Δημήτρης Δασκαλόπουλος: Πώς η σύγχρονη τέχνη μπορεί να γίνει «μοχλός» ανάπτυξης
Φέτος ο οργανισμός ΝΕΟΝ έβαλε την Ελλάδα στον παγκόσµιο χάρτη µε µια έκθεση που ανοίγει εντελώς νέους δρόµους για τον τρόπο που αξιοποιούµε την αρχαία µας κληρονοµιά.
Οδηγεί σε διάλογο τα έργα ενός από τους µεγαλύτερους γλύπτες της εποχής µας, του Antony Gormley, µε τον αρχαιολογικό τόπο της Δήλου. Eίκοσι εννέα γλυπτές ανθρωπόµορφες φιγούρες από σίδηρο «αποκαθιστούν» την ανθρώπινη παρουσία και δηµιουργούν ένα φυσικό µονοπάτι που οδηγεί στη µυθολογία και την ανθρώπινη δραστηριότητα του παρελθόντος της Δήλου.
Η ασύλληπτη «εµπειρία ζωής» του επισκέπτη ξεκινά την ώρα που το καραβάκι προσεγγίζει το νησί, αντικρίζοντας στη δύσβατη βορειοδυτική πλευρά µια µοναχική φιγούρα που στέκεται φρουρός ολόρθος ανάµεσα στους σχηµατισµούς των βράχων στην ακτή. Άλλα δύο έργα, προσανατολισµένα προς τον µακρινό ορίζοντα, στέκουν στην κορυφή Πλάκες πάνω στο όρος Κύνθος και στην άκρη του εµπορικού λιµανιού, ενώ άλλες 26 γλυπτές φιγούρες σε διάφορες στάσεις συναντούν τον επισκέπτη στη διαδροµή από το Στάδιο µέχρι τον χώρο του Θεάτρου, στα εµπορικά µαγαζιά και στο Μουσείο, σε απόλυτη αρµονία µε τον χώρο που από την πρωτοκυκλαδική 3η χιλιετία π.Χ. µέχρι τον πρώιµο Μεσαίωνα του 7ου αιώνα µ.Χ. υπήρξε κορυφαίο θρησκευτικό κέντρο και κοµβικό εµπορικό λιµάνι στις θαλάσσιες οδούς της Μεσογείου.
Η μαγική έκθεση που έχει κάνει τον γύρο του κόσµου, έχοντας αποσπάσει διθυραµβικές κριτικές, αποτελεί προϊόν σύµπραξης του ιδιωτικού και του δηµόσιου τοµέα, και αυτό καθιστά το εγχείρηµα ακόµη πιο ελπιδοφόρο και ιδιαιτέρως σηµαντικό. Δεν είναι, βέβαια, για τον οργανισµό ΝΕΟΝ η πρώτη φορά µιας τέτοιας σύµπραξης. Μία από τις βασικές αρχές του, όπως υποστηρίζει ο ιδρυτής του, είναι οι συνεργασίες µε φορείς που ανοίγουν νέους δρόµους στην αντίληψη του κοινού για το πώς εκλαµβάνει έναν ιστορικό χώρο ή έναν αρχαιολογικό τόπο, µέσα από συνέργειες µε τον σύγχρονο πολιτισµό.
Η έκθεση Sight, όµως αποτελεί από µόνη της µια παγκόσµια πρωτοτυπία εικαστικής εγκατάστασης σε ένα ιερό άβατο! Αυτή είναι και η αφορμή της συζήτησης που ακολουθεί με τον συλλέκτη και επιχειρηματία Δημήτρη Δασκαλόπουλο, ιδρυτή του ΝΕΟΝ και της ΔιαΝΕΟσις, ένα δειλινό στη Δήλο με φόντο το απέραντο Αιγαίο. Έναν εµπνευσµένο άνθρωπο που δίνει µορφή στις ανησυχίες του και κάνει πράξη τα όνειρά του, επιδιώκοντας µε πίστη, πάθος και γενναίες αποφάσεις να χρηµατοδοτεί δράσεις που είναι ανοιχτές και απευθύνονται σε όλους. Γιατί η επένδυση του Δηµήτρη Δασκαλόπουλου στον οργανισµό ΝΕΟΝ, αλλά και στη ΔιαΝΕΟσις, είναι µια µεγάλη συνεισφορά στην ιστορία του µέλλοντος.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα της έκθεσης στη ΔΗΛΟ; Ποιο ήταν το έναυσμά της και πώς «κτίστηκε» η συνέργεια με την Εφορία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων;
Από το 2013 που ιδρύθηκε ο ΝΕΟΝ, υπήρξαν πολλές τέτοιες συνεργασίες με εκθέσεις σημαντικών εκπροσώπων της σύγχρονης τέχνης, στην Αρχαία Αγορά με την έκθεση της Αιμιλίας Παπαφιλίππου και στη Ρωμαϊκή Αγορά με τον Tino Seghal, στον Κεραμεικό με την Μαρία Λοϊζίδου, στο λόφο του Εθνικού Αστεροσκοπείου με τον Adrian Villar Rojas…
Αυτή η έντονη και ιδιαίτερη επιτυχημένη δράση μας – τόσο όσον αφορά στην απήχηση στο κοινό, όσο και στην εκτέλεση και το πάντρεμα της κλασικής με τη σύγχρονη τέχνη – έχτισε και την εμπιστοσύνη με τους κρατικούς φορείς του πολιτισμού. Αποτέλεσμα ήταν να μας προσεγγίσει ο Διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ο Δημήτρης Αθανασούλης, τον οποίο θεωρώ έναν από τους πιο οραματιστές ανθρώπους στο χώρο του, για να συνδράμουμε στην ανάδειξη ενός από τους πιο σημαντικούς τόπους της παγκόσμιας αρχαιολογικής κληρονομιάς. Η συνεργασία μας ξεκίνησε από πέρσι στο Κουφονήσι, με μια έκθεση σύγχρονης τέχνης που προλόγισε τη δημιουργία της Αρχαιολογικής Συλλογής Κουφονησίου. Το εγχείρημα της Δήλου ήταν για όλους μας ένα μεγάλο στοίχημα, για τον ΝΕΟΝ, για την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, για τον καλλιτέχνη, λόγω του τεράστιου ιστορικού φορτίου του τόπου και της θέσης του στην παγκόσμια πολιτισμική κληρονομιά.
Είναι εξαιρετικά σπάνιο να υπάρξει τέτοια συνέργεια ιδιωτικής πρωτοβουλίας και δημόσιου τομέα. Πώς έγινε αυτό δυνατό, ιδίως όταν γνωρίζει κανείς την ακαμψία του ΚΑΣ και τη δαιδαλώδη κρατική γραφειοκρατία;
Αυτό που χαρακτηρίζει όλες τις δράσεις του ΝΕΟΝ είναι η απόλυτα εμπεριστατωμένη δουλειά που βασίζεται σε μακροχρόνια μελέτη του χώρου και του εγχειρήματος, ώστε το αποτέλεσμα να προσδίδει προστιθέμενη αξία στον τόπο και να προσφέρει μια διαφορετική ανάγνωση στο κοινό. Όταν η πρόταση είναι συγκροτημένη επιμελητικά και άρτια τεχνικά, και όταν υπάρχει εμπιστοσύνη και διάθεση συνεργασίας, δεν υπάρχουν εμπόδια. Όλα τα μέρη συνεργάζονται για τον κοινό στόχο, χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς παραχωρήσεις, που είναι να προσφέρουμε στο κοινό τη δυνατότητα να βιώσει προσωπικά τις αξίες ενός ιστορικά φορτισμένου χώρου.
Για όσους ήδη την επισκεφτήκαμε, η έκθεση SIGHT αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία και μια συγκλονιστική εμπειρία. Πώς την αντιμετώπισαν τα διεθνή μέσα ενημέρωσης ως τώρα;
Η δημοσιότητα της έκθεσης είναι τεράστια, στο εξωτερικό γράφονται διθυραμβικά άρθρα σε μέσα όπως ο Economist, οι Financial Times, η Daily Telegraph, αλλά και σε μέσα σε όλο τον πλανήτη, από την Κίνα ως τη Λατινική Αμερική, το ενδιαφέρον ήταν εντυπωσιακό. Εξίσου σημαντικό είναι ότι η έκθεση και το όλο εγχείρημα αγκαλιάστηκε από τον ελληνικό Τύπο, που προέβαλε την ουσία του στόχου μας, ενώ ακούμε υπέροχα σχόλια από το κοινό που την επισκέπτεται.
Εδώ και πέντε χρόνια που ίδρυσα και χρηματοδοτώ τον ΝΕΟΝ, ο στόχος του είναι να εκθέσει το ευρύ κοινό στις προκλήσεις της σύγχρονης τέχνης.
Στις Κυκλάδες συρρέουν εκατομμύρια τουρίστες ετησίως, όμως η επισκεψιμότητα της Δήλου δεν ξεπερνάει τους 170.000 το χρόνο. Θα μπορούσε η έκθεση του Antony Gormley να αυξήσει την επισκεψιμότητα της Δήλου και να λειτουργήσει ως ελατήριο για μια συνολικά νέα ματιά διαφοροποίησης του τρόπου ανάδειξης της αρχαιότητας, σε συνδυασμό με την αύξηση της επισκεψιμότητας;
Η έκθεση του Antony Gormley οπωσδήποτε θα αυξήσει την επισκεψιμότητα. Ήδη μόνο τον Μάιο επισκέφθηκαν τη Δήλο 6.000 άνθρωποι περισσότεροι. Το ζητούμενο δεν είναι τόσο το ποσοτικό αποτέλεσμα, η Δήλος είναι ένας τόπος πολιτιστικής κληρονομιάς διεθνούς εμβέλειας. Αυτό που επιζητούμε όλοι μέσω αυτής της συνεργασίας είναι το ποιοτικό μίγμα, οι άνθρωποι που θα επισκεφθούν τη Δήλο να δουν με διαφορετική, σύγχρονη ματιά, και να βιώσουν πιο προσωπικά αυτόν τον υπέροχο τόπο με την τεράστια ιστορία.
Πραγματικά πιστεύω ότι οι προσπάθειες της Εφορείας, η τεράστια δημοσιότητα της έκθεσης και η προσέγγιση του όλου εγχειρήματος ανοίγει τον δρόμο για τον στόχο της Εφορείας να αξιοποιήσει τη Δήλο, παράλληλα με το σημαντικό έργο υποδομής ύψους 4,5 εκατ. ευρώ που θα υλοποιηθεί στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.
Κύριε Δασκαλόπουλε, ποιος είναι ο απώτερος στόχος του οργανισμού ΝΕΟΝ και πώς αντιλαμβάνεστε την συνεισφορά του στην Ελλάδα;
Εδώ και πέντε χρόνια που ίδρυσα και χρηματοδοτώ τον ΝΕΟΝ, ο στόχος του είναι να εκθέσει το ευρύ κοινό στις προκλήσεις της σύγχρονης τέχνης. Όχι μόνο από την πολιτιστική πλευρά, αλλά μέσα από μια βαθιά κοινωνική αντίληψη ότι ο σύγχρονος πολιτισμός μπορεί να εμπνεύσει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, να αναδείξει τη σύγχρονη δημιουργικότητα των Ελλήνων και να εμποτίσει τη νοοτροπία μας με την περηφάνια των σύγχρονων επιτευγμάτων μας, που τελικά είναι ο δρόμος προς την ανάπτυξη.
Γι’ αυτό το σκοπό, ο ΝΕΟΝ στηρίζει έναν ολόκληρο κόσμο που εργάζεται γύρω από τη σύγχρονη τέχνη, δίνει υποτροφίες σε φιλόδοξους καλλιτέχνες, απασχολεί οραματιστές ανθρώπους που προσφέρουν τα πάντα, πραγματοποιεί προγράμματα που εμπνέουν την πολιτισμική δημιουργικότητα στα παιδιά.
Η επιµέλεια της έκθεσης είναι της Ελίνας Κουντούρη, διευθύντριας του ΝΕΟΝ, και της Iwona Blazwick, OBE, διευθύντριας της Whitechapel Gallery του Λονδίνου. Διάρκεια της έκθεσης: Έως τις 31 Οκτωβρίου.
