Μανούσος Μανουσάκης: Δεν πάει πίσω καμιά επένδυση του ΑΔΜΗΕ

Η σύζευξη της ελληνικής με την ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στις 16 Δεκεμβρίου, σταδιακά θα οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος τόσο των εταιρικών όσο και των οικιακών καταναλωτών. Όπως εξηγεί σε συνέντευξή του στο Fortune Greece ο Μανούσος Μανουσάκης, Πρόεδρος & CEO ΑΔΜΗΕ, η Ελλάδα θα πάψει να κατέχει την πρωτιά στην Ευρώπη, ως η χώρα με την υψηλότερη τιμή χονδρεμπορικής. Αυτό είναι αποτέλεσμα της υιοθέτησης Target Model (Μοντέλο-Στόχος), του μοντέλου χονδρεμπορικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας που εφαρμόζεται σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ και από 1η Νοεμβρίου υιοθετήθηκε και από την Ελλάδα. Αποτελεί πυλώνα για την σύζευξη των επιμέρους εθνικών αγορών και σκοπός του είναι η δημιουργία μιας ενιαίας, διασυνδεδεμένης ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.

Ο κ. Μανουσάκης μιλά στο Fortune Greece για την διακύμανση των τιμών το πρώτο δεκαπενθήμενο λειτουργίας του νέου μοντέλου και την υποδοχή του από την αγορά σημειώνοντας ότι ήδη 50 εταιρείες έχουν εγγραφεί και εκδηλώνεται ενδιαφέρον από νέους παίκτες.

Αναφερόμενος στις επενδύσεις τονίζει ότι ο ΑΔΜΗΕ εγγυάται την ενεργειακή ασφάλεια όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως της εξέλιξης της νόσου Covid-19 και μιλά για τις σχεδιαζόμενες επενδύσεις σε νέα έργα υπεράκτιων αιολικών πάρκων αλλά και στις τηλεπικοινωνίες.

Από τότε που το Target Model (Μοντέλο Στόχος) τέθηκε ως προτεραιότητα από τη ΡΑΕ, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της αγοράς, μέχρι τον καθορισμό της δομής και την έναρξη του έργου πέρασε καιρός (ήταν το 2012). Πώς το υποδέχθηκε η αγορά σ’ αυτές τις πρώτες ημέρες από την υιοθέτησή του την 1η Νοεμβρίου;

Πράγματι, την 1η Νοεμβρίου ξεκίνησε να λειτουργεί στη χώρα μας η ενιαία αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Μετά από μακροχρόνιες καθυστερήσεις, η Ελλάδα εναρμονίστηκε με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αγορές και στις 16 Δεκεμβρίου αναμένεται να συζευχτούν η ελληνική και η ευρωπαϊκή αγορά. Η επιτυχής λειτουργία του Target Model είναι κοινή συνισταμένη των προσπαθειών αρκετών φορέων πέραν του ΑΔΜΗΕ, όπως το ΕΧΕ, η ΡΑΕ και, φυσικά, το Υπουργείο  Περιβάλλοντος & Ενέργειας. Για να φτάσουμε σήμερα εδώ, ο ΑΔΜΗΕ ξεκίνησε τη διαδικασία στα τέλη του 2017 και την ολοκλήρωσε σε λιγότερο από τρία έτη –έχοντας μάλιστα να αντιμετωπίσει μια ιστορική αντιξοότητα: την πανδημία του Covid-19.

Όσον αφορά στην απήχηση της νέας αγοράς, πρέπει να αναλογιστούμε ότι ο μετασχηματισμός της αγοράς ηλεκτρισμού αποτελούσε πάγιο αίτημα των συμμετεχόντων σε αυτή. Ήταν επόμενο να στηρίξουν τη μεταρρύθμιση και αυτό φάνηκε τόσο από τη συμμετοχή τους στη δοκιμαστική περίοδο, όσο και το πρώτο 15μερο λειτουργίας του Target Model. Ήδη, έχουν εγγραφεί 50 εταιρείες στη νέα αγορά και επιπλέον παίκτες εκδηλώνουν ενδιαφέρον συμμετοχής –όπως αποτυπώνεται στα ερωτήματα που δέχεται ο ΑΔΜΗΕ κυρίως από εμπόρους ηλεκτρικής ενέργειας.

Ένα σημαντικό ρεκόρ του 2020, είναι η κατακόρυφη μείωση της λιγνιτικής παραγωγής κατά 50% σε ετήσια βάση

Πώς διαμορφώθηκαν οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος στη χονδρεμπορική αγορά; Υπάρχει μερίδα της αγοράς που “ευνοείται” και τι συμπεράσματα αντλούνται από τη διακύμανση των τιμών;

Πρώτα απ’ όλα, να θυμίσουμε μια θλιβερή πρωτιά που είχε η Ελλάδα πριν την εφαρμογή του Target Model: παρουσίαζε την υψηλότερη τιμή χονδρεμπορικής σε όλη την Ευρώπη. Αυτό θα αλλάξει τόσο με το Target Model, όσο και με τη σύζευξη της ελληνικής αγοράς με την ευρωπαϊκή που προανέφερα. Σταδιακά, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας θα μειωθούν και θα συγκλίνουν με τις τιμές των γειτονικών χωρών προς όφελος τόσο των εταιρικών όσο και των οικιακών καταναλωτών.

Ας δούμε τώρα πώς πήγε η αγορά τις δύο πρώτες εβδομάδες λειτουργίας. Τις πρώτες ημέρες, η τιμή στην προημερησία αγορά ήταν αυξημένη, στα 50 ευρώ/MWh. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η διασύνδεση Ελλάδας-Ιταλίας βρισκόταν εκτός λειτουργίας λόγω συντήρησης, αλλά και στη χαμηλή στάθμη των ταμιευτήρων των υδροηλεκτρικών σταθμών. Μόλις τέθηκε σε λειτουργία η γραμμή με την Ιταλία, η τιμή έπεσε στα 44 ευρώ/MWh. Επιπλέον, τις ημέρες που η διείσδυση των ΑΠΕ ήταν πολύ Υψηλή, σε συνδυασμό με χαμηλή ζήτηση, η τιμή υποχώρησε στα 36 ευρώ/ΜWh. Αναμένουμε με ενδιαφέρον να δούμε πώς θα διαμορφωθεί η τιμή μετά τη σύζευξη ελληνικής-ευρωπαϊκής αγοράς στις 16 Δεκεμβρίου, αφού δεν θα επηρεάζεται μόνο από τις συνθήκες στην Ελλάδα, αλλά από τις γειτονικές αγορές και ιδίως την Ιταλία με την οποία διασυνδεόμαστε με υποβρύχια γραμμή.

Στην αγορά εξισορρόπησης, την οποία διαχειρίζεται εξ ολοκλήρου ο ΑΔΜΗΕ, τα αποτελέσματα εκκαθαρίσεων είναι προς το παρόν περιορισμένα. Για την αγορά ισχύος που εκκαθαρίζεται σε εβδομαδιαία βάση, τα πρώτα αποτελέσματα κυμαίνονται στα επίπεδα της δοκιμαστικής περιόδου, δηλαδή οδηγούν σε εύλογες αποζημιώσεις για τους συμμετέχοντες. Για την αγορά ενέργειας, η οποία εκκαθαρίζεται ανά 15 λεπτά, παρατηρείται μεγάλη διακύμανση τιμών, τόσο προς τα πάνω όσο και προς τα κάτω, κάτι που είναι αναμενόμενο. Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι, συνολικά για τις αγορές του Target Model, χρειάζεται χρόνος ώστε να εμπεδωθούν τα νέα δεδομένα, ενώ δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι τιμές των spot ενεργειακών αγορών συνδυαμορφώνονται από μια σειρά παραγόντων που μεταβάλλονται παράλληλα.

Με αυτή τη μεταρρύθμιση ενισχύεται η διαφάνεια στην αγορά αλλά γίνεται ανταγωνιστική και ελκυστική; Μήπως πρέπει να αναπτυχθούν και άλλα εργαλεία;

Όπως έχει επισημάνει και ο υπουργός Ενέργειας, η μεταρρύθμιση που κάνουμε στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι κάτι καινούργιο. Εφαρμόζεται ήδη αρκετά χρόνια στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες με πολύ θετικά αποτελέσματα, τόσο σε επίπεδο τιμών όσο και διαφάνειας. Βέβαια, το μοντέλο της αγοράς βελτιώνεται συνεχώς μέσα από μια εξελισσόμενη διαδικασία. Εάν θέλουμε να ποσοτικοποιήσουμε τα οφέλη, σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπολογίζεται ότι επιφέρει ετήσιο όφελος 1 δισ. ευρώ τόσο για τους παραγωγούς όσο και για τους καταναλωτές –το λεγόμενο κοινωνικό πλεόνασμα. Τα οφέλη του για την ευρωπαϊκή οικονομία είναι σαφώς πολλαπλάσια. Στη χώρα μας, τη λειτουργία των νέων αγορών επιβλέπει η ΡΑΕ και ο ΑΔΜΗΕ βρίσκεται πάντα σε συνεργασία με τη ρυθμιστική αρχή και το ΥΠΕΝ και, όταν του ζητείται, υποβάλλει βελτιωτικές προτάσεις.

Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα στην Ευρώπη που υιοθετεί Target Model και πράγματι δεν είναι εύκολη η μετάβαση από μια μονοπωλιακή σε μια ελεύθερη αγορά. Επομένως είναι σημαντικό να πούμε ότι τηρήθηκε αυτή τη φορά το χρονοδιάγραμμα για την υιοθέτηση της μεταρρύθμισης παρά το περιβάλλον προκλήσεων λόγω της πανδημίας. Ωστόσο έχουν πάει πίσω άλλα έργα που έχετε προγραμματίσει εξαιτίας της πανδημίας;

Η πανδημική κρίση που βιώνουμε μας οδηγεί να επανεξετάσουμε τις προτεραιότητες και τα μοντέλα λειτουργίας μας. Η ανθεκτικότητα (resilience) αναδεικνύεται σε ύψιστη προτεραιότητα, όχι μόνο για εμάς ή για τις άλλες εταιρείες, αλλά και για τα ίδια τα κράτη. Στον ΑΔΜΗΕ είμαστε σε θέση να εγγυηθούμε την ενεργειακή ασφάλεια όλων των πολιτών, ανεξαρτήτως της εξέλιξης της νόσου. Ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες, όπως αυτές του Covid-19, οι άνθρωποί μας υπερβάλλουν εαυτόν ώστε κανένα έργο να μην καθυστερήσει, καμιά επένδυση να μην πάει πίσω. Και μπορώ να πω ότι το έχουμε πετύχει στα έργα μας και τηρούμε όλα τα χρονοδιαγράμματα που έχουμε εξαγγείλει.

Η γενιά μας βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ιστορική πρόκληση: την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής.

Ποιες εκτιμάτε ότι θα είναι οι επιπτώσεις του δεύτερου lockdown για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας;

Όπως διαπιστώσαμε στο πρώτο κύμα την άνοιξη, και είναι λογικό, η πανδημική κρίση επιφέρει μείωση της ζήτησης. Συγκεκριμένα, το πρώτο εννεάμηνο του έτους σημειώθηκε μείωση 4,8% στην κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας, με τους μήνες αιχμής (Απρίλιος, Μάιος, Ιούνιος) να καταγράφεται η μεγαλύτερη πτώση. Παρ’ όλα αυτά, η μέγιστη ζήτηση του έτους δεν επηρεάστηκε σημαντικά, αφού τον Ιούλιο το σύστημα κατέγραψε peak στα 9.550 MW, λίγο μικρότερη χαμηλότερα από τον Ιούλιο του 2019 (9.630 MW). Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί δείχνει πόσο κρίσιμο είναι οι ενεργειακές υποδομές να διατηρούνται σε ετοιμότητα ώστε να διασφαλίζεται πάντοτε η ενεργειακή επάρκεια και ασφάλεια.

Ένα σημαντικό –για πολλούς λόγους– ρεκόρ του 2020, είναι η κατακόρυφη μείωση της λιγνιτικής παραγωγής κατά 50% σε ετήσια βάση, καθώς και η αύξηση της παραγωγής ΑΠΕ, κατά 18%. Ειδικά σε μήνες χαμηλού φορτίου, αναμένουμε η διείσδυση των ΑΠΕ να αυξηθεί ακόμα περαιτέρω, σε ποσοστά άνω του 50%. Αυτό σημαίνει ότι θα συμπιεστούν κι άλλο τιμές των προημερήσιων αγορών, αλλά θα αυξηθεί αναγκαστικά το κόστος της αγοράς εξισορρόπησης. Αυτή θα είναι μία εικόνα που θα βλέπουμε τα επόμενα έτη ανεξάρτητα με την εξέλιξη του ιού, αλλά θεωρώ ότι σταδιακά και οι τιμές εξισορρόπησης θα εξομαλυνθούν από την εδραίωση της αποθήκευσης ενέργειας και από την ανάπτυξη των ενεργειακών υποδομών.

Πώς προχωρά η διασύνδεση των νησιών;

Ο ΑΔΜΗΕ υλοποιεί πλάνο ανάπτυξης σε βάθος δεκαετίας συνολικού ύψους 5 δισ. ευρώ, γεγονός που τον καθιστά τον μεγαλύτερη ενεργειακό επενδυτή σήμερα στη χώρα. Όπως είπα προηγούμενως, τα έργα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων στα νησιά προχώρησαν φέτος χωρίς ουσιαστικές καθυστερήσεις. Τον Φεβρουάριο ενισχύσαμε τις υφιστάμενες θαλάσσιες γραμμές Υψηλής Τάσης Ανάμεσα στην Εύβοια, την Άνδρο και την Τήνο. Τον Ιούνιο υπογράφηκαν οι συμβάσεις για τη διασύνδεση της Κρήτης-Αττικής, ένα εμβληματικό έργο για το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς ύψους 1 δισ. ευρώ, ανάμεσα στην Αριάδνη Interconnection –τη θυγατρική μας που το υλοποιεί– και τέσσερις αναδόχους από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ήδη έχουν ξεκινήσει οι κατασκευαστικές εργασίες τόσο στην Αττική όσο και στο Ηράκλειο Κρήτης. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, ολοκληρώθηκαν η δεύτερη και η τρίτη φάση διασύνδεσης των Κυκλάδων, με την ηλέκτριση της Νάξου και της δεύτερης γραμμής 150 kV ανάμεσα στο Λαύριο και τη Σύρο. Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η διασύνδεση της Κρήτης με την Πελοπόννησο, ένα έργο 365 εκατ. ευρώ που συγχρηματοδοτείται με εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, με στόχο να έχει ολοκληρωθεί έως τις αρχές του επόμενου έτους. Και αυτά είναι μερικά μόνο από τα έργα που κατασκευάζουμε σε ολόκληρη τη χώρα με στόχο οι καταναλωτές να απολαμβάνουν σταθερό, καθαρό και φθηνό ρεύμα.

Ποια έργα αναπτύσσετε σήμερα και πότε θα αποτυπωθούν τα οφέλη από την παραγωγή καθαρής ενέργειας στο κόστος που επωμίζονται οι καταναλωτές, μεγάλοι και μικροί;

Αυτή τη στιγμή, όλοι οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα επιβαρύνονται με τις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας στους λογαριασμούς ρεύματος, το οποίο προκύπτει από τη χρήση ρυπογόνων μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη νησιωτική χώρα. Μέσα από το 10ετές πλάνο ανάπτυξης του Συστήματος που προανέφερα, σταδιακά τα νησιά θα διασυνδέονται με το ηπειρωτικό σύστημα και τα φουγάρα θα κλείνουν. Η μετάβαση αυτή έχει τόσο οικονομικό όσο και περιβαλλοντικό όφελος, αφού με τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις μειώνεται το αποτύπωμα CO2 της χώρας. Ενδεικτικά, το 2023 που η Κρήτη θα τροφοδοτείται πλήρως από το ηπειρωτικό σύστημα, οι εκπομπές CO2 του νησιού θα μειωθούν κατά 60% ήδη από τον πρώτο χρόνο.

Ο ΑΔΜΗΕ υλοποιεί πλάνο ανάπτυξης σε βάθος δεκαετίας συνολικού ύψους 5 δισ. ευρώ

Ο ΑΔΜΗΕ διεκδικεί ρόλο και στην επόμενη γενιά έργων ΑΠΕ, π.χ. υπεράκτια αιολικά ή τεχνολογίες αξιοποίησης της κυματικής ενέργειας και αποθήκευσης ενέργειας. Που έχετε αναθέσει τη μελέτη και πότε θα ολοκληρωθεί, δεδομένου ότι είναι σε εξέλιξη ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;

Η γενιά μας βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ιστορική πρόκληση: την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής. Τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν δεσμευτεί για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050 –ένας στόχος που υλοποιείται με ενδιάμεσα, σταδιακά βήματα. Στη χώρα μας, τα βήματα αυτά αποτυπώνει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα. Το 10ετές πλάνο του ΑΔΜΗΕ είναι πλήρως εναρμονισμένο με το ΕΣΕΚ και έχει ήδη ενσωματώσει του στόχους στο σχέδιο ανάπτυξης του Συστήματος.

Ο στρατηγικός ρόλος του ΑΔΜΗΕ, ως Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς, δεν εξαντλείται στο ΔΠΑ. Στόχος μας είναι να γίνουμε enabler της στροφής προς την πράσινη ανάπτυξη μέσω της απανθρακοποίησης. Σε αυτό το πλαίσιο, μας ενδιαφέρει να παίξουμε ενεργό ρόλο στη διασύνδεση των μεγάλων έργων ΑΠΕ στον νησιωτικό χώρο, στις διασυνδέσεις των υπεράκτιων αιολικών πάρκων, καθώς και στον νέο κλάδο της αποθήκευσης – σε βαθμό πάντα που συνάδει με τον ρόλο μας ως ανεξάρτητου διαχειριστή.

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, το ΥΠΕΝ και η ΡΑΕ βρίσκονται σε διαρκή διάλογο με τους φορείς της αγοράς προκειμένου να διαμορφώσουν το θεσμικό πλαίσιο που θα διέπει τη διασύνδεση των μεγάλων ΑΠΕ, των offshore αιολικών πάρκων, αλλά και την αξιοποίηση της τεχνολογίας της Αποθήκευσης που έρχεται να βελτιστοποιήσει τη λειτουργία των νέων αυτών υποδομών. Η τεχνογνωσία που χρησιμοποιείται για τα έργα αυτά είναι καινοτόμος και ο ΑΔΜΗΕ έχει όλες τις δυνατότητες – τεχνικές και χρηματοοικονομικές – να δραστηριοποιηθεί σε αυτές τις νέες αγορές.  Ήδη, έχουμε ωριμάσει σχετικές μελέτες και έχουμε υποβάλλει τις προτάσεις μας στις αρμόδιες αρχές.

Σε όλα όσα συζητήσαμε έρχεται να προστεθεί και η δραστηριότητα της Grid Telecom στις τηλεπικοινωνίες. Προφανώς θα εκμεταλλευτεί το χερσαίο και υποθαλάσσιο δίκτυο οπτικών ινών του ΑΔΜΗΕ για να διαθέτει μισθωμένες γραμμές υπερυψηλών ταχυτήτων σε εγχώριους και διεθνείς παρόχους. Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα εδώ και τι σχεδιάζετε; 

Η Grid Telecom ιδρύθηκε στις αρχές του 2019 ως θυγατρική του ΑΔΜΗΕ με αντικείμενο τη διάθεση σκοτεινών ινών σε τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Το 2021 θα συνεχίσει τη δραστηριότητα αυτή προκειμένου να αυτοχρηματοδοτήσει τις επενδύσεις της. Επιπλέον, η Grid έχει συνδεθεί με ιδιόκτητες υποδομές στα μεγαλύτερα Data Centers της χώρας και στόχος μας είναι το επόμενο έτος να συνδεθούμε με όλα τα Data Centers στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, αναπτύσσουμε ιδιόκτητες υποδομές σε μητροπολιτικό επίπεδο, προκειμένου να δημιουργηθούν οπτικοί δακτύλιοι με το υφιστάμενο δίκτυο του ΑΔΜΗΕ, το οποίο βρίσκεται περιμετρικά του αστικού ιστού.

Εντός του έτους, θα διενεργηθεί διαγωνισμός  για την ανάπτυξη ενός δικτύου DWDM (Dense Wavelength-Division Multiplexing) με στόχο το 2021 να διατεθούν υπηρεσίες πολύ υψηλής χωρητικότητας (10 – 100 Gbps) σε τηλεπικοινωνιακούς παρόχους. Αρχικά, το δίκτυο θα καλύψει τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας και για την επόμενη πενταετία θα αναπτύσσεται με βάση την ζήτηση των πελατών της GRID και την επέκταση του οπτικού δικτύου του ΑΔΜΗΕ. Η τιμολογιακή πολιτική των υπηρεσιών της GRID είναι πολύ ανταγωνιστική, ενώ η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών χωρητικότητας θα εξασφαλίζεται από τις τεχνικές υπηρεσίες του ΑΔΜΗΕ, οι οποίες έχουν την επίβλεψη των κρίσιμων εθνικών υποδομών για την μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας. Με την διάθεση υπηρεσιών χωρητικότητας το επόμενο έτος, η GRID θα σταματήσει σταδιακά να ικανοποιεί νέα αιτήματα για τη διάθεση σκοτεινών ινών και θα επικεντρωθεί, επιπλέον, στη στρατηγική διεθνούς επέκτασης του δικτύου της σε βάθος πενταετίας.