Σ. Ντάλης: «Το αποτύπωμα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη θα είναι ουσιαστικό και καθοριστικό»
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση, οι αναταραχές στο διεθνές εμπόριο και τις εφοδιαστικές αλυσίδες, ο πληθωρισμός που καλπάζει, η πανδημία που συνεχίζει να απειλεί τις ζωές μας και η εντεινόμενη κλιματική αλλαγή, συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης.
Ο Σωτήρης Ντάλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πρόεδρος του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου αναλύει στο Fortune Greece το πώς αναμένεται να αλλάξει το παγκόσμιο γεωπολιτικό τοπίο μετά τη λήξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου αλλά και στο ποιος θα είναι ο ρόλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στη νέα συνθήκη που θα διαμορφωθεί, ενώ παράλληλα μιλά για την απειλή που ακούει στο όνομα λαϊκισμός και ανθεί στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες διαταράσσοντας τη σταθερότητά τους.
Εστιάζοντας την προσοχή του στην Ελλάδα, ο κ. Ντάλης τοποθετείται αναφορικά με την προκλητική ρητορική που ακολουθεί η Τουρκία και απαντά στο ερώτημα εάν τα εθνικά μας σύνορα κινδυνεύουν.
Κύριε Ντάλη, η Ρωσία δήλωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μετατρέπεται σε υποτελή του ΝΑΤΟ, επικαλούμενη την υπογραφή κοινής διακήρυξης με την οποία οι δύο οργανισμοί δεσμεύονται να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους ως απάντηση στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πώς σχολιάζετε αυτή την τοποθέτηση;
Η Ρωσία του Πούτιν με την εισβολή στην Ουκρανία, «ανάγκασε» το ΝΑΤΟ να αποκτήσει και πάλι ένα αποτύπωμα στην Ευρώπη απαραίτητο για την ασφάλεια της προς το παρόν τουλάχιστον. Η Ευρωπαϊκή Ένωση από τη δική της πλευρά ενισχύει τη συνοχή της και βιώνει μια άμεση γεωπολιτική ενηλικίωση στο στρατηγικό και αμυντικό επίπεδο. Ήταν μια λογική εξέλιξη η ενίσχυση της ευρωατλαντικής συνεργασίας.
Για να μπορούμε να μιλάμε για πολιτική αυτονομία θα πρέπει να έχει εξασφαλιστεί και η στρατηγική αυτονομία της ευρωπαϊκής ένωσης. Η επιστροφή του ΝΑΤΟ λόγω Ουκρανικού ακυρώνει την ευρωπαϊκή πολιτική αυτονομίας;
Η Πολιτική Ενοποίηση συνεχίζει να αποτελεί και σήμερα βασικό στόχο της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας. Η απόφαση για χρηματοδότηση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, αποτελεί σημείο καμπής για την ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η ΕΕ αποκτά πλέον έναν ουσιαστικό ρόλο στη γεωπολιτική σκηνή. Δεν είναι πλέον μόνο μια ήπια δύναμη υπερασπιστής των αξιών και του κράτους δικαίου. Μπορεί να διαθέσει και σκληρή ισχύ για να υπερασπιστεί τις αξίες της ειρήνης, της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και της αλληλεγγύης. Χώρες αρνητές της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης συνειδητοποιούν πλέον την κομβική έννοια των ευρωπαϊκών συνόρων.
Θεωρείτε ουτοπικό το σενάριο απεξάρτησης της Ευρώπης από το ΝΑΤΟ στο εγγύς μέλλον;
Για το άμεσο μέλλον το αποτύπωμα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη θα είναι ουσιαστικό και θα λέγαμε και καθοριστικό. Η ανάληψη περισσότερων ευθυνών από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πεδίο της άμυνας και της ασφάλειας, ίσως «απελευθερώσει» στο μέλλον την Ατλαντική Συμμαχία από τις υποχρεώσεις της στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Αυτό θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να δαπανούν λιγότερα χρήματα για την προστασία της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει πως η Ευρώπη και κυρίως χώρες όπως η Γερμανία θα πρέπει να δαπανήσουν περισσότερα για την ευρωπαϊκή άμυνα και την ασφάλεια των ευρωπαϊκών συνόρων.
Πεποίθησή σας είναι ότι η ρωσική εισβολή αλλάζει όχι μόνο το γεωπολιτικό τοπίο στη Γηραιά Ήπειρο, αλλά και τον ρου της διεθνούς πολιτικής. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Ο πόλεμος αλλάζει τα πάντα. Έτσι και ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει το παγκόσμιο γεωπολιτικό τοπίο. Ο κόσμος που γνωρίζαμε δεν υπάρχει πλέον. Είναι προφανές πως η γεωπολιτική κατάσταση παγκοσμίως θα υποστεί σημαντικές αλλαγές μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία. Σήμερα παρακολουθούμε την αποτύπωση μιας μεταβαλλόμενης πραγματικότητας. Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ήπειρο, η πλήρης απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο θα είναι η πραγματική απάντηση στη ρωσική εισβολή.
Αρκετές χώρες έχουν στραφεί στον λαϊκισμό. Ποιο θα μπορούσε να είναι το χείριστο σενάριο για την Ε.Ε. η οποία έχει αρχίσει ήδη να διχάζεται; Αυτή η εξέλιξη συνιστά πρόβλημα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση;
Αυτή την περίοδο συντελούνται μεγάλες αλλαγές και ανατροπές και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν πρέπει να υποχωρήσουν στη δημαγωγία και στις σειρήνες του λαϊκισμού που ανθούν στις σύγχρονες δημοκρατίες. Ήδη στην Ιταλία που βυθίστηκε σε πολιτική κρίση οι λαϊκιστές με την Άκρα Δεξιά κέρδισαν τις εκλογές και στη Σουηδία έχουμε συμμετοχή της Άκρας Δεξιάς στην κυβέρνηση. Βέβαια στο πρόσφατο παρελθόν είδαμε λαϊκισμούς να ματαιώνονται από τη σύγκρουσή τους με την πραγματικότητα. Πολλά ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα έχουν πλέον «κανονικοποιηθεί» κι έχουμε μια μετακίνηση ευρωπαίων ψηφοφόρων προς την κατεύθυνση των λαϊκιστών και των ακροδεξιών πολιτικών σχηματισμών. Προφανώς αυτή η εξέλιξη συνιστά πρόβλημα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Στη σημερινή γεωπολιτική στιγμή, η Ευρώπη χρειάζεται πολιτική και κοινωνική σταθερότητα για να γίνει πιο κυρίαρχη και με στρατηγική αυτονομία.
Ποιες θεωρείτε ότι θα είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, τόσο σε διεθνές όσο και σε εγχώριο επίπεδο;
Σήμερα, η Ευρώπη και ο Δυτικός κόσμος γενικότερα μετά από μια περίοδο μεταπολεμικής ευημερίας καλούνται μέσα από μια μεγάλη αναταραχή να επαναπροσδιορίσουν τις συνθήκες και το πλαίσιο μιας νέας διεθνούς συνεργασίας. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση, οι αναταραχές στο διεθνές εμπόριο και τις εφοδιαστικές αλυσίδες, ο πληθωρισμός που καλπάζει, η πανδημία που συνεχίζει να απειλεί τις ζωές μας και η εντεινόμενη κλιματική αλλαγή θα συντηρήσουν μια μεγάλη αναταραχή και θα αποτελούν τις μεγάλες προκλήσεις.
Σε ότι αφορά την Τουρκία και την προκλητικότητα που επιδεικνύει στην περιοχή του Αιγαίου η κατάσταση είναι ελεγχόμενη;
Μέσα σε ένα τόσο διαταραγμένο και αβέβαιο διεθνές πλαίσιο, η διαρκής επιθετική ρητορική και η προσπάθεια αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας, είναι πλέον ένα κορυφαίο πρόβλημα για το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Από τη δική της πλευρά, η Ελλάδα είναι πλήρως ενταγμένη στο δυτικό στρατόπεδο και λειτουργεί με εύστοχο τρόπο ως κράτος μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και ως στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ. Ειδικότερα τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει ένα τείχος ασφαλείας το οποίο ενισχύει διαρκώς με στρατηγικές συμφωνίες όπως είναι αυτές με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Με αυτό το δίχτυ ασφαλείας και με την υποστήριξη των στρατηγικών μας συμμάχων προφανώς η κατάσταση και είναι ελεγχόμενη.
