Θεόδωρος Φέσσας (Όμιλος Quest): Οι επιχειρήσεις είναι μία από τις μεγάλες ελπίδες της Ελλάδας
Βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, το 2024 είναι χρονιά πολλών και μεγάλων εκλογικών αναμετρήσεων, που θα καθορίσουν το μέλλον του πλανήτη, αλλά και της Δημοκρατίας. Παράλληλα, η γεωπολιτική αστάθεια διευρύνεται και η κλιματική κρίση αγγίζει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης. Τι σας προβληματίζει περισσότερο;
Πολλά με προβληματίζουν, γιατί ο πλανήτης μας, οι οικονομίες και οι κοινωνίες μας απειλούνται παντοιοτρόπως. Αναμφισβήτητα το μείζον παγκόσμιο πρόβλημα είναι η κλιματική κρίση. Η δυναμική της είναι μη προβλέψιμη, οι επιπτώσεις της ασύμμετρες και οι αντιδράσεις των κυβερνήσεων και των κοινωνιών έρχονται με μεγάλες καθυστερήσεις και αμφίβολη αποτελεσματικότητα. Η κλιματική αλλαγή απειλεί την ανθρώπινη ύπαρξη και ο περιορισμός της −ή η ανατροπή της− είναι δύσκολη, πολύ δύσκολη άσκηση. Στο άμεσο μέλλον με ανησυχούν οι ανατροπές των γεωπολιτικών ισορροπιών ως πιθανό αποτέλεσμα και των αμερικανικών εκλογών του Νοεμβρίου, καθώς και οι εστίες πολέμου στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Δυστυχώς, οι ανθρωπιστικές κρίσεις που δημιουργούνται βγαίνουν σταδιακά εκτός κάδρου επικαιρότητας και παράλληλα εμφανίζεται αυξανόμενο έλλειμμα δημοκρατίας παγκοσμίως και άνοδος αντισυστημικών δυνάμεων ακόμη και σε ώριμες δημοκρατίες.
Η Ελλάδα έχει ένα παράθυρο ευκαιρίας. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, σε συνδυασμό με την επιστροφή της χώρας μας στον διεθνή επενδυτικό «χάρτη», έχουν δημιουργήσει προσδοκίες ότι τώρα είναι η στιγμή να διορθωθούν οι παθογένειες του παρελθόντος και να συνδιαμορφώσουμε κυβέρνηση, επιχειρήσεις και κοινωνία το project Ελλάδα 2.0. Είστε αισιόδοξος ότι βρισκόμαστε σε καλό δρόμο;
Δεν είμαι τόσο αισιόδοξος όσο θα ήθελα. Η μεταρρυθμιστική δυναμική θα μπορούσε να είναι ισχυρότερη. Στον δημόσιο διάλογο αλλά και στην πράξη, σχεδόν πάντοτε, εστιάζουμε σε θέματα σχεδιασμού (νομοθέτησης) και δεν αναδεικνύουμε ούτε αντιμετωπίζουμε επαρκώς τις περιορισμένες δυνατότητες υλοποίησης μεταρρυθμίσεων. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους, όπως το επενδυτικό έλλειμμα, η αποδυνάμωση τόσο του κρατικού μηχανισμού, αλλά και ευρύτερα του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, και η γενικότερη αντίσταση στις αλλαγές. Κατά την άποψή μου, αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο της μεταρρυθμιστικής προόδου της χώρας μας, που θα μας ταλαιπωρεί για χρόνια. Η κοινωνία σήμερα εμφανίζεται σχετικά πιο ώριμη στην αποδοχή μεταρρυθμίσεων, αλλά σίγουρα δεν είναι επαρκώς συντεταγμένη γύρω από τον αυτονόητο εθνικό στόχο του εκσυγχρονισμού σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας 3-5 ετών, για να ολοκληρωθούν σημαντικές μεταρρυθμίσεις, στην απονομή δικαιοσύνης, στην εύρυθμη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, στον χωροταξικό σχεδιασμό, στην εμπέδωση της έννομης τάξης κ.α. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης βοηθούν στην επιτάχυνση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, αλλά δεν είναι πανάκεια. Όλοι μας οφείλουμε να δουλέψουμε συλλογικά και μεθοδικά όχι μόνον για την απορρόφησή τους, αλλά και για τη σωστή αξιοποίησή τους.
«Το μεγαλύτερο εμπόδιο των μεταρρυθμίσεων είναι η αντίσταση στις αλλαγές. Στην περίπτωση της Ελλάδας… it takes three to tango: πολιτικό σύστημα, κράτος, κοινωνία. Αυτά τα τρία μέρη δεν συγχρονίζονται εύκολα».
Θα αξιοποιήσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες και τι θα κρίνει την απορρόφηση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης;
Οι επιχειρήσεις είναι μία από τις μεγάλες ελπίδες της χώρας. Αποτελούν νησίδες και συχνά ατμομηχανή εκσυγχρονισμού: σε επιχειρηματικά μοντέλα, τεχνολογία, σύγχρονες αντιλήψεις διακυβέρνησης και βιωσιμότητας, προσέλκυση ταλέντων, προσήλωση στους στόχους. Η απορρόφηση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης θα κριθεί κυρίως από τον έγκαιρο και ορθό σχεδιασμό και την ένταξη των χρηματοδοτούμενων έργων. Θα κριθεί, επίσης, από τη διαχείριση των διαδικασιών, ιδιαίτερα όταν υπάρχει προσφυγή στη Δικαιοσύνη από πολίτες ή ανταγωνιστές στα διάφορα έργα. Σε όλα αυτά εμπλέκεται και η δημόσια διοίκηση, η οποία δεν διακρίνεται για την υψηλή αποτελεσματικότητά της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Ως επικεφαλής του Ομίλου Quest, αλλά και ως πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ, έχετε αναδείξει τη σπουδαιότητα της επένδυσης στην καινοτομία. Πώς αξιολογείτε τον βαθμό προσαρμοστικότητας των επιχειρήσεων στα νέα ψηφιακά δεδομένα; Είμαστε ανταγωνιστικοί σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Η πείρα μου από τις θέσεις ευθύνης που υπηρετώ τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες με έχει διδάξει ότι η καινοτομία είναι η λυδία λίθος κάθε επιχειρηματικής επιτυχίας. Έχω βιώσει τη σταδιακή ανάπτυξη του Ομίλου Quest από μια εταιρεία τεσσάρων ατόμων –στο ξεκίνημά της, το 1981– σε έναν οργανισμό με περίπου 3.000 εργαζόμενους σήμερα. Μπορώ, λοιπόν, να καταθέσω, μετά λόγου γνώσης, ότι η κλίμακα, το μέγεθος δηλαδή της επιχείρησης, παίζει καταλυτικό ρόλο στην επιτυχία της, χωρίς να είναι πανάκεια. Μπορούμε να είμαστε ανταγωνιστικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο αν επενδύσουμε στην καινοτομία, τη συνεργασία μεταξύ μεγάλων και μικρών επιχειρήσεων, και αν δημιουργήσουμε στη χώρα μας ένα οικοσύστημα ψηφιακής επιχειρηματικότητας.
Διαθέτουμε, άλλωστε, πολλές από τις απαραίτητες προϋποθέσεις: μορφωμένο και ικανό ανθρώπινο δυναμικό, ικανοποιητικές υποδομές σε συγκοινωνίες, τηλεπικοινωνίες και υγεία, και μια πολύ όμορφη και φιλόξενη χώρα. Μας λείπει μόνο μια σταθερή, διαχρονική πολιτική υλοποίησης της κεντρικής στόχευσης: του εκσυγχρονισμού της χώρας.
Έχετε τοποθετηθεί εδώ και χρόνια υπέρ των μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίες προκειμένου να τρέξει γρήγορα η ανάπτυξη στην Ελλάδα. Θα ανταποκριθούμε με την ταχύτητα που πρέπει ως κυβέρνηση και ως κοινωνία;
Συζητάμε πολλά χρόνια για μεταρρυθμίσεις. Σήμερα είναι πιθανόν οι μεταρρυθμίσεις που κάποτε επιδιώκαμε να θέλουν πλέον και αυτές μεταρρύθμιση… γιατί προκύπτει ότι διαχρονικά αδυνατούμε να προχωρήσουμε με την απαιτούμενη ταχύτητα. Παραφράζοντας μια γνωστή φράση, στην περίπτωση της Ελλάδας… it takes three to tango: πολιτικό σύστημα, κράτος, κοινωνία. Αυτά τα τρία μέρη δεν συγχρονίζονται εύκολα. Οι μεταρρυθμίσεις, αντί για συνώνυμο της προόδου και της εξέλιξης, έχουν συχνά μια φορτισμένη και αμφίσημη ερμηνεία, ιδιαίτερα όταν περνούν μέσα από διάφορα ιδεολογικά φίλτρα. Εάν δεν ξεκαθαρίσουμε εννοιολογικά, αλλά κυρίως πολιτικά και ιδεολογικά, το όλο θέμα, θα παραμείνουμε σε συνεχή περιδίνηση. Πρέπει να τελειώνουμε επιτέλους από αυτή την αυτοπαγίδευση και να αναδείξουμε το αυτονόητο: ότι, δηλαδή, οι πραγματικές μεταρρυθμίσεις είναι ευλογία και κάθε καθυστέρησή τους εμποδίζει την ανάπτυξη της χώρας.
Στο επίκεντρο των συζητήσεων κυριαρχεί το Gen AI. Πού βλέπετε τα οφέλη που μπορούν να επιτευχθούν από την υιοθέτησή του και τι αντίκτυπο θα έχουν στην οικονομία και την κοινωνία;
Το Gen AI θα επηρεάσει οριζόντια και κάθετα τη ζωή μας. Στα άμεσα πρώτα οφέλη μπορώ να αναφέρω την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας σε πολλά επαγγέλματα, όπως στις δουλειές γραφείου, την παραγωγή προϊόντων, την παροχή υπηρεσιών. Αυτό σημαίνει οικονομική ανάπτυξη με λιγότερη και ποιοτικότερη ανθρώπινη εργασία, που πιστεύω θα φέρει καλύτερες συνθήκες ζωής (π.χ. 4ήμερη εργασία, σημαντική εξάλειψη της φτώχειας) σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Προφανώς, πέραν αυτών, θα υπάρξουν τεράστια οφέλη σε όλους τους κλάδους της επιστήμης και της οικονομίας, που θα μετασχηματίσουν συνολικά τον κόσμο και θα συμβάλουν στην ανθρώπινη ευημερία.
Σας προβληματίζει η ταχύτητα που η Τεχνητή Νοημοσύνη «εισβάλλει» σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης;
Όχι, δεν υπάρχει κάτι που να με προβληματίζει ιδιαίτερα. Μια τόσο επιδραστική εξέλιξη ουσιαστικά θα αναδιαμορφώσει τον τρόπο ζωής μας, με περισσότερες θετικές παρά αρνητικές επιδράσεις. Καθήκον μας είναι η ενίσχυση του ρυθμού ανάπτυξης του ΑΙ με παράλληλη ρύθμιση του πεδίου και του τρόπου εφαρμογής και αξιοποίησής του, για τον περιορισμό των επιπτώσεων (όπως π.χ. δημιουργία αληθοφανών fake news με τις συνέπειές τους στην πολιτική και κοινωνική μας ζωή) και όχι φυσικά η παρεμπόδιση της εξέλιξής του. Αν με προβληματίζει κάτι είναι ο μάλλον χαμηλός, προς το παρόν, ρυθμός αξιοποίησης του ΑΙ στην Ελλάδα.
Ο Όμιλος του οποίου ηγείστε, με ετήσιες πωλήσεις άνω του 1 δισ. ευρώ και κεφαλαιοποίηση πάνω από 600 εκατ. ευρώ, δραστηριοποιείται από την Πληροφορική, την Ενέργεια και τις ταχυμεταφορές, μέχρι το χονδρικό και λιανικό εμπόριο ηλεκτρονικών. Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν τόσο πολυσχιδή τεχνολογικό όμιλο στη χώρα μας;
Την κεφαλαιοποίηση… την αποφασίζουν οι αγορές! Τα επιχειρηματικά μας μοντέλα ακολουθούν τις αγορές, οι παραγωγικές και διοικητικές μας διαδικασίες ενσωματώνουν σύγχρονες τεχνολογίες και τεχνογνωσία, και γενικά είμαστε πάντοτε έτοιμοι για αλλαγές και προσαρμογές.
Ο μόνιμος στόχος και επιδίωξή μας είναι η δημιουργία αξίας για τους εργαζομένους, τους μετόχους μας, την κοινωνία και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η μεγαλύτερη πρόκληση για την επιτυχία του στόχου μας είναι η προσέλκυση και η διατήρηση ανθρώπων με ήθος και ταλέντο. Οι άνθρωποί μας είναι διαχρονικά ο καθοριστικότερος παράγοντας ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας. Ιδιαίτερα σημαντική είναι επίσης η ικανότητά μας να ανταποκρινόμαστε σε προκλήσεις και αλλαγές, και να αξιοποιούμε ευκαιρίες. Τέλος, πρέπει να τονίσω την καθοριστική σημασία της προσήλωσής μας στις αρχές και τις αξίες που δημιούργησαν τον όμιλο και τον μετέτρεψαν, από μια οικογενειακή επιχείρηση, σε έναν από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους στην Ελλάδα, καθώς και στην αταλάντευτη δέσμευσή μας στη βιώσιμη ανάπτυξη.
«Η κλιματική κρίση είναι η μεγαλύτερη και λιγότερο προβλέψιμη πρόκληση. Απαιτεί συστράτευση και ευθυγράμμιση δράσεων σε παγκόσμιο, τοπικό, ακόμη και ατομικό επίπεδο. Ό,τι γίνει πρέπει να γίνει στα επόμενα λίγα χρόνια».
Έχοντας ήδη δρομολογήσει μεγάλες επενδύσεις στον χώρο των ταχυμεταφορών, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στον κλάδο των εμπορικών σας δραστηριοτήτων, αλλά και στην Πληροφορική με όχημα την UniSystems, ποιες είναι οι άμεσες προτεραιότητές σας για την επόμενη τριετία;
Η κύρια προτεραιότητά μας είναι η συνεχής ενδυνάμωση των βασικών δραστηριοτήτων του ομίλου, με οργανική ή και μη οργανική ανάπτυξη. Δημιουργούμε ισχυρούς υποομίλους εντός του ομίλου, με στρατηγικά σχέδια ανάπτυξης, που έχουν ως κύριους άξονες την τεχνολογία, την εξωστρέφεια, καθώς και τη διεύρυνση και συνεχή αναβάθμιση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Επίσης, διερευνούμε προσεκτικά τη δυνατότητα εισόδου σε νέες σχετιζόμενες ή μη δραστηριότητες. Ως εταιρεία συμμετοχών εξετάζουμε και αξιολογούμε την επενδυτική στρατηγική μας σε περιοχές και εταιρείες που θα πολλαπλασιάσουν την αξία τους, αλλά και σε αποεπενδύσεις, όταν μας προσφέρονται πολύ ικανοποιητικά τιμήματα.
Επιστρέφοντας από εκεί που ξεκινήσαμε τη συζήτησή μας, θα καταφέρουν, κατά τη γνώμη σας, Δημόσιο και Τοπική Αυτοδιοίκηση να υπερβούν τις δυσλειτουργίες των συναρμοδιοτήτων και να συνεργαστούν αποτελεσματικά για την αναβάθμιση των υποδομών και τη θεμελίωση των ισχυρών παραγωγικών δομών, με στόχο την ανθεκτικότητα στο κλίμα που, όπως επισημάνατε, είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη;
Πολύ θα το ήθελα να σας απαντήσω θετικά, αλλά με τα σημερινά δεδομένα δεν είμαι πολύ αισιόδοξος. Υπάρχει τεράστια απόσταση μεταξύ λεκτικών εξαγγελιών και αποτελεσματικών δράσεων επί του πεδίου και έχουμε πολλά θέματα να αντιμετωπίσουμε: σχεδιασμού, διασφάλισης πόρων, επιτάχυνσης διαδικασιών, συντονισμού, συνεργασίας, και φυσικά δημιουργία συναντίληψης, και όχι μόνιμης αντιπαράθεσης όλων με όλους. Η βιώσιμη ανάπτυξη και ιδιαίτερα η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι μάλλον η μεγαλύτερη και, κυρίως, η λιγότερο προβλέψιμη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε όλοι μας. Δεν αντιμετωπίζεται, προφανώς, μόνο σε εθνικό επίπεδο, απαιτεί συστράτευση και ευθυγράμμιση δράσεων όχι μόνο σε παγκόσμιο, αλλά και σε τοπικό ακόμη και ατομικό επίπεδο. Ό,τι γίνει πρέπει να γίνει στα επόμενα λίγα χρόνια.
Θα μπορέσει να γίνει;
Το εύχομαι.
Κύριε Φέσσα, σας ευχαριστώ θερμά.
*Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune Greece που κυκλοφορεί από την Παρασκευή 22/03 στα περίπτερα.
**Φωτογραφία: Επαμεινώνδας Κουτσούκης
***Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε την 1η Μαρτίου με αφορμή το αφιέρωμα «Change Greece».
