Έφη Λαζαρίδου: Στόχος μας η υποστήριξη της υπαίθρου και της αγροτικής παραγωγής
Η αγάπη για τη γη και την ύπαιθρο ήταν το κίνητρο, όμως η βελτίωση της ζωής των ανθρώπων ο απώτερος σκοπός. Η Έφη Λαζαρίδου είναι μια γυναίκα που πήρε στα χέρια της την προσπάθεια ανάπτυξης ενός κλάδου ιδιαίτερα σημαντικού για την ελληνική οικονομία και κρίσιμου για την παραγωγή τροφής και την επισιτιστική επάρκεια της χώρας: του τομέα της Αγροδιατροφής. Ο τομέας αφορά την αλυσίδα αξίας του τροφίμου, από την πρωτογενή παραγωγή, τη μεταποίηση, τον αγροτουρισμό και τις συναφείς υπηρεσίες.
Η γεωργική παραγωγή και το σύστημα τροφίμου ήταν ανέκαθεν από τις πιο απαιτητικές παραγωγικές δραστηριότητες και κρίσιμες για την ίδια την επιβίωση της ανθρωπότητας. Πλέον, η σύγχρονη τεχνολογία μετασχηματίζει τις συνθήκες παραγωγής και είναι αναγκαία για τη μετάβαση σε βιώσιμες πρακτικές. Ωστόσο, στην Ελλάδα ο κλάδος «υποφέρει» από την μείωση του αριθμού των παραγωγών και των καλλιεργούμενων εκτάσεων, τη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού και την ερημοποίηση, ενώ ως χώρα είμαστε ουραγός σε θέματα γεωργικής εκπαίδευσης και υιοθέτησης σύγχρονων πρακτικών.
Τι ακριβώς κάνει ο οργανισμός «Νέα Γεωργία, Νέα Γενιά» και τι ήταν αυτό που σας έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσετε τη δράση σας;
Ξεκινήσαμε πριν από 5,5 χρόνια, το καλοκαίρι του 2018, μετά από ιδρυτική πρωτοβουλία και δωρεά του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και αποστολή να στηρίξουμε τον κλάδο της αγροδιατροφής, λόγω της στρατηγικής του σημασίας, τόσο για την Ελλάδα, όσο και για την ανθρωπότητα.
Όσον αφορά την Ελλάδα συγκεκριμένα, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος τομέας απασχόλησης, με σημαντική συνεισφορά στο ΑΕΠ, η οποία ξεπερνά το 9%. Είναι επίσης ο κλάδος που πρωταγωνιστεί διαχρονικά τις εξαγωγές μας, στηρίζοντας την εθνική οικονομία τα χρόνια της κρίσης, της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία, και όλων των αλλεπάλληλων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε.
Επιπλέον, σε παγκόσμιο επίπεδο, καλείται να απαντήσει στα σύγχρονα, κρίσιμα ζητήματα της ανθρωπότητας, καθώς ο γεωργικός τομέας είναι ο βασικός διαχειριστής του φυσικού περιβάλλοντος, αποτελεί το βασικό όχημα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, και εξασφαλίζει την επισιτιστική ασφάλεια και επάρκεια για όλους μας.
Μέσα από προγράμματα που αφορούν την επιμόρφωση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού στην ύπαιθρο, καθώς και προγράμματα που υποστηρίζουν την μικρή, οικογενειακή ή νεοφυή επιχειρηματικότητα, ως Οργανισμός, φέρνουμε τεχνογνωσία στον κλάδο, γεφυρώνοντας το χάσμα ανάμεσα στην Παραγωγή της Γνώσης και την Εφαρμογή της.
Ουσιαστικά, ενισχύουμε την περιφερειακή ανάπτυξη με όχημα την αγροτική οικονομία και την οικονομία του τροφίμου, στηρίζοντας την επιβίωση και την ευημερία των κοινοτήτων της υπαίθρου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα προγράμματά μας είναι εντελώς δωρεάν για τους επωφελούμενούς μας και υλοποιούνται σε συνεργασία με επιστήμονες, ακαδημαϊκούς και έμπειρους επαγγελματίες. Εντούτοις, ακολουθούμε μια ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία επιλογής, καθώς θέλουμε οι επωφελούμενοί μας να είναι αφοσιωμένοι στον σκοπό τους και να δημιουργούν θετικό αναπτυξιακό αντίκτυπο στις κοινότητές τους.
Από το 2018 που ξεκινήσατε τις δράσεις σας μέχρι σήμερα, ποιο είναι το αποτύπωμα του οργανισμού;
Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι, αφού σε αυτά τα 5,5 χρόνια που δραστηριοποιούμαστε στον χώρο έχουμε πλέον πάνω από 30.000 επωφελούμενους (άμεσα και έμμεσα) σε όλη την Ελλάδα. Έχουμε αναδειχθεί σε ευρωπαϊκό Best Practice από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είμαστε πλέον συνεργάτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Γεωργίας και Τροφίμων του ΟΗΕ και της Γενικής Γραμματείας για την Αλιεία στη Μεσόγειο, ενώ βάσει της τελευταίας έκθεσης αξιολόγησης, σημειώνουμε πολλαπλασιαστή 3,9 για το 2022. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως για κάθε ευρώ που επενδύουμε, 3.9 ευρώ παράγονται στην ελληνική οικονομία, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα συνολικό αποτύπωμα 35,7 εκατ. ευρώ τα τελευταία 5,5 χρόνια.
Σήμερα, λόγω των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, καλούμαστε ολοένα και συχνότερα να στηρίξουμε την επανεκκίνηση του αγροτικού τομέα σε τοπικό επίπεδο μετά από φυσικές καταστροφές. Έτσι, τόσο μετά τον κυκλώνα Ιανό, τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Εύβοια όσο και τώρα μετά την καταιγίδα Daniel σχεδιάζουμε και υλοποιούμε δράσεις ανάκαμψης για συγκεκριμένους τομείς της αγροδιατροφής σε συνεργασία με τοπικούς φορείς.
Στην προσπάθειά μας αυτή, διατηρούμε στρατηγική συνεργασία με το Rutgers, το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του New Jersey, ΗΠΑ και παράλληλα συνεργαζόμαστε με όλα τα ελληνικά Πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, συνεταιρισμούς, επιχειρήσεις, Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, τράπεζες και το σύνολο του οικοσυστήματος αγροδιατροφής στη χώρα.
Από την εικόνα που έχετε, ποιες είναι οι προοπτικές της χώρας μας στον τομέα των τροφίμων;
Η αγροδιατροφή στην Ελλάδα έχει σημαντικές προοπτικές, κάτι που έχει αναδειχθεί από πολυάριθμες μελέτες τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλές στρεβλώσεις που οφείλουμε εθνικά να ξεπεράσουμε για να εξασφαλίσουμε το μέλλον του κλάδου.
Μεταξύ άλλων, η Ελλάδα είναι αρκετά πίσω στον τομέα της γεωργικής εκπαίδευσης και εκεί ακριβώς προσπαθούμε να παρέμβουμε. Αυτήν τη στιγμή 94 στους 100 έλληνες αγρότες, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat που δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2023, έχουν μηδενική γεωργική εκπαίδευση και βασίζονται στην εμπειρία.
Σε περιόδους τεκτονικών αλλαγών όπως η σημερινή -αλλαγών σε επίπεδο γεωπολιτικό, ενεργειακό, περιβαλλοντικό- δεν έχουμε την πολυτέλεια να πορευόμαστε μόνο με βάση την προηγούμενη εμπειρία, αλλά ούτε και με βάση την εμπειρία των προηγούμενων.
Είναι, επομένως, επιτακτική εθνική ανάγκη να επενδύσουμε στη γνώση και να αναπτύξουμε το ανθρώπινο δυναμικό του αύριο στην αγροδιατροφή. Χρειαζόμαστε νέους αγρότες ενημερωμένους, με στέρεες εκπαιδευτικές βάσεις, δυνατότητα αξιοποίησης της σύγχρονης τεχνολογίας και προσανατολισμένους στην επιχειρηματικότητα και τις συνεργασίες.
Επιπλέον, είναι προτεραιότητα να ενισχύσουμε την τυποποίηση και μεταποίηση στο τρόφιμο, ώστε τόσο οι παραγωγοί όσο και η οικονομία να ωφεληθούν από την παραγόμενη υπεραξία.
Η επένδυση στους νέους είναι μονόδρομος για να σχεδιάσουμε το μέλλον και να προχωρήσουμε μπροστά.
Ποιοι είναι επόμενοι στόχοι σας για τη «Νέα Γεωργία, Νέα Γενιά»;
Τα τελευταία τρία χρόνια επενδύουμε σημαντικούς πόρους σε στρατηγικά επιλεγμένους τομείς της αγροδιατροφής, προσπαθώντας να τους μετασχηματίσουμε σε βάθος, εκπαιδεύοντας μεγάλες ομάδες παραγωγών. Επιπλέον, στηρίζουμε με εξατομικευμένη συμβουλευτική μικρές, οικογενειακές επιχειρήσεις τροφίμου στην περιφέρεια. Στόχος μας να ενδυναμώσουμε τους επαγγελματίες ώστε να παραμείνουν στην περιοχή τους, να ευημερήσουν και να δημιουργήσουν αξία για την κοινότητά τους, αποτρέποντας έτσι την ερημοποίηση της υπαίθρου.
Ενδεικτικά αναφέρω δύο από τα προγράμματα «ναυαρχίδες» μας . Το πρώτο αφορά τον κλάδο της μελισσοκομίας και συγκεκριμένα τη Βασιλοτροφία, μέσω του οποίου, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και έμπειρους επαγγελματίες, βελτιστοποιούμε το ενδημικό γενετικό υλικό μιας περιοχής με φυσικές μεθόδους και ενδυναμώνουμε το οικοσύστημα, ενισχύοντας παράλληλα την ποιότητα των προϊόντων των μελισσοκόμων, τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων και την αίσθηση κοινότητας. ‘Έχουμε ξεκινήσει από τη Θεσσαλία και την Εύβοια και ήδη περισσότεροι από 1300 μελισσοκόμοι έχουν ωφεληθεί από το πρόγραμμα, αριθμός που αντιστοιχεί σε συνολικά ~40% των ενεργών μελισσοκόμων αυτών των περιοχών.
Αντίστοιχα, μία ακόμη σημαντική πρωτοβουλία που υλοποιείται αυτήν τη στιγμή στη Χίο σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου, αφορά την παραγωγή της μαστίχας, ενός εμβληματικού προϊόντος με εξαιρετικές φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες. Εκεί δημιουργούμε ένα πρότυπο σύστημα μεταφοράς τεχνογνωσίας, εκπαιδεύοντας νέους παραγωγούς στα 24 μαστιχοχώρια, οι οποίοι σταδιακά θα λειτουργούν ως εκπαιδευτές στις τοπικές τους κοινότητες. Αυτοί θα αποτελούν τους διαμεσολαβητές μεταφοράς της τεχνογνωσίας από την Ένωση και το Πανεπιστήμιο προς τους 2.000 και πλέον ενεργούς μαστιχοπαραγωγούς του νησιού. Έτσι διαφυλάττουμε το μέλλον ενός προϊόντος που είναι εθνικός μας πρεσβευτής και συμβάλλουμε στην τοπική οικονομία.
Οι πολλές υποχρεώσεις, τα συνεχόμενα ταξίδια και το «γεμάτο» πρόγραμμα είναι κανόνας της καθημερινότητάς σας. Πώς καταφέρνετε να διατηρείτε την προσωπική σας ευεξία;
Η αλήθεια είναι πως λόγω της φύσης της δουλειάς μου, μου είναι δύσκολο να διατηρήσω ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ταξιδεύω πολύ και βρίσκομαι σε μια διαδικασία συνεχούς κινητικότητας. Αυτό βέβαια, με έχει βοηθήσει να αναπτύξω ένα καλό επίπεδο «αυτεπίγνωσης» των αναγκών μου και πιστεύω τελικά ότι ίσως αυτό είναι στην πραγματικότητα το «κλειδί» για ένα υγιεινό τρόπο ζωής: να αναγνωρίζουμε τις ανάγκες που έχουμε συνολικά ως οργανισμός, δηλαδή σώμα-νους-συναίσθημα, να τις σεβόμαστε και να αποφασίζουμε να παρέμβουμε κατάλληλα.
Καθοριστική είναι και η αγάπη μου για τη φύση, μου δίνει ηρεμία και «χώρο» να ανασυνταχθώ, οπότε προσπαθώ κάθε είδους άσκησης που κάνω να γίνεται κυρίως έξω στο φυσικό περιβάλλον και να συνδυάζεται με δραστηριότητες αναψυχής, όπως το περπάτημα στο βουνό, το κολύμπι, το σκι, η ιστιοπλοΐα, ενώ λατρεύω τις δραστηριότητες στη θάλασσα και γενικά το παιχνίδι. Το να παίζουμε μπάσκετ με τον γιο μου είναι από τις δικές μας, ιδιαίτερα αγαπημένες ρουτίνες, ακόμα και εάν εκείνος τα καταφέρνει πλέον πολύ καλύτερα από εμένα!
Με τόσες πολλές υποχρεώσεις, πώς διαμορφώνετε το διαιτολόγιό σας;
Ακριβώς επειδή οι υποχρεώσεις και οι μετακινήσεις είναι πολλές, δυστυχώς, δεν έχω πάντα τον χρόνο να σχεδιάζω με λεπτομέρεια τα γεύματά μου, ούτε και να θέτω αυστηρά τις ώρες τους μέσα στην ημέρα. Προτιμώ να ακούω το σώμα μου. Εφόσον είναι εφικτό, θα φάω όταν νιώσω ότι πεινάω και θα αφουγκραστώ τί έχω ανάγκη να καταναλώσω. Προσπαθώ πάντα να προσέχω τη διατροφή μου, αναγνωρίζοντας πότε τρώω για ευεξία και πότε μόνο για απόλαυση. Επιλέγω κυρίως φρέσκα, απλά τρόφιμα, βιολογικής παραγωγής και αποφεύγω σχεδόν εξολοκλήρου τα επεξεργασμένα τρόφιμα και το fast food. Στην κορυφή των προτιμήσεών μου βρίσκονται οι φυτικές τροφές, τα φρέσκα λαχανικά, τα φρούτα και το φρέσκο ψάρι, ενώ φροντίζω πάντα να υπάρχει σπιτικό φαγητό, έστω και κάτι γρήγορο. Στο γραφείο προτιμώ κεφίρ και κατσικίσιο γιαούρτι, σαλάτες, αυγά, τσάι του βουνού, ενώ για ενέργεια καταφεύγω στη μαύρη σοκολάτα και το μέλι.
Περνάω περιόδους που απέχω εντελώς από καφέ και αλκοόλ, ενώ καταναλώνω φανατικά διάφορα αφεψήματα, αποξηραμένα φρούτα και καρπούς προτιμώντας προϊόντα από μικρούς παραγωγούς και κυρίως όσα παράγονται από επωφελούμενούς μας!
Μετά από τόσα χρόνια εμπιστεύομαι το ένστικτό μου και ακολουθώ το σώμα μου. Πιστεύω πως κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και δεν υπάρχει μία και «μαγική» συνταγή που ταιριάζει σε όλους.
Από τη θέση της μητέρας, πώς προσπαθείτε να εμφυσήσετε στο παιδί σας την αξία της καλής διατροφής;
Είμαι πολύ χαρούμενη που ο γιος μου έχει μάθει από πολύ μικρός να τρώει τα πάντα, μέσα από μια όμορφη διαδικασία παιχνιδιού και πειραματισμού. Του αρέσει να δοκιμάζει διαφορετικές τροφές, να έχει άποψη και να προσπαθεί κι ο ίδιος να δημιουργήσει στην κουζίνα! Και ενώ, σαν παιδί, θα ζητήσει και τις λιχουδιές της ηλικίας του, έχει καταλάβει ότι ο βασικός κορμός της διατροφής του πρέπει να αποτελείται από υγιεινές τροφές που του κάνουν καλό στην ανάπτυξή του.
Έχουμε πάντα σπιτικό φαγητό στο τραπέζι μας και δίνουμε έμφαση σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και γαλακτοκομικά, όμως το βασικότερο είναι ότι από νωρίς εκπαιδεύσαμε την γευστική παλέτα του με ό,τι τρώγαμε και εμείς. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσε να αποκτήσει από νωρίς εμπειρίες και να δοκιμάσει αρκετές διαφορετικές γεύσεις.
Επιπλέον, επειδή είναι ένα παιδί με έμφυτη αγάπη για τη γεωγραφία, απολαμβάνει να εξερευνά τα τοπικά προϊόντα διαφορετικών περιοχών και χωρών και να ανακαλύπτει τις γεύσεις, τα αρώματα και τις ιστορίες τους. Έτσι, έχει μπει και ο ίδιος σε ένα μονοπάτι εξερεύνησης της διατροφής και των προτιμήσεών του!
