. Υπάρχει μια μεγάλη αλληλεπικάλυψη μεταξύ των στρατηγικών πυλώνων του ελληνικού σχεδίου και της δικής μας στρατηγικής, ιδίως στους τομείς της ψηφιακής μετάβασης, της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής, της πράσινης οικονομίας και της ενίσχυσης των επενδύσεων.
Ποιες είναι συνοπτικά οι πρωτοβουλίες που έχει λάβει η EBRD σε ότι αφορά την υποστήριξη επενδύσεων μετά την πανδημία;
Η EBRD έχει επικεντρώσει τη δραστηριότητά της κατά το 2020 και 2021 στο να βοηθήσει τις χώρες στις οποίες έχει παρουσία να αντισταθμίσουν τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας, καθώς και να τις προετοιμάσει για την μετά την πανδημία εποχή.
Η βασική μας προτεραιότητα στην Ελλάδα αυτήν την περίοδο είναι να μετριάσουμε τον αντίκτυπο της κρίσης στην πρόοδο που έχει σημειώσει η χώρα τα τελευταία χρόνια. Η επέκταση του ιδιωτικού τομέα, τα έργα βιώσιμης ενέργειας και υποδομών, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα είναι μεταξύ των κύριων σχεδίων μας και των βασικών πυλώνων της στρατηγικής μας για τη χώρα.
Η ανάπτυξη στοχευμένων επενδύσεων που υποστηρίζουν περαιτέρω τον αειφόρο τουρισμό, καθώς και την ενίσχυση της απασχόλησης των νέων και της διασύνδεσης του τουριστικού προϊόντος με τις τοπικές οικονομίες, είναι επίσης ένα από τα κύρια σχέδιά μας για την Ελλάδα.
Πριν από λίγους μήνες, η EBRD ανακοίνωσε επίσης ότι οι «πράσινες» χρηματοδοτήσεις θα αποτελούν πάνω από το 50% των νέων επενδύσεών της έως το 2025. Αυτό σημαίνει ότι θα βοηθήσουμε τους πελάτες μας στη μετάβαση σε λύσεις χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, με στόχο να γίνουν οι χώρες μας πιο πράσινες.
Η εξέλιξη των οικονομιών μας ως προς την επικέντρωση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες είναι πράγματι η πιο επείγουσα πρόκληση που αντιμετωπίζουμε στην μετά τον κορονοϊό εποχή. Διεθνείς οργανισμοί όπως η EBRD πρέπει να δείξουν ηγετικό ρόλο και να συμπεριλάβουν περιβαλλοντικά οφέλη σε κάθε τους έργο. Αυτό πρέπει να γίνει εμφανές και στους κλάδους της φιλοξενίας και των ακινήτων.
Η πανδημία αποδεικνύεται ένας απρόσμενος καταλύτης στην αναζήτηση καινοτομίας και την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στον τομέα της φιλοξενίας. Η EBRD είναι καλά εξοπλισμένη για να υποστηρίξει τον κλάδο και τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν την κρίση και τελικά να ανακάμψουν, κάτι που αναπόφευκτα θα έρθει μέσω νέων ή προσαρμοσμένων χρηματοδοτικών μηχανισμών που θα είναι σχεδιασμένοι για τις ανάγκες του κλάδου, αλλά και μέσω τεχνικής βοήθειας.
Πέρυσι, ενώσαμε τις δυνάμεις μας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών (UNWTO) για να ενισχύσουμε την ανάκαμψη του τουριστικού κλάδου στις χώρες όπου επενδύουμε. Οι τομείς άμεσης ανταπόκρισής περιλαμβάνουν τη καταγραφή και κατανόηση της επίδρασης του Covid-19 στην κλάδο, σχέδια ανάκαμψης με στοχευμένα κίνητρα για την αναζωογόνηση του τουριστικού τομέα, πρωτόκολλα για τη διασφάλιση της αυξημένης ασφάλειας και υγιεινής των τουριστών και των εργαζομένων, πρωτοβουλίες μάρκετινγκ που μπορούν να ενισχύσουν τη τουριστική ζήτηση, ανάπτυξη ικανοτήτων των εργαζομένων στον τουρισμό και την κατάρτιση των τουριστικών επιχειρήσεων σε θέματα υιοθέτησης νέων πρωτοκόλλων. Ένα βασικό ζήτημα για τον κλάδο να διατηρήσει το ανθρώπινο δυναμικό, όπως επίσης και να ενισχύσει τις δεξιότητές του.
Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα συνεργασιών της Τράπεζας σε ελληνικά projects στον κλάδο του real estate και του τουρισμού;
Στην Ελλάδα, η στήριξη της Τράπεζας στον κλάδο έχει υπάρξει αρκετά ευρεία όχι μόνο όσον αφορά τη χρηματοδότηση διαφορετικών τύπων ακινήτων, αλλά και όσον αφορά τη χρηματοδότηση διαφορετικών σταδίων ανάπτυξης τους, καθώς και την εφαρμογή διαφορετικών χρηματοοικονομικών εργαλείων, εστιάζοντας τελικά στο πού η συνδρομή μας έχει μεγαλύτερη αξία και αποτελεσματικότητα.
Το 2017, η EBRD συνεργάστηκε με την Dimand για τη δημιουργία κοινοπραξίας η οποία επενδύει σε έργα βιώσιμης ανάπτυξης στους τομείς των εμπορικών ακίνητων και τουρισμού. Η κοινοπραξία επικεντρώνεται σε έργα ανακατασκευής, εκτεταμένης ανακαίνισης και ανάπλασης στην Αθήνα και σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της Ελλάδας για αξιοποίηση και αναβάθμιση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος. Η κοινοπραξία ενσωματώνει ως κύρια και βασικά στοιχεία της επιχειρηματικής της στρατηγικής τη βιωσιμότητα, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την αποτελεσματική χρήση των πόρων, με στόχο τη βελτιστοποίηση της βιώσιμης απόδοσης των υπό ανάπτυξη περιουσιακών στοιχείων.
Η αρχή έγινε με το Piraeus Port Plaza, στην περιοχή του Αγίου Διονυσίου, το οποίο αποτελείται από τρία πρώην βιομηχανικά ακίνητα που παλαιότερα αποτελούσαν τις εγκαταστάσεις παραγωγής της καπνοβιομηχανίας Παπαστράτου. Μέσω της κοινοπραξίας η EBRD επένδυσε στην ανάπλαση των δύο εκ των τριών ακινήτων σε σύγχρονα γραφεία, η ολοκλήρωση της ανακατασκευής των οποίων ολοκληρώθηκε πέρυσι. Επίσης η κοινοπραξία σε συνεργασία με την Prodea, έχει επενδύσει και σε άλλα πράσινα κτίρια, όπως το γραφείο Importex στη λεωφόρο Συγγρού και το Σαρόγλειο Μέγαρο στην Ομόνοια, το οποίο πρόκειται να μετατραπεί σε ένα branded ξενοδοχείο.
Η EBRD υποστηρίζει περαιτέρω την αναγέννηση του Πειραιά, επενδύοντας στην ανάπλαση του Πύργου του Πειραιά, ένα από τα σημαντικότερα κτίρια στην περιοχή του λιμανιού, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ‘80, αλλά παραμένει ημιτελές μέχρι σήμερα. Σε δύο χρόνια ο μικτός πύργος του Πειραιά αναμένεται να είναι ο «φάρος» του Πειραιά και ένα εμβληματικό σημείο της Αττικής Ριβιέρας.
Επενδύσαμε επίσης στη Lamda Development στο πλαίσιο της πρόσφατης αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου, υποστηρίζοντας τη χρηματοδότηση της πρώτης φάσης της ανάπτυξης του έργου του Ελληνικού, η οποία στοχεύει στην αναγέννηση της περιοχής του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού ως μια βιώσιμη και πλήρως ολοκληρωμένη εμπορική, οικιστική και τουριστική υποδομή. Για την Ελλάδα, το Ελληνικό είναι ένα πολυαναμενόμενο έργο που πλέον έχει έρθει η ώρα να προσχωρήσει. Το Ελληνικό προορίζεται να γίνει ένα σύγχρονο κέντρο δραστηριότητας για την Αθήνα και μπορεί να λειτουργήσει ως συνδετικός κρίκος μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντος συμβάλλοντας συνολικά στην ελληνική οικονομία, την απασχόληση και τη βιωσιμότητα.
Η ανάπλαση του Πειραιά και του Ελληνικού, παρόλο που πρόκειται για πολύ διαφορετικές μορφές αστικής ανάπλασης, έχουν πολλά κοινά στοιχεία, με βασικότερο ότι έχουν ως καταλύτη τον ιδιωτικό τομέα και έχουν ισχυρό αντίκτυπο σε ευρύτερες περιοχές αλλά και στο συνολικό αστικό περιβάλλον της πόλης.
Η EBRD υποστήριξε επίσης και άλλα σημαντικά έργα στον κλάδο. Για παράδειγμα, παρείχαμε δάνειο 55 εκατομμυρίων ευρώ στην Invel Real Estate για να χρηματοδοτήσουμε μέρος του κόστους απόκτησης του 29,81% των μετοχών της Prodea από την Εθνική Τράπεζα. Παρείχαμε επίσης χρηματοδότηση ύψους 50 εκατομμυρίων ευρώ απευθείας στην Prodea για την υποστήριξη πράσινων επενδύσεων στον ελληνικό κλάδο ακινήτων στηρίζοντας έτσι τη στρατηγική της για διεύρυνση των επενδύσεων σε πράσινα κτήρια.
Επιπλέον, έχουμε αναπτύξει ένα πρόγραμμα διαχείρισης προορισμών σε δύο από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της χώρας – τη Ρόδο και τη Σαντορίνη – για να προωθήσουμε την τουριστική ανάπτυξη με βιώσιμους όρους και με επίκεντρο το κοινωνικό-οικονομικό αποτύπωμα..
Με τη νέα μας στρατηγική, είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ακόμη περισσότερα για να υποστηρίξουμε τους κλάδους των ακινήτων και του τουρισμού στην Ελλάδα.
Έχει επηρεάσει η πανδημία τα κριτήρια της Τράπεζας με βάση τα οποία αξιολογείτε την συμμετοχή σας σε τουριστικές επενδύσεις;
O κλάδος της φιλοξενίας έχει από τη φύση του μια εγγενή κυκλικότητα. Το χαρακτηριστικό όμως της τρέχουσας κρίσης είναι ότι είναι παγκόσμια και έχει επηρεάσει ταυτόχρονα πολλούς κλάδους. Έχει περάσει πάνω ήδη από ένα χρόνος από την εμφάνιση της πανδημίας και επακόλουθα, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στον τουρισμό, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοδοτών, έχουν περάσει από διάφορα στάδια ανταπόκρισης στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Από το αρχικό στάδιο της αποδοχής και της κατανόησης, προχωρήσαμε στο στάδιο της απόκρισης, του σχεδιασμού και της εφαρμογής άμεσων μέτρων και πλέον στη σταδιακή επιστροφή σε κάποιας πρώτης μορφής κανονικότητας που, ωστόσο, μας επιτρέπει να ξαναφανταστούμε και να αναδιαμορφώσουμε το μέλλον του τουρισμού.
Στα πρώτα στάδια της πανδημίας ο πρωταρχικός στόχος της Τράπεζας ήταν να υποστηρίξει τους υφιστάμενους πελάτες της στον κλάδο, προωθώντας γρήγορες και αποτελεσματικές λύσεις για τη διαχείριση των αναγκών τους σε ρευστότητα, μέσω του Πλαισίου Ανθεκτικότητας της EBRD, καθώς και μέσω ;άλλων μορφών στήριξης προσαρμοσμένων στις εκάστοτε ανάγκες.
Καθώς σταδιακά εξαλείφεται η αβεβαιότητα, παρατηρούμε σταδιακή επαναφορά των επενδυτικών σχεδίων από ιδιοκτήτες και διαχειριστές ξενοδοχείων, αλλά και αύξηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος καθώς η αγορά δημιούργησε επιλεκτικές ευκαιρίες. Η ανάκαμψη της αγοράς αναμένεται να είναι ετερογενής και γι’ αυτό είναι σημαντικό η τραπεζική μας αξιολόγηση να εστιάζεται στα βασικά χαρακτηριστικά που καθιστούν τους προορισμούς, τις επενδύσεις και τις χρηματοδοτικές δομές πιο βιώσιμες μακροπρόθεσμα. Η στρατηγική της Τράπεζας δεν ήταν ποτέ να υιοθετήσει μια αμυντική προσέγγιση για τη χρηματοδότηση του τομέα, αλλά μάλλον να προσπαθήσει να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα σε ποιοτικά χαρακτηριστικά και παράγοντες διαφοροποίησης που καθιστούν το τουριστικό προϊόν πιο ανθεκτικό.
Κάτι ακόμα που αναμένουμε να δούμε ως αποτέλεσμα αυτής της κρίσης είναι ότι οι επιχειρήσεις θα επαναπροσδιοριστούν ώστε να είναι πιο ευέλικτες και να προσαρμόσουν τα λειτουργικά τους μοντέλα στη νέα νόρμα. Βλέπουμε ότι το στάδιο της επανέναρξης εστιάζεται ήδη στο εργατικό δυναμικό, στην προστασία ανθρώπων και περιουσιακών στοιχείων, καθώς και σε προσαρμογές του εργασιακού περιβάλλοντος.
Ποια είναι η γνώμη σας αναφορικά με την είσοδο των διεθνών hotel flags στην ελληνική αγορά. Πιστεύετε ότι η (κοινώς αποδεκτή) δυναμική ανόδου θα βοηθήσει στην υλοποίηση νέων επενδύσεων;
Η ερώτηση αυτή δεν έχει μια μοναδική απάντηση. Είναι αλήθεια ότι η παρουσία διεθνών brands στην ελληνική τουριστική αγορά είναι σε αρκετά χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με άλλες ανταγωνιστικές αγορές, ωστόσο εμφανίζει μια τάση αυξανόμενης διείσδυσης. Μία εξήγηση μπορεί να είναι το γεγονός ότι ο ελληνικός τουρισμός κυριαρχείται από οικογενειακές επιχειρήσεις ενώ δεν υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση στον κλάδο.
Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν ορισμένα τμήματα της αγοράς όπου το branded προϊόν θα ήταν επωφελές, όπως στα ξενοδοχεία πόλης, αλλά και σε ορισμένα προϊοντικά τμήματα στον τουρισμό αναψυχής, ιδίως σε μεγαλύτερους προορισμούς. Αναμφισβήτητα, το branded προϊόν εμπνέει εμπιστοσύνη στον ταξιδιώτη, διασφαλίζει τη συνέπεια σε όρους ποιότητας, ενισχύει την αίσθηση της προβλεψιμότητας ενώ κάνει τους ταξιδιώτες αυτό που ονομάζουμε global ambassadors.
Από την άλλη πλευρά όμως, η Ελλάδα έχει τη μοναδικότητα να συνδυάζει τη φυσική ομορφιά, την πολιτιστική κληρονομιά, την ιστορία και την ποικιλία των προορισμών με την παράδοση, τον περιβαλλοντικό πλούτο και την φιλόξενη φύση των ανθρώπων της. Η έννοια της αληθινής «φιλοξενίας» είναι βαθιά ενσωματωμένη στη φύση των Ελλήνων και μπορεί να εκφραστεί και να κοινοποιηθεί στους επισκέπτες μόνο από Έλληνες. Αυτό δεν είναι κάτι που διδάσκεται και επομένως ο ελληνικός τουρισμός, πρέπει να εστιάσει περισσότερο σε αυτά τα μοναδικά χαρακτηριστικά που μπορούν να διαφοροποιήσουν το τουριστικό του προϊόν από οποιονδήποτε ανταγωνιστή.
Σε προσωπικό επίπεδο, ποια είναι η γνώμη σας για την επάνοδο του τουρισμού, ειδικά στην Ελληνική αγορά; Βλέπετε μια δυναμική (V–Shape) επάνοδο και αν ναι σε τί χρονικό ορίζοντα;
Παρόλο που η τάση των ανθρώπων να ταξιδεύουν, ειδικά για αναψυχή, θα μπορούσε να εμφανίσει μια V-shaped ανάκαμψη, η προθυμία τους να ταξιδέψουν στο τέλος της μέρας σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το αίσθημα ασφάλειας. Επομένως, για οποιαδήποτε πρόβλεψη της τάσης ανάκαμψης του τουρισμού, θα πρέπει πρώτα να μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την αναμενόμενη ανάκαμψη του αισθήματος ασφάλειας και συνεπώς το πόσο παρατεταμένη θα είναι η επίδραση της πανδημίας στην υγεία των ανθρώπων. Η εμπειρία από άλλες επιδημίες, των οποίων ο αντίκτυπος ήταν πολύ περισσότερο σε τοπικό επίπεδο, έδειξε ότι γενικά τα επίπεδα πληρότητας εμφανίζουν ταχύτερο ρυθμό ανάκαμψης, ενώ για τα ADR χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να ανακάμψουν.
Θεωρώ ότι θα πάρει λίγο χρόνο μέχρι η ταξιδιωτική και τουριστική βιομηχανία να ξεπεράσουν το σοκ, όχι μόνο όσον αφορά τη συμπεριφορά των ταξιδιωτών, αλλά και όσον αφορά την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του κλάδου. Θα περίμενα επίσης την ανάκαμψη να είναι και η ίδια ετερογενής από άποψη προτιμήσεων των ταξιδιωτών, της διαφορετικής απόδοσης των προορισμών, της απόδοσης διαφορετικών τύπων προϊόντων κ.λπ.
Ωστόσο, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η εξαιρετική επίδοση της Ελλάδας στη διαχείριση αυτής της κρίσης, τοποθετεί τη χώρα ψηλά στο να διεκδικήσει ένα καλύτερο μερίδιο του όγκου της αγοράς καθώς αυτός ανακάμπτει, με την προϋπόθεση ότι μπορεί να διατηρήσει την ευελιξία της στο μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον.
