Θάνος Ασκητής: Η πανδημία θα φύγει, εμείς θα μείνουμε… Και πρέπει να μείνουμε υγιείς

Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας  και  Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας, ο Θάνος Ασκητής έγινε στην Ελλάδα ευρέως γνωστός για τον τρόπο με τον οποίο πρώτος απενοχοποίησε το θέμα του σεξ στον δημόσιο διάλογο. Οι εκπομπές του στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση έγιναν viral πολύ πριν το ο όρος «εφευρεθεί» από τα social media.

Οι μελέτες  και τα βιβλία του για την Ψυχική Υγεία, τις Διαπροσωπικές Σχέσεις, την Σεξουαλική Αγωγή και Διαπαιδαγώγηση είναι ότι καλύτερο κυκλοφορεί στην Ελλάδα και την Κύπρο για παιδιά, εφήβους, γονείς,  καθηγητές και κοινό, ενώ η ακαταμάχητη γοητεία του στην αφήγηση, οφείλεται, πέρα από την ευρύτατη επιστημονική του γνώση και κατάρτιση, σε ένα έμφυτο ταλέντο στην επικοινωνία που συνδέεται με τα ανθρώπινα.

Την ώρα που η προσωπική μας ελευθερία περιορίζεται στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού μας και οι πολύ περιορισμένες μετακινήσεις μας καταγράφονται σε σελίδες Α4 ή σε αποστολές sms στο 13033, ο γνωστός ψυχοθεραπευτής και ψυχίατρος μιλάει εφ’ όλης της ύλης στο Fortune: για τα περιοριστικά μέτρα, για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, για την ενδο-οικογενειακή βία, για το φόβο της απομόνωσης, για το Σύστημα Υγείας και, βεβαίως, για το σεξ!

Κύριε Ασκητή, το #μένουμε_σπίτι έφερε μια σειρά από τεράστιες ανατροπές στην καθημερινότητά μας. Το αστειάκι του διαδικτύου στην ερώτηση «Πώς είσαι;» με την απάντηση «Σπίτι με την οικογένειά μου. Καλοί άνθρωποι μου φαίνονται» λέει πολλά.

Απρόσμενες ανατροπές μεν, αλλά σημαντικές δε, αφού ξαναβρισκόμαστε και βλέπουμε ο ένας τον άλλον και όλοι μαζί. Με τα θετικά και τα αρνητικά να καταγράφονται στο χρόνο αυτό του περιορισμού στο σπίτι μας, θα περάσει η περίοδος αυτή και θα μετρήσουμε τις συνέπειες, τα σωστά και τα λάθη μας στο τέλος «αυτής της αντοχής». Μπόρα είναι θα περάσει, αρκεί να κρατάμε τη σωστή ομπρέλα και να θυμόμαστε ότι ό,τι τώρα βλέπουμε, έρχεται από το χθες και πάει στο αύριο.

Έχουν αλλάξει οι προβληματισμοί των ασθενών σας αυτό το διάστημα; Για ποιο πράγμα ανησυχούν περισσότερο;

Είναι νωρίς ακόμη για να καταγράψουμε τους προβληματισμούς αυτούς. Κυριαρχεί η φοβική και η αγχώδης συμπτωματολογία, κυρίως η νοσοφοβική σηματοδότηση και το αίσθημα απειλής προς τη μόλυνση. Για τους χρόνιους ψυχικά πάσχοντες, το κυρίαρχο ερώτημα είναι η συσχέτιση της φαρμακευτικής τους αγωγής με πιθανές επιδράσεις μπροστά στον κίνδυνο της μόλυνσης. Η θλίψη εκφράζεται αλλά στο τέλος αυτής της περιόδου εκτιμώ ότι η καταθλιπτική επικράτηση θα είναι αυξημένη.

H συμμόρφωση της πλειοψηφίας των Ελλήνων στα περιοριστικά μέτρα για την ανάσχεση της διασποράς του κορωνοϊού ήταν κάτι που το περιμένατε;

 Ναι, αν σκεφτούμε την τραγικότητα που βιώνουμε από την διπλανή μας Ιταλία, ουσιαστικά «πήραμε το μάθημά μας», ότι δεν παίζει η ανεμελιά και η απερισκεψία, αν και στην πρώτη περίοδο ο Έλληνας δεν είχε καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει. Η σκληρή αλήθεια, όμως, μας οριοθέτησε όλους και κάτσαμε μέσα στα σπίτια μας. Φυσικά και τα μέτρα που πάρθηκαν μας έβαλαν περισσότερο μυαλό και έκοψαν τη φόρα μας…

 Η κοινωνία ζει σε καιρό ειρήνης μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Πόσο επηρεάζει την ανθρώπινη ψυχολογία η απομόνωση, όσο αναγκαία κι αν είναι;

Η απομόνωση δημιουργεί το αίσθημα της στέρησης μιας ελευθερίας που αυτονόητα και δικαιωματικά ανήκει σε όλους μας. Το απαγορευτικό, αλλά και το απειλητικό, καλλιέργησαν μια ανησυχία και αγωνία μπροστά σε μια άγνωστη κατάσταση δημιουργώντας το φόβο και τον τρόμο μιας προσβολής από τον ιό και φυσικά το θάνατο. Ο άνθρωπος γίνεται εμμονικός σε κάθε αιφνίδια και ξαφνική απαγόρευση που του επιβάλλεται και προσπαθεί να κατανοήσει το γιατί, αλλά με αντιδραστικό τρόπο. Π.χ, εάν πούμε σε κάποιον, που βρίσκεται στο σπίτι του, ότι για τις επόμενες τρεις ώρες δεν θα ανοίξει το ψυγείο του, θα είναι έξω από αυτό και θα κοιτάει το ρολόι του. Εδώ, πολύ περισσότερο, που δεν ξέρουμε το διάστημα που θα παραμείνουμε περιορισμένοι και μας απειλεί και ο αόρατος εχθρός που «απειλούμαστε» από την εισβολή του.

Ακούμε διαρκώς για τους ηλικιωμένους, και ότι αυτοί είναι τα κυρίως θύματα της πανδημίας.  Όπου ηλικιωμένοι θεωρούνται οι άνθρωποι άνω των 65. Συμπίπτει με την δική σας αντίληψη για την έννοια της ηλικίας σήμερα;

Ο Π.Ο.Υ. θεωρεί σήμερα, ότι η μέση ηλικία είναι τα 55-75 έτη της ζωής μας. Βιολογικά μετά τα 70 χρόνια θεωρούμαστε ηλικιωμένοι, αλλά η πραγματική γήρανση έχει να κάνει με την ψυχική και σωματική κατάσταση του καθενός μας. Δεν υπάρχουν, στη σύγχρονη ζωή, οριοθετημένες ηλικίες γήρανσης, πέραν του ίδιου του βιολογικού ρολογιού και ως γιατρός θεωρώ ότι το καλύτερο κομμάτι της ποιότητας ζωής είναι να αγαπάς τον εαυτό σου και να τον φροντίζεις όσο μπορείς περισσότερο. Ο χρόνος αμείλικτος γράφει το δικό του ρολόι. Ο τρόπος της ζωής είναι στο χέρι σου. Η πρόληψη και η προφύλαξη είναι οι μεγάλοι συντελεστές της μακροζωίας.

Το «μαζί 24/7» είναι λίγο κουραστικό, θα συμφωνήσετε. Υπάρχει φόβος να αναπτυχθούν φαινόμενα οικογενειακής βίας όταν υποβόσκουν προβλήματα που η απουσία από το σπίτι βοηθάει στο να μην αναπτυχθούν; Και πώς αντιμετωπίζονται σε αυτή τη φάση; 

Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι τωρινή κατάσταση και προφανώς δεν τη γέννησε ο περιορισμός στο σπίτι. Απλά «πληρώνουμε τα σπασμένα» από λάθη που υπήρχαν και απλώς δεν τα βλέπαμε ή τα βάζαμε κάτω από το χαλί και τώρα τα εισπράττουμε με διάφορους τρόπους που το σπίτι δεν μας χωράει και ο ένας ξεσπάει επάνω στον άλλον, γιατί ουσιαστικά ποτέ δεν τον ήθελε ή τον έχει βαρεθεί και η παρουσία του, του χαλάει τη ζωή. Η αντιμετώπιση δεν είναι εύκολη και αν ο θυμός είναι συνεχής και παραγωγικός, αυτό ίσως που θα μπορούσε να γίνει, είναι μια ανακωχή και επαναπροσδιορισμός στην πραγματικότητα με βοήθεια, όμως, και θεραπευτική προσέγγιση σε δύο στόχους: τη σύνδεση και την οριοθέτηση.

Φθείρει τη σχέση του ζευγαριού η διαρκής επαφή μέσα στον ίδιο χώρο λόγω καραντίνας και εάν ναι, τι θα μπορούσε να ανανεώσει μια σχέση;

Ο εκνευρισμός, η γκρίνια και οι μικροεντάσεις είναι φυσιολογικές αντιδράσεις μιας παρατεταμένης συνύπαρξης στον ίδιο χώρο και «το μπλέξιμο των ποδιών μεταξύ μας» φέρνει μερική αστάθεια και ανάγκη απομάκρυνσης των συντρόφων σε προσωπικούς χώρους, αν είναι δυνατόν, γιατί η ελευθερία του “εγώ” δυναμώνει το εμείς, φέρνοντας πιο κοντά ο ένας στον άλλον την ανάγκη να ειδωθούμε, εφόσον έχουμε ικανοποιήσει την επιθυμία «να είμαι μόνος μου και να μη με ενοχλήσεις». Όλα αυτά ανήκουν σε μια φυσιολογική σχέση, που τώρα βιώνεται περισσότερο και πιο έντονα, μέσα στην περίοδο της κοινωνικής απομόνωσης.

Το skype είναι ένα πολύ καλό εργαλείο για να χαρούμε σεξουαλικά ο ένας τον άλλον με παιχνίδια και κυρίως με σεξουαλικές φαντασιώσεις μεταξύ μας, ώστε να μην νιώσουμε στερημένοι και αποκομμένοι από την ηδονή. Είμαι υπέρ 100%.

Τι θα προτείνατε στα ζευγάρια που δεν συγκατοικούν, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει  σεξουαλική επαφή;

Το ζευγάρι παραμένει ζευγάρι, εάν φροντίζει να επικοινωνεί, έστω και εξ αποστάσεως, δίνοντας ο ένας την εικόνα του στον άλλον, με πολλές μορφές επικοινωνίας, που η σημερινή τεχνολογία προσφέρει. Το Skype είναι ένα πάρα πολύ καλό εργαλείο για τα καθημερινά μας ραντεβού και μας επιτρέπει να έρθουμε πιο κοντά, να εκφραστούμε πιο ανοιχτά, να χαρούμε σεξουαλικά ο ένας τον άλλον με παιχνίδια και κυρίως με σεξουαλικές φαντασιώσεις μεταξύ μας, ώστε να μην νιώσουμε στερημένοι και αποκομμένοι από την ηδονή και την απόλαυση και να μην κυριαρχηθούμε από το φόβο, ότι «ο ερωτικός μου σύντροφος θα εκτονωθεί κάπου αλλού και όχι με μένα». Δεν ισχύει η παροιμία «μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται», γιατί όλα μπορούμε να τα κάνουμε εξ αποστάσεως σαν να είμαστε μαζί!

Το sex, δηλαδή, μέσω skype είναι νόμιμο; Aσφαλές; Σας ρωτώ γιατί η καραντίνα αποδείχτηκε η χαρά των hackers.

Ασφαλώς και είναι νόμιμο, όπως είναι υγιές και φυσιολογικό να θέλω να χαρώ με το σύντροφό μου εξ αποστάσεως αυτά που νιώθω και αισθάνομαι για εκείνον. Τώρα, εάν είναι ασφαλές, θεωρώ ότι είναι υπόθεση των ψηφιακών συστημάτων και της τεχνολογίας, που εγγυώνται το απόρρητο και το μη διαβλητό αυτών των προσωπικών ψηφιακών συναντήσεων. Η θέση μου είναι υπέρ 100%.

Η απομόνωση είναι ένα  θέμα για όσους ζουν μόνοι. Καλύπτουν την ανάγκη για κοινωνική επαφή τα τηλεφωνήματα και τα social media;

Νομίζω πως ναι. Η ζωή με τον έξω κόσμο συνεχίζεται. Αλίμονο αν κλειστώ μέσα στο σπίτι και απομονωθώ από τους ανθρώπους που θέλω να μιλήσω, που θέλω να τους ακούσω και να τους δείξω το ενδιαφέρον μου και την αγάπη μου. Σήμερα πολλοί άνθρωποι ζουν σε μακρινές αποστάσεις από μας, αλλά τα μέσα είναι τόσα πολλά, που η σχέση μας είναι τόσο κοντά και ζωντανή, σε καθημερινή βάση. Και μάλιστα ανέξοδη ή με ελάχιστο κόστος, μπορούμε να αντλούμε ώρες επικοινωνίας με τους αγαπημένους μας φίλους. Αυτό αποτελεί και ένα ιδιαίτερο μέρος της διατήρησης μιας καλής ψυχολογίας και της αισιοδοξίας ότι θα ξαναβρεθούμε από κοντά και θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε και να ζούμε αληθινά.

Ποιο ηλικιακό target group είναι, από την εμπειρία σας, πιο «δυσανεκτικό» στην απομόνωση και γιατί;

Χωρίς αμφιβολία η οριοθέτηση της απομόνωσης δυσκολεύει και δυσφορεί, κυρίως, τα παιδιά, αφού δεν μπορούν να απορροφήσουν πλήρως τα όρια, αλλά και τις αιτίες αυτής της απομόνωσης και νιώθουν σημαντικά το αίσθημα της καταπίεσης και του περιορισμού, μπροστά στον παρορμητισμό, τον αυθορμητισμό και την μειωμένη αίσθηση κινδύνου στην ηλικιακή αυτή περίοδο. Οι γονείς, όμως, έχουν καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη των παιδιών και στη συνεχή επικοινωνία μαζί τους, εξηγώντας τους και μιλώντας μαζί τους, προκειμένου να γίνει πιο κατανοητό και συνειδητό το γιατί μένουμε σπίτι.

Οι έφηβοι κινδυνεύουν να αναπτύξουν φοβίες και τι είδους;

Η εφηβεία είναι μια εύπλαστη περίοδος μεταβολών και αστάθμητων παραγόντων. Γι’ αυτό και η συναισθηματική μεταβλητότητα κυριαρχεί στο «εδώ και τώρα», ζώντας το παρόν και μη μπορώντας να αντιληφθούν και να προγραμματίσουν το μέλλον. Σ’ ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον, με θετική στάση ζωής, δεν υπάρχει κίνδυνος από την περιοριστική αυτή φάση που ζούμε, να αναπτυχθούν τραυματικοί παράγοντες, που θα επιφέρουν άγχος και φοβίες στην εφηβεία. Γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να διατηρούν μια σταθερή ψυχική κατάσταση αισιοδοξίας, θετικής σκέψης και ενίσχυσης της ζωής του εφήβου και όχι να εκπέμπουν μηνύματα φόβου και καταστροφής, που θα καθηλώσουν την εφηβική εξέλιξη και την κοινωνική προσαρμογή, που ο έφηβος χτίζει μέρα με την ημέρα…

Τις πρώτες δύο εβδομάδες, ως εργαζόμενη που λείπω 10 ώρες καθημερινά από το σπίτι, η απομόνωση με έφερε κοντά στον εαυτό μου, στον σύντροφό μου, στοχάστηκα, δούλεψα με τους δικούς μου ρυθμούς από το σπίτι, μαγείρεψα, χαίρομαι το χώρο μου και συνεχίζω να το κάνω. Δεν σας κρύβω όμως ότι η προοπτική της παρατεταμένης απομόνωσης  με προβληματίζει. Εσάς;

Καθόλου. Νομίζω ότι κάθε περίοδος στη ζωή μας έχει μεγάλο ενδιαφέρον, εάν το μυαλό μου και το σώμα μου συνεργάζονται και ανταποκρίνονται στην καθημερινότητά μου, με ενσυναίσθηση και αξιοπρέπεια. Κανένας δεν χάθηκε, όσο και αν δοκιμάστηκε η ζωή του, εάν συνέχισε να σκέφτεται, να ζει και να υπάρχει, μέσα από τις δυσκολίες ή τις δυστυχίες που μπορεί να βιώνει. Μπόρα είναι θα περάσει. Ας απολαύσω τον χρόνο αυτόν χαλαρά (άλλωστε και τα χρήματα που χαλάμε είναι λίγα μέσα στο σπίτι μας), διαβάζω τα βιβλία μου, ακούω τη μουσική μου, πάω βόλτα με τον σκύλο μου, κάθομαι στο προσωπικό τραπέζι της κουζίνας μου, κοιτάω το ταβάνι μου και απολαμβάνω όλα αυτά που δεν προλάβαινα να δω πριν. Και τα βρίσκω τόσο ωραία…γιατί είμαι υγιής!!

Κάποια στιγμή η ζωή θα επιστρέψει στην κανονικότητα. Εκτιμάτε ότι θα αλλάξει η μεσογειακή μας συμπεριφορά που περιλαμβάνει φιλιά, αγκαλιές, σωματική επαφή, στη σκιά του κορωνοϊού;

Δεν ξέρω αλήθεια να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα. Θα ήθελα να πιστεύω πως όχι. Νομίζω, όμως, ότι είναι πολύ νωρίς για να δούμε τη μεσογειακή μας κουλτούρα να ξαναγυρίζει στη ζωή μας.

Θα αλλάξει πιστεύετε η σεξουαλική συμπεριφορά στους ανθρώπους που δεν είναι σε μόνιμη σχέση;

Εκτιμώ πως ναι, για μεγάλη χρονική περίοδο, μέχρι να δούμε τι θα γίνει με τον κορωνοϊό, που δεν θέλουμε να μπει μες το κρεβάτι μας. Η φαρμακευτική αγωγή και το εμβόλιο θα απαιτήσουν χρόνο για να έχουμε με ασφάλεια μια καλή δημόσια υγεία. Ως τότε θα τα ξαναπούμε…

Πώς θα πολεμήσουμε, αλήθεια, το φόβο; Το φόβο από μια συνάθροιση, το φόβο του να πλησιάσουμε πάλι ο ένας τον άλλο;

Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, που μέσα από τη λογική σκέψη μας κυριαρχεί αμυντικά και αυτοπροστατευτικά. Υπάρχει για να οριοθετήσει την πραγματικότητα στο χωρόχρονο. Εκτιμώ ότι όσο η εξοικείωση με την πραγματικότητα και την αλήθεια της γνώσης  μας μαθαίνει να ζούμε με την κατάσταση αυτή, τόσο και ο φόβος θα μειώνεται γιατί το άγνωστο θα γίνεται γνωστό και το απρόβλεπτο θα είναι προβλέψιμο. Σε κάποιο χρόνο τα πράγματα θα είναι αρκετά ελεγχόμενα, από την ιατρική φροντίδα και θεραπεία της κοινότητας, κι εμείς που βιώνουμε τώρα αυτή την απειλή θα ξαναπλησιαστούμε, γιατί το έχουμε ανάγκη, γιατί έτσι είναι η ζωή, γιατί με αυτό τον τρόπο εκφράζεται το άτομο μέσα στην ομάδα, η οποία δυναμώνει και λειτουργεί.

Το βέβαιο είναι, το νιώθουμε ήδη όλοι, ότι η επόμενη ημέρα θα θέσει τεράστια θέματα οικονομικά, κοινωνικά, γεωπολιτικά. Τι σας προβληματίζει πιο πολύ ως ψυχίατρο;

Ο προβληματισμός μου εστιάζεται στις ανθρώπινες σχέσεις. Νομίζω ότι θα έρθουν πιο κοντά, μετά την κρίση του κορωνοιού, γιατί κακά τα ψέματα, είχανε χαθεί πίσω από την πολυκοινωνικότητα, τη δημοσιότητα, την ευμάρεια και την ανταγωνιστική επιβίωση, ζώντας μέσα σε άχρηστα και περιττά μηνύματα, προβάλλοντας πρότυπα και συμπεριφορές, που η ανθρώπινη αξία είχε μπει σε δεύτερο ρόλο, μπροστά «στη ναρκισσιστική λαμπρότητα» της ατομικότητάς μας. Άρα, θέλω να πιστεύω ότι η περίοδος δοκιμασίας που ζούμε θα μας φέρει μπροστά σε μια πιο απλή ζωή γεμάτη νοήματα και ενδιαφέροντα, που είχαν χαθεί μπροστά στη φρενίτιδα της εποχής που ζούσαμε. Βεβαίως θα υπάρξουν οικονομικές επιπτώσεις και  αρνητικές επιδράσεις στην επαγγελματική και κοινωνική δομή, όπως αυτή λειτουργούσε, θεωρώ όμως ότι όλα θα επανέλθουν στην κανονικότητά τους, με κερδισμένους, όμως, εκείνους που θα δουν την ανθρώπινη σχέση και τη ζωή να συνεχίζεται μέσα από προσωπικές ανάγκες και όχι από κοινωνικές επιταγές.

Ήρθε η στιγμή, να δούμε τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα φροντίδας Υγείας, σε μια κοινή γραμμή αλληλοκάλυψης και αλληλοστήριξης. Αυτό είναι άμεσα, αναγκαία υλοποιήσιμο. Διαχωρισμοί και διαξιφισμοί δεν χωρούν μπροστά στην ανθρώπινη ζωή. 

Κύριε Ασκητή, είστε υπέρ της σύμπραξης του ιδιωτικού με τον δημόσιο τομέα Υγείας και πόσο επιτυχημένη μπορεί να είναι αυτή η συνεργασία τις αμέσως επόμενες ημέρες;

Πάντα πίστευα και πιστεύω, ότι ο δημόσιος τομέας Υγείας δεν μπορεί από μόνος του να ανταποκριθεί σε μια ποσοτική και ποιοτική ιατρική φροντίδα του καθημερινού πολίτη. Είναι απόλυτα επιβεβλημένο μετά την πανδημία που περνάμε, να αναθεωρήσουμε πολιτικές που πολλές φορές, δυστυχώς, έφερναν τη δημόσια Υγεία αντιμέτωπη με την ιδιωτική. Δεν μπορεί κανείς να πιστεύει ότι ένα εθνικό σύστημα Υγείας μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνο του, χωρίς πόρους, ζώντας μόνον από τον κρατικό κορβανά. Δεν είναι δυνατόν το τεράστιο κόστος που απαιτείται για τα δημόσια νοσοκομεία, να πληρώνεται από το δημόσιο, ανεξέλεγκτα και χωρίς προοπτική. Γι’ αυτό και βλέπουμε όλα αυτά, που το δημόσιο υγειονομικό σύστημα υποφέρει. Νομίζω ότι ήρθε η στιγμή, να δούμε τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα φροντίδας Υγείας, σε μία γραμμή και σε μια κοινή λογική αλληλοκάλυψης και αλληλοστήριξης. Αυτό είναι άμεσα αναγκαία υλοποιήσιμο και να αφήσουμε στο παρελθόν εμμονές και στείρες λογικές, που έφερναν τα δύο συστήματα αντιμέτωπα και όχι συνμέτωπα. Βασικός σκοπός είναι να ενισχυθεί, κατά κύριο λόγο, η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, που δυστυχώς έχει υποτιμηθεί πλήρως και δεν λειτουργεί μετακυλώντας όλο το βάρος της ιατρικής φροντίδας στα νοσοκομεία που είναι η δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας. Αυτό είναι το πρώτο βήμα, που θα δώσει ζωή και δύναμη στη νοσοκομειακή νοσηλεία και θα σταματήσει το έμφραγμα των νοσοκομείων, από άσκοπες εισαγωγές και περιττές νοσηλείες. Ας το πάρουμε είδηση, ότι η Υγεία είναι μία και μοναδική. Εγωισμοί, διαχωρισμοί και διαξιφισμοί δεν χωρούν μπροστά στην ανθρώπινη ζωή.

Η πανδημία ανέδειξε την ανεπάρκεια των συστημάτων υγείας σε όλο τον κόσμο. Θα γίνει αιτία για αλλαγές προς όφελος των κοινωνιών σε παγκόσμιο επίπεδο;

Μακάρι. Αν πράγματι ισχύει η ρήση «ουδέν κακόν, αμιγές καλού», τότε το μεγάλο όφελος θα είναι η αναδιάταξη των φορέων της Υγείας σε πιο απορροφήσιμα μεγέθη λειτουργικής ανταπόκρισης της ιατρικής φροντίδας, της περίθαλψης και της νοσηλείας. Η παγκόσμια κοινωνία, μαχόμενη για την επιβίωσή της, πρέπει να καταλάβει ότι το πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής, είναι η αυτοφροντίδα και η αξιοπρέπεια, που ο καθένας πρέπει να απολαμβάνει. Η Υγεία θα απαιτήσει καινούριες πολιτικές στα συστήματα που την υπηρετούν και που φάνηκαν οι αδυναμίες και οι ανεπάρκειες, μπροστά στην εισβολή ενός ιού και το ανθρώπινο κόστος που ήρθε από το ανέτοιμο σύστημα και την αδυναμία υποστήριξης της ανθρώπινης νόσησης. Πιστεύω ότι θα βάλουμε μυαλό και θα καταλάβουμε ότι τα χρήματα που δίνουμε «αγοράζοντας την Υγεία μας», θα πιάσουν τόπο, εάν εφαρμοστούν σ’ ένα ισχυρό δίκτυο ανάπτυξης της ιατρικής φροντίδας, που ο άνθρωπος δεν θα πεθαίνει πάνω σε μια κουβέρτα ξαπλωμένος στο διάδρομο ενός νοσοκομείου, αλλά θα νοσηλεύεται με την απαιτούμενη φροντίδα, τον καλά εκπαιδευμένο και αμειβόμενο γιατρό, το δυναμικό νοσηλευτικό προσωπικό και φυσικά την έρευνα, την τεχνολογία και την φαρμακολογική εξέλιξη του θεραπευτικού στόχου. Τότε, μόνον, θα πούμε ότι η πανδημία, που μας έπληξε, μας έδειξε ότι η ζωή δεν μετριέται με τα πλούτη, με την κοινωνική ισχύ και την εξουσία της πολιτείας.

Θα ήθελα να ολοκληρώσουμε την κουβέντα μας με μια δική σας ευχή.

Να μάθουμε να ζούμε πιο σημαντικά και απλά, κατανοώντας ότι αυτό το πέρασμα είναι τόσο άξιο και δυνατό, μέσα από κάθε κτύπο της καρδιάς μας, μέσα από την σκέψη μας και τα συναισθήματά μας, αλλά και από έναν άνθρωπο, που τον θέλουμε δίπλα μας, στα εύκολα και στα δύσκολα της ζωής μας. Και φυσικά και ένα παιδί να συνεχίσει να υπάρχει, μετά από μας, το γονίδιό μας και η ύπαρξή μας. Η πανδημία θα φύγει, εμείς θα μείνουμε…

Κύριε Ασκητή, σας ευχαριστώ πολύ.