Σοφία Κουνενάκη Εφραίμογλου: «Η φωνή μας δυναμώνει καθημερινά»

Έχει θητεύσει χρόνια ως πρόεδρος και CEO εταιρειών στους τομείς της επικοινωνίας, του εμπορίου, της βιομηχανίας και του Portfolio Management. Σήμερα, από το τιμόνι της προέδρου του Εθνικού Επιμελητηριακού Δικτύου Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηματιών, η αντιπρόεδρος του ΙΜΕ και επικεφαλής του υπερσύγχρονου και καινοτόμου Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» έχει βάλει σκοπό της ζωής της να κάνει τη φωνή των γυναικών επιχειρηματιών και επαγγελματιών από όλη την Ελλάδα να ακουστεί πιο δυνατά.

Ως πρόεδρος του Εθνικού Επιµελητηριακού Δικτύου Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηµατιών, ποια είναι τα θέµατα που σας απασχολούν περισσότερο σε αυτή την περίοδο που επαναπροσδιορίζεται η εταιρική κουλτούρα αλλά και οι συνθήκες της εργασίας;

Δεν υπάρχει αµφιβολία ότι η πανδηµία του κορωνοϊού ήταν ένας καταλύτης εξελίξεων στην εργασία παγκοσµίως. Οι συνθήκες εργασίας άλλαξαν άρδην και η τηλεργασία έγινε σχεδόν η νέα κανονικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο το ΕΕΔΕΓΕ αναπροσάρµοσε τη δράση του για να καλύψει τις ανάγκες των γυναικών επιχειρηµατιών και επαγγελµατιών. Η ισορροπία επαγγελµατικής και οικογενειακής ζωής, η προσαρµογή στους νέους τρόπους εργασίας, η απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων για την επιτυχή µετάβαση σε περιβάλλον work from home, αλλά και η ίδια η παραµονή στην εργασία και η µη ηθεληµένη εγκατάλειψή της για την φροντίδα του σπιτιού – πιστέψτε µε, συµβαίνει αυτό σε γυναίκες και στο εξωτερικό και στην Ελλάδα -, είναι τα θέµατα που µας απασχολούν και προσπαθούµε να αντιµετωπίσουµε.

Με ποιες προκλήσεις έρχονται αντιμέτωπες οι γυναίκες επιχειρηματίες και εργαζόμενες στην Ελλάδα σήμερα και ποια είναι τα θέματα στα οποία ζητούν την στήριξή σας;

Οι γυναίκες παγκοσµίως αλλά και στην Ελλάδα αποτελούν πάνω από το 50% του εργατικού δυναµικού κι όµως υποεκπροσωπούνται στην αγορά εργασίας. Κι αν πριν το πρόβληµα της ανεργίας ήταν σηµαντικό, η πανδηµία το έκανε ακόµα µεγαλύτερο. Ποτέ δεν υπήρξε πραγµατική ισότητα ευκαιριών για την είσοδο γυναικών στην αγορά εργασίας, λόγω µιας σειράς στερεοτύπων σχετικά µε τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και τον ρόλο της µέσα σε έναν φορέα. Πέρα από αυτά, οι καταλυτικές αλλαγές που έφερε η πανδηµία δηµιούργησαν µεγάλη αβεβαιότητα, έλλειψη έγκυρης πληροφόρησης και φόβο. Οι γυναίκες επιχειρηµατίες χρειάζονται υποστήριξη µέσω πληροφόρησης, εκπαίδευσης σε νέες δεξιότητες αλλά και παραδειγµάτων επιτυχίας που θα τις κινητοποιήσουν. Αυτό το τελευταίο δεν είναι κάτι υπερβατικό, είναι µια ένεση αισιοδοξίας σε καιρούς δύσκολους. Για όλα αυτά απευθύνονται στο ΕΕΔΕΓΕ και εµείς τις στηρίζουµε σε κάθε βήµα.

Ποτέ δεν υπήρξε πραγματική ισότητα ευκαιριών για τις γυναίκες στην αγορά εργασίας, λόγω μιας σειράς στερεοτύπων.

Πρόσφατα συμμετείχατε στη διαβούλευση του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για το νέο εργασιακό νομοσχέδιο. Πώς το αξιολογείτε και τι προτάσεις καταθέσατε;

Όπως τονίσαµε και στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Κωστή Χατζηδάκη, κατά τη διάρκεια τηλεδιάσκεψης που είχαµε µαζί του ως ΕΕΔΕΓΕ για την παρουσίαση των προτάσεών µας, θεωρούµε ότι το νέο εργασιακό νοµοσχέδιο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, καθώς αναγνωρίζει τη σύγχρονη πραγµατικότητα της εργασίας σε µια σειρά από πολιτικές που εισάγει. Το ΕΕΔΕΓΕ ήταν ο µόνος φορέας για τη γυναικεία επιχειρηµατικότητα και ένας από τους ελάχιστους φορείς συνολικά που συµµετείχε σε τηλεδιάσκεψη µε τον Υπουργό, την Υφυπουργό Μαρία Συρεγγέλα και την Γενική Γραµµατέα Γιάννα Χορµόβα. Μέσα από τη διαδικασία της διαβούλευσης καταθέσαµε αναλυτικό Υπόµνηµα µε το σύνολο των τεκµηριωµένων προτάσεών µας, που βασίζονται σε εγνωσµένα ευρωπαϊκά πρότυπα και σε καλές πρακτικές από χώρες του εξωτερικού. Από τις πολλές προτάσεις µας που καλύπτουν µια σειρά καίριων θεµάτων, οι πιο σηµαντικές θεωρούµε ότι είναι η πρόταση εξειδικευµένης νοµοθετικής ρύθµισης για τη διασφάλιση της µισθολογικής ισότητας ανδρών και γυναικών και η πρόταση µέτρων εξισορρόπησης επαγγελµατικής και οικογενειακής ζωής για τις αυτοαπασχολούµενες και τις γυναίκες επιχειρηµατίες.

Η πανδημία κατέδειξε τις γυναίκες ως τη ραχοκοκαλιά των κοινοτήτων ανάκαμψης. Ωστόσο, οι γυναίκες επηρεάστηκαν δυσανάλογα. Πώς μπορούν οι επιχειρήσεις να μειώσουν τον αντίκτυπο της Covid-19 στις γυναίκες;

Είναι αλήθεια ότι σε όλο τον κόσµο οι γυναίκες επιβαρύνθηκαν περισσότερο από την αλλαγή στο µοντέλο εργασίας. Είτε συνέχισαν να εργάζονται µε τηλεργασία, είτε µπήκαν σε αναστολή, είτε οι ίδιες επέλεξαν να αποχωρήσουν από τη δουλειά τους για να φροντίσουν το σπίτι, τα παιδιά και άλλα χρήζοντα βοηθείας άτοµα, οι γυναίκες επωµίστηκαν δυσανάλογο βάρος. Σαν ΕΕΔΕΓΕ κινηθήκαµε άµεσα και υποστηρίξαµε αποτελεσµατικά τις γυναίκες επιχειρηµατίες και επαγγελµατίες. Λειτουργήσαµε το Γραφείο Υποστήριξης (Helpdesk) µε κύριο στόχο την έγκυρη και έγκαιρη ενηµέρωση επιχειρηµατιών και επαγγελµατιών, σχετικά µε τα νέα δεδοµένα που προκύπτουν στο οικονοµικό και επιχειρηµατικό πεδίο και µε πληροφόρηση για τα εκάστοτε µέτρα ελάφρυνσης που λάµβανε η Κυβέρνηση. Μόνο τις πρώτες εβδοµάδες της λειτουργίας του, δεχθήκαµε πάνω από 10.000 τηλεφωνικές κλήσεις, µηνύµατα και e-mails από όλη την Ελλάδα και µέχρι σήµερα συνεχίζουµε, παρέχοντας σε καθηµερινή βάση βοήθεια και καθοδήγηση.

Είµαστε πολύ περήφανες για την επιτυχία αυτής της δράσης και τον θετικό αντίκτυπο που είχε στην επιχειρηµατική κοινότητα. Επιπλέον, κινηθήκαµε και διεθνώς, στέλνοντας επιστολή αλληλεγγύης προς το Δίκτυο Γυναικών των Ευρωεπιµελητηρίων για να ξεκινήσουµε µια συζήτηση για τις πρωτόγνωρες καταστάσεις που αντιµετωπίζουµε και συµµετείχαµε σε τηλεδιασκέψεις του Δικτύου σχετικά µε τη στήριξη της γυναικείας επιχειρηµατικότητας κατά τη διάρκεια της πανδηµίας. Πραγµατοποιήσαµε διαδικτυακά σεµινάρια, ενδεικτικά αναφέρω την εκπαίδευση των ανθρώπων µας για την επόµενη ηµέρα και την Κυβερνοασφάλεια και Προστασία Προσωπικών Δεδοµένων.

Στην Ελλάδα βλέπουμε τα τελευταία χρόνια μια κινητικότητα από πλευράς νέων γυναικών στην κοινότητα των startups, όμως υπολείπονται ακόμη κατά πολύ από τους άντρες. Τι κίνητρα θεωρείτε ότι, αν δοθούν από το κράτος, οι γυναίκες θα μπουν πιο δυναμικά στον χώρο των επιχειρήσεων;

Ενώ είναι πολύ ενθαρρυντική η συµµετοχή νεαρών κοριτσιών σε νεοφυείς επιχειρήσεις µε εξαιρετικές ιδέες για νέα προϊόντα και υπηρεσίες, εντούτοις αυτή η συµµετοχή δεν είναι αρκετή. Οι γυναίκες, ξαναλέω ότι αποτελούν πάνω το από 50% του εργατικού δυναµικού της χώρας µας και έχουν την ίδια µόρφωση µε τους άντρες. Στις µικρότερες ηλικίες τα ενδιαφέροντα και οι εµπειρίες είναι παραπλήσια και οι νέες ιδέες έρχονται από παντού. Αυτό που χρειάζεται για να µπουν πιο δυναµικά οι νέες γυναίκες στην επιχειρηµατικότητα είναι η εξασφάλιση από την Πολιτεία ότι θα µπορέσουν να συµβιβάσουν την επαγγελµατική µε την προσωπική/οικογενειακή τους ζωή, ότι η εργασία τους θα αµειφθεί εξίσου µε την εργασία των αντρών συναδέλφων τους και ότι δε θα κριθούν µε βάση το φύλο τους, αλλά µόνο µε βάση την εργατικότητα και τη δηµιουργικότητά τους. Ξέρετε κάτι; Αυτά είναι πράγµατα που ισχύουν για όλους τους εργαζοµένους, αλλά για εµάς τις γυναίκες έχουν ιστορικά αποδειχτεί δυσκολότερα στη εφαρµογή τους. Οι σαφείς νοµοθετικές ρυθµίσεις της Πολιτείας µε κοινωνικά και εργασιακά µέτρα που απλώνουν ένα δίχτυ προστασίας έχουν πάντα θετικά αποτελέσµατα.

Υπάρχει πιστεύετε ακόμη η εδραιωμένη προκατάληψη ότι η ηγεσία και η ανάληψη ευθύνης έρχονται σε αντίθεση με τη «γυναικεία φύση»; Τι σας λένε οι γυναίκες επιχειρηματίες από όλη την Ελλάδα;

Δυστυχώς οι προκαταλήψεις τέτοιου τύπου είναι βαθύτατα ριζωµένες στην Ελλάδα. Οι γυναίκες θεωρούνται κατάλληλες µόνο για συγκεκριµένους τοµείς εργασίας και για συγκεκριµένους ρόλους µέσα στις επιχειρήσεις, όταν εργάζονται σε αυτές. Η «γυναικεία φύση» είναι δυστυχώς µια φράση που έχει ξεµείνει στο λεξιλόγιο και στη συνείδηση από παλαιότερες εποχές. Οι περισσότερες από 250.000 γυναίκες επιχειρηµατίες – µέλη των Επιµελητηρίων από όλη την Ελλάδα, οι τοµείς που ασχολούνται πολλές από αυτές, όπως είναι η τεχνολογία και οι ψηφιακές υπηρεσίες, οι επιστήµες, οι κατασκευές και η σηµαντική επιτυχία τους είναι η καλύτερη απάντηση σε κάθε είδους προκατάληψη. Μάλιστα, το ότι οι περισσότερες από τις επιχειρηµατίες είναι παράλληλα και µητέρες, που καταφέρουν να ισορροπούν µε επιτυχία επαγγελµατική και οικογενειακή ζωή δίνει άλλη µια απάντηση και σε νεώτερα στερεότυπα περί «γυναικών καριέρας».

Ο νόμος 4706/2020 που από τον Ιούλιο τίθεται σε ισχύ εισάγει νέες ρυθμίσεις με στόχο την πολυσυλλεκτικότητα στα ΔΣ και την επαρκή εκπροσώπηση ανά φύλο τουλάχιστον 25% επί του συνόλου των μελών. Είστε υπέρ της ποσόστωσης ή την κρίνετε ως αναγκαίο «κακό»;

Χαίροµαι να σας πω ότι µετά από πρόταση και πίεση που ασκήσαµε, σε συνδυασµό µε το συντονισµό των προσπαθειών µας µε άλλους φορείς, υιοθετήθηκε στον νέο νόµο για την εταιρική διακυβέρνηση, το µέτρο της ποσόστωσης φύλου 25% στα Δ.Σ. των εταιρειών που είναι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο Αθηνών. Η ολοένα και µεγαλύτερη συµµετοχή των γυναικών σε διοικητικές θέσεις είναι επιτακτική ανάγκη, καθώς δίνοντας τα κατάλληλα κίνητρα για πλήρη συµµετοχή των γυναικών στην εργασιακή ζωή, τα οφέλη για την κοινωνία και την οικονοµία θα είναι πραγµατικά τεράστια. Θέλω επίσης να τονίσω ότι το ίδιο το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων αναγνώρισε την προσπάθειά µας, δίνοντας επισήµως συγχαρητήρια στην Ελλάδα για την υιοθέτηση του µέτρου.

Μετά από πίεση που ασκήσαμε, υιοθετήθηκε το μέτρο της ποσόστωσης φύλου 25% στα Δ.Σ. των εταιρειών που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αθηνών.

Συχνά ο αντίλογος είναι ότι οι ίδιες οι γυναίκες δεν επιδιώκουν να εκπροσωπούνται σε θέσεις ηγετικές ή ανάληψης μεγάλων ευθυνών. Έχουμε τελικά θέληση και «φωνή» οι γυναίκες, στην πολιτική και στις επιχειρήσεις;

Φυσικά και έχουµε. Αυτό είναι κάτι που έχουµε κερδίσει µε τις προσπάθειές µας εδώ και δεκαετίες. Όχι µόνο θέλουµε και ακουγόµαστε, αλλά ακουγόµαστε δυνατά και η φωνή µας δυναµώνει καθηµερινά. Η φωνή µας σαν ΕΕΔΕΓΕ, µε τις πρωτοβουλίες και τις θεσµικές του παρεµβάσεις, αναδεικνύει τα προβλήµατα, προτείνει λύσεις, προσφέρει έγκυρη πληροφόρηση αλλά και αφουγκράζεται κάθε γυναίκα που βρίσκεται στον εργασιακό στίβο, προσπαθώντας να βελτιώσει τους όρους µε τους οποίους καλείται να εργαστεί. Κάθε φορά που εµείς µιλάµε και τα θεσµικά όργανα ακούν και εφαρµόζουν τις προτάσεις µας, κάθε γυναίκα επιχειρηµατίας µιλάει µαζί µας.

Η «γυναικεία φύση» είναι δυστυχώς μια φράση που έχει ξεμείνει στο λεξιλόγιο και στη συνείδηση από παλαιότερες εποχές.

Το μισθολογικό χάσμα που προαναφέρατε, μεταξύ ανδρών και γυναικών, για ίση εργασία είναι ακόμα δυσανάλογο. Με ποιον τρόπο βλέπετε ότι θα αλλάξει αυτή η πρακτική;

Υπάρχουν τρόποι για να αλλάξει η πρακτική αυτή. Η ίδια η Ε.Ε. έχει αποφασίσει να αντιµετωπίσει το πρόβληµα, κάτι που έχει γίνει σαφές από τα πιο επίσηµα χείλη, της Προέδρου της Επιτροπής κυρίας Φον ντερ Λάιεν. Εµείς ως ΕΕΔΕΓΕ έχουµε καταθέσει µέσα στις προτάσεις µας στη διαβούλευση του Υπουργείου για το εργασιακό νοµοσχέδιο ειδική πρόταση για την ενίσχυση της εφαρµογής της αρχής της Ισότητας της Αµοιβής, µέσω της µισθολογικής διαφάνειας και µέσω ενός σύγχρονου νοµικού πλαισίου, εναρµονισµένου µε τις διεθνείς καλές πρακτικές.

Συγκεκριµένα προτείναµε να υπάρχει πρόσβαση των εργαζοµένων στις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά µε τις αµοιβές αυτών και µόνο των συναδέλφων τους που ασκούν την ίδια εργασία, λαµβανοµένων υπόψη των σπουδών και της προϋπηρεσίας, ώστε να µπορούν να αξιολογούν κατά πόσον υφίστανται ή όχι διακρίσεις σε σύγκριση µε τους συναδέλφους τους του άλλου φύλου που εκτελούν όµοια εργασία ή εργασία ίσης αξίας.

Η εφαρµογή της µισθολογικής διαφάνειας προτείνουµε να ξεκινήσει από εταιρίες που απασχολούν πάνω από 100 εργαζοµένους. Παράλληλα, προτείναµε οι εταιρείες µε περισσότερους από 250 εργαζοµένους να πρέπει να υποβάλλουν στοιχεία σχετικά µε το µισθολογικό χάσµα µεταξύ γυναικών και ανδρών εργαζοµένων στην νέα Ανεξάρτητη Αρχή «Επιθεώρηση Εργασίας» και όταν η έκθεση καταδεικνύει αδικαιολόγητες µισθολογικές ανισότητες, οι εργοδότες και οι εκπρόσωποι των εργαζοµένων θα πρέπει να λάβουν από κοινού διορθωτικά µέτρα.

Είστε από τις πρώτες γυναίκες επικεφαλής επιχειρήσεων και οργανισμών, που τα πήγατε πολύ καλά με την καινοτομία και την τεχνολογία. Εν τούτοις, αν και βλέπουμε γυναίκες με εξαιρετικές σπουδές σε αυτούς τους τομείς, λίγες εκπροσωπούνται στα ψηφιακά και τεχνολογικά επαγγέλματα. Πού οφείλεται αυτό; Είναι έλλειψη αναγκαίων δεξιοτήτων, ή κοινωνικοί οι λόγοι, και πώς μπορεί να αλλάξει;

Θα το πω κατηγορηµατικά. Δεν υπάρχει έλλειψη ταλέντου και έµφυτων ικανοτήτων στις γυναίκες. Αυτό που υπάρχει είναι µερικές φορές έλλειψη συγκεκριµένων δεξιοτήτων, που προκύπτει κυρίως από τα στερεότυπα για το ρόλο τους που έχουν διατηρηθεί στην κοινωνία. Ακόµα όµως και όταν υπάρχουν οι δεξιότητες, δεν εισέρχονται τελικά αρκετές γυναίκες σε επαγγέλµατα που εµφανίζουν τη µεγαλύτερη αύξηση µισθών, όπως στον κλάδο της τεχνολογίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι ο ραγδαία αναπτυσσόµενος παγκοσµίως τοµέας του cloud computing, όπου µόλις το 12% των επαγγελµατιών είναι γυναίκες. Αυτός είναι ο λόγος που το ΕΕΔΕΓΕ έχει αναλάβει µια σηµαντική πρωτοβουλία για την παροχή ψηφιακών δεξιοτήτων αλλά και την ενστάλαξη επιχειρηµατικής κουλτούρας σε νέες άνεργες γυναίκες σε όλη την Ελλάδα. Το πρόγραµµα αυτό που θα ξεκινήσει σύντοµα θα προσφέρει εκπαίδευση σε ψηφιακές δεξιότητες, απαραίτητες για την «επόµενη ηµέρα», καθώς και σε βασικές αρχές επιχειρηµατικότητας, ενώ παράλληλα θα συνδυαστεί µε πρακτική άσκηση. Επιδίωξή µας είναι να βοηθήσουµε έτσι µε όλες µας τις δυνάµεις στη διαµόρφωση ενός νέου καινοτόµου αναπτυξιακού µοντέλου.

Μέσα από ποιες πρωτοβουλίες θα κάνει το ΕΕΔΕΓΕ τις φωνές των γυναικών επιχειρηματιών από όλη την Ελλάδα να ακουστούν πιο δυνατά;

Το ΕΕΔΕΓΕ, που µέλη του αποτελούν τα επιµελητήρια όλης της χώρας, είναι ο θεσµοθετηµένος φορέας για την προώθηση της γυναικείας επιχειρηµατικότητας. Ο ίδιος του ο σκοπός είναι να αποτελεί τη φωνή των γυναικών επιχειρηµατιών και επαγγελµατιών σε κάθε τοµέα. Εκπληρώνοντας τον θεσµικό του ρόλο, συµµετέχει ενεργά σε διαβουλεύσεις όπως η πρόσφατη για το εργασιακό νοµοσχέδιο, καταθέτοντας τεκµηριωµένες προτάσεις, βασισµένες στη διεθνή εµπειρία και σε καλές πρακτικές, υποστηρίζει το εµβληµατικό Πρόγραµµα SHARE του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για την εξισορρόπηση οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής, έχει αναλάβει τη σηµαντική πρωτοβουλία για την κατάρτιση ανέργων γυναικών σε ψηφιακές δεξιότητες και για την ανάπτυξη επιχειρηµατικής συνείδησης, συµµετέχει και υποστηρίζει δυναµικά τη δηµιουργία του «Κέντρου Καινοτοµίας για Γυναίκες – #GIL4W» του Υπουργείου Εργασίας και στέκεται αρωγός σε κάθε προσπάθεια στήριξης της γυναικείας επιχειρηµατικότητας.

*Φωτογραφίες Σύλβια Διαμαντοπούλου