Why Greece: Πώς οι ξένοι κολοσσοί φρενάρουν το Brain Drain στην Ελλάδα

Του Πάνου Μιχαλόπουλου

Η οικονομική κρίση την Ελλάδα επέφερε δυσχερείς συνθήκες διαβίωσης στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων και των πολιτών για πολλά χρόνια. Το μεγαλύτερο πρόβλημα, το οποίο έρχεται ως άμεσο αποτέλεσμα της οικονομικής δυσπραγίας, είναι ότι η Ελλάδα διατηρεί την πρώτη θέση στον δείκτη μέτρησης της ανεργίας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σχεδόν, το 1/3 του εργασιακά ενεργού πληθυσμού βρίσκεται εκτός της αγοράς εργασίας. Η διαστρωμάτωση του δείκτη δείχνει ότι το 64% των ανέργων είναι στην ηλικιακή ομάδα 18-25 ετών και ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 20% των ανέργων είναι ηλικίας 35 -45 ετών.

Το παραπάνω περιγράφει και το παράπλευρο αποτέλεσμα της κρίσης, το οποίο πλέον είναι γνωστό ως brain-drain• δηλαδή, η φυγή των πιο παραγωγικών και, παράλληλα, των πιο δυναμικών και εξελίξιμων επαγγελματιών. Αυτή η φυγή στερεί από τον κρατικό προϋπολογισμό άμεσους και έμμεσους φόρους, κυρίως όμως αφήνει την χώρα χωρίς το αναπτυξιακό καύσιμό της, το οποίο είναι κάθε φορά το ανθρώπινο κεφάλαιο.
Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, έχει παρατηρηθεί ότι αρκετές εταιρείες –κυρίως πολυεθνικοί όμιλοι– έχουν στραφεί προς την ελληνική αγορά εργασίας, με σκοπό τη δημιουργία διεθνών κέντρων παροχής υπηρεσιών και παραγωγής αγαθών, είτε για τους διεθνείς πελάτες τους είτε για την κάλυψη εσωτερικών αναγκών τους.

Πιο συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί από τα τμήματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού αυτών των εταιρειών, αλλά και από τις κατά καιρούς έρευνες, ότι στην Ελλάδα υπάρχουν στελέχη με εξαιρετικές σπουδές (πάνω από το 74% των αποφοίτων των πανεπιστημίων έχουν και μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών), ανώτερες δεξιότητες (το 89% των δύο προαναφερόμενων ηλικιακών groups χειρίζονται άνετα τον γραπτό και προφορικό αγγλικό λόγο και ακόμη μίας ξένης γλώσσας, ενώ το 92% έχει άριστη γνώση των βασικών λογισμικών «πακέτων» εργασίας) και σημαντική πείρα και εξειδίκευση (πάνω από 70% των ανέργων του group 35-45 έχει εργαστεί σε πολυεθνικούς ομίλους, αναλαμβάνοντας θέσεις ευθύνης και διαχείρισης πολύπλοκων έργων στην Ελλάδα και στις γειτονικές χώρες).

Αυτό είναι σπουδαίο κίνητρο για πολυεθνικές επιχειρήσεις που θέλουν να εγκαταστήσουν τα shared services κάποιων βασικών λειτουργιών τους, οι οποίες εξυπηρετούν τις ανάγκες ολόκληρου του ομίλου• δηλαδή, υψηλού διαμετρήματος στελέχη, σε εξαιρετικά ανταγωνιστικά μισθοδοτικά κόστη.
Όπως αναφέρει ο γενικός διευθυντής της ελβετικής εταιρείας παροχής λογιστικών υπηρεσιών IFIT AG, Oliver Saager, «η εταιρεία μας παρέχει υπηρεσίες τήρησης λογιστικών βιβλίων σε funds τα οποία διαχειρίζονται πάνω από 85 δισ. δολάρια σε όλο τον κόσμο.

Επιχειρήσαμε να δημιουργήσουμε το διεθνές κέντρο μας σε χώρα η οποία θα διέθετε προσωπικό με πολύ καλές σπουδές στα λογιστικά και τα διεθνή φορολογικά, με αρκετή πείρα και εξειδίκευση, αλλά και την απαραίτητη ευρηματικότητα που απαιτείται στη δουλειά μας. Στην Ελλάδα, τα βρήκαμε όλα αυτά. Δεν πληρώνουμε λιγότερα απ’ ό,τι αξίζουν αυτά τα στελέχη. Μάλιστα, ο μέσος μισθός είναι 35% μεγαλύτερος από τον μέσο μισθό που λάμβαναν τα στελέχη αυτά πριν από το 2010. Πάλι είναι σημαντικά οικονομικότερη προσφορά για εμάς από ένα στέλεχος στην Ελβετία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Γερμανία, το οποίο, μάλιστα, δεν έχει και όλο αυτό τον εξαιρετικό συνδυασμό ικανοτήτων και εμπειριών που έχουν τα στελέχη μας στην Ελλάδα».

Εκτός όμως από τον ίσως προφανή τομέα της παροχής υπηρεσιών, κινητικότητα στη δημιουργία central production hubs υπάρχει και στον τομέα της παραγωγής. Πρόσφατο παράδειγμα η εταιρεία Landis + Gyr, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ενεργειακών μετρητών για βιομηχανίες, η οποία αποφάσισε να μεταφέρει τις γραμμές παραγωγής της εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στον Ισθμό της Κορίνθου. Εκεί, στα 55 χιλιάδες τετραγωνικά προστέθηκαν ήδη νέα κτίρια, τα οποία θα φιλοξενήσουν νέες γραμμές παραγωγής, όπου θα παράγονται βιομηχανικές και εμπορικές συσκευές μέτρησης, αλλά και έξυπνοι μετρητές, αυτόνομοι οικιακοί μετρητές και ηλεκτρομηχανικοί μετρητές, που θα πωλούνται, στη συνέχεια, σε 80 χώρες σε όλο τον κόσμο, στις οποίες δραστηριοποιείται η εταιρεία. Οι γραμμές παραγωγής της Ελβετίας, οι οποίες –σημειωτέον– μετρούσαν πάνω από 100 χρόνια ιστορίας, προτού αποφασιστεί τον περασμένο Μάιο να κλείσουν. Ο πρόεδρος της Landis+Gyr για την περιοχή ΕΜΕΑ, Oliver Iltisberger, αναφέρει: «H απόφαση για τη μεταφορά ελήφθη τον Μάιο του 2015, και ήταν μια τολμηρή απόφαση, με την επιβολή των capital controls που ακολούθησε να προκαλεί ανησυχία. Ωστόσο, τελικά η απόφαση δικαιώθηκε…Η μετεγκατάσταση ολοκληρώθηκε εντός των χρονικών ορίων προϋπολογισμού και χωρίς διακοπές στην τροφοδοσία των πελατών».

Τα παραπάνω παραδείγματα, ανάμεσα σε ακόμα περισσότερα, αναδεικνύουν ότι αυτή είναι σίγουρα και η κρυμμένη «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας, η οποία μπορεί να την οδηγήσει εκτός κρίσης: το υψηλού διαμετρήματος στελεχιακό δυναμικό. Να προσθέσουμε, επίσης, ότι αυτά τα στελέχη έχουν δοκιμαστεί και στις πιο δύσκολες χρηματοοικονομικές συνθήκες. Συνεπώς απέκτησαν υπομονή και αντοχή, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν δύσκολα προβλήματα και προκλήσεις.

Αν επικρατήσει η λογική προσέλκυσης shared services & outsourcing στην Ελλάδα, ο θετικός αντίκτυπος θα είναι άμεσος και μεγάλος. Καθεμία από αυτές τις εταιρείες θα βοηθήσει σημαντικά στη μεγέθυνση της φορολογικής βάσης με τρεις τρόπους: Πρώτον, θα πληρώνουν 29% επί των κερδών τους σε φόρο εισοδήματος. Αυτές οι εταιρείες είναι «νέοι» φορολογούμενοι και θα έχουν σίγουρα κέρδη, καθώς αυτό είναι εξαρχής το κίνητρο για να έλθουν στην Ελλάδα. Δεύτερον, θα πληρώνουν φόρο επί των μερισμάτων που θα επιστρέφουν στη μητέρα εταιρεία. Τρίτον, θα αναστήσουν παλαιούς φορολογούμενους, ως φυσικά πρόσωπα, τα οποία λόγω ανεργίας δεν συμμετείχαν στη φοροπληρωμή τα τελευταία χρόνια. Είναι δε σημαντικό να αναφερθεί ότι θα υπάρξει τόνωση της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών από διαφόρους προμηθευτές αυτών των εταιρειών, ενώ θα βελτιωθεί και η κατανάλωση από τα διαθέσιμα εισοδήματα. Η συμβολή στη μείωση της ανεργίας μπορεί να φτάσει μέχρι και το 10%-12% μέσα σε μια 3ετία, ενώ σπουδαία θα είναι η τόνωση του εθνικού ασφαλιστικού φορέα από τις καταβαλλόμενες εισφορές.

Οι κύριες κατηγορίες στελεχών, οι οποίες σε πρώτη φάση δείχνουν να έχουν ζήτηση, είναι όλες οι λειτουργίες μιας οικονομικής διεύθυνσης (accounting, reporting, controlling, treasury, tax planning, auditing, credit management), των υπηρεσιών πληροφορικής (big data analytics, data-ware housing, digital transformation), της παραγωγής αυτοματισμών υψηλής τεχνολογίας κ.ά.

Το συμπέρασμα είναι προφανές: Η υψηλή παιδεία είναι το κρυφό όπλο το οποίο διαθέτουν οι Έλληνες απέναντι στην κρίση. Η αναζήτηση εξειδίκευσης, επαγγελματικής πείρας και μετεκπαίδευσης σε χώρες του εξωτερικού, και κυρίως σε ανεπτυγμένες αγορές όπως είναι οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία, έχουν προμηθεύσει τα στελέχη στην Ελλάδα με εφόδια.

Kρίσιμος παραμένει και ο ρόλος του κράτους τόσο για την κατάσταση της παιδείας στην Ελλάδα όσο και για το αν θα διευκολύνει την είσοδο αυτών των εταιρειών στη χώρα. Υπόψη πρέπει να ληφθεί ότι η εν λόγω πρακτική δεν σηματοδοτεί τη σύναψη εργασιακών σχέσεων Μεσαίωνα, όπου επικρατεί αδήλωτη, φτηνή εργασίας. Το ακριβώς αντίθετο. Σε μια κατάσταση εντροπίας, στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, κάποιοι πρωτοπόροι ανακάλυψαν ότι υπάρχει διαθέσιμο στελεχιακό δυναμικό στη χώρα, το οποίο διαθέτει τα απαραίτητα εφόδια και προτιμά να μη μεταναστεύσει.

Οι εταιρείες μπορούν και θέλουν να πληρώσουν μισθούς προ κρίσης, γιατί είναι σε σχέση κόστους – ωφέλειας υπέρ τους• είναι και υπέρ των εργαζομένων. Οι δοκιμές πέτυχαν και τώρα αναπτύσσεται μια τάση που θα επικρατήσει τα επόμενα 2-3 χρόνια. Το πόσο γρήγορα θα γίνει και σε ποιο μέγεθος είναι θέμα διάδοσης του μηνύματος ότι στην Ελλάδα υπάρχει θησαυρός από affordable skills.